Çin'de ortaya ç?kan ve k?sa sürede dünyay? etkisi alt?na alan koronavirüs insan sa?l???n? tehdit etmeye devam ediyor.
Ülkemizde de yay?lmaya devam corona virüsünün nisan ay?nda zirveye ç?kaca??n? belirten ÇOMÜ T?p Fakültesi Enfeksiyon Hastal?klar? ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dal? Ö?retim Üyesi Doç. Dr. Alper ?ener, ?öyle konu?tu:
* Salg?n modellerinde ortalama 180 ile 200 günlük senaryo üzerinden hareket edilir ilk olgu itibari ile. Türkiye'deki ilk olguyu 11 Mart kabul edersek pik yapaca?? süre ortalama nisan?n ikinci haftas?ndan sonraki sürece yaymak gerekir.
* Pik yapt?ktan sonra tamamen ortadan kaybolmas? ya da normal hale gelmesini bekledi?imiz süre ba?lang?çtaki süreyle hemen hemen ayn?d?r. Ama tabii ki bu senaryolar her zaman tutmaz aç?kças?.
* Bu tip matematik modeller tek tip hesaplanan bir ?ey de?il, hesaplaman?n imkan? yok.
* Bunun içerisinde bir sürü faktör var. Çünkü ki?ilerin ikazlara uyup uymamas?, sa?l?k sisteminizin ne kadar kuvvetli olup olmamas? ya da tedaviye erken ba?lan?p ba?lan?lmamas? gibi bir sürü faktör var.
“HAZ?RAN AYINDA ÜLKEM?ZDE KONTROL ALTINA ALMI? OLAB?L?R?Z”
Türkiye'de corona virüsünün haziran ay?nda tam anlam?yla kontrol alt?na alabileceklerini öne süren ?ener, sözlerine ?öyle devam etti:
* Ki?isel bir tahmin olarak, bir kere bu virüs do?al ya?am? içerisinde yüzde 80 derecelik nem ile 30 derecenin üzerindeki s?cakl?klarda yayg?nl???n? kaybediyor ve enfeksiyon yapma potansiyelini kaybediyor.
* Hava s?cakl?klar?n?n 25- 30 derecinin üzerine ç?kmaya ba?lad??? zaman pratik olarak bakt???m?zda art?k virüsün ortamda olsa dahil enfeksiyon yapmayaca?? sonucunu ç?karabiliriz.
* Ama tabii ki bu masa üzerinde yap?lm?? bir planlama sahada nas?l uygulan?r? Onu bilmiyoruz. Tahmin yapmak gerekirse en geç Haziran ay?n?n ba?? gibi bu salg?n?n ülkemizde tamamen kontrol alt?na al?nabilece?ine dair öngörüde bulunabiliriz.
“?ARTLARA UYULURSA SORUNU ÇÖZEB?L?R?Z”
Yetkililer taraf?ndan yap?lan önlemlere tamamen uyulmas?yla bu sorunun çözülece?ini de sözlerine ekleyen Doç. Dr. ?ener, ?u ifadeleri kulland?:
* ?artlar tamamen yerine getirilirse bu sorunu çözebiliriz. Çünkü bunun örnekleri var mesela; Almanya ile ?talya örne?i var.
* ?talyanlar hiçbir ?ekilde bu ?artlar? yerine getirmeyenler, Akdeniz ülkesi mant???yla hareket edenler, ‘bize bir ?ey olmaz' mant???yla sokakta gezenler, ülkenin her taraf?nda etkinlikleri ve hatta ligleri devam eden bir popülasyon olmas? sebebiyle ?u anda ya?ad?klar? durum sa?l?k sistemlerinin çökmesi diyebiliriz.
* Almanya ise, vatanda?lar? önerilere uydu ve disiplinli bir ?ekilde soka?a ç?kma yasa?? uygulanmamas?na ra?men, evde kalarak bu salg?nla belki de Avrupa'da en iyi mücadele eden ülkelerden biri olarak rol model olabilecek gibi görünüyor.
“MUTASYONLA ?LG?L? NET B?R ?EY YOK”
Baz? uzmanlar?n Koronavirüs mutasyona u?ruyor' aç?klamalar?na netlik kazand?ran ?ener, konuyla ilgili net bir ?ey olmad???n? söyledi. ?ener, ?öyle konu?tu:
* Konaktan kona?a geçerken ya da insandan insana geçerken hata yapma e?ilimi var bu virüsün. Bu hata yapmaya meyilli genetik materyal de bazen iyiye do?ru bazen de kötüye do?ru de?i?ime sebep oluyor.
* Her mutasyonu her de?i?imi de kötüye yormak gerekli de?il. Baz? mutasyonlarda iyi sonuçlanabilir.
* ?öyle söyleyeyim; bu bir kötü mutasyon ama insandan insana geçtikçe kazand??? mutasyonlarla bazen zay?flayarak etkisini kaybedip, yay?l?m h?z? azalabilir ve öldürücü etkinli?i kaybolabilir. Ama bu bir hipotez tabii ki henüz net bir ?ey yok.
“BU TOPYEKÛN B?R SAVA?”
65 ya? üzeri grubun en çok risk alt?nda oldu?unu ancak gençlerin de bu riski ta??d???n? hat?rlatan ?ener, ?u ifadeleri kulland?:
* Hep konsantre oldu?umuz ?ey 65 ya? üzerindeki grupta ölümcül seyretmesinden dolay? olu?an bir potansiyel. ?kinci konsantre oldu?umuz ?ey 40 ile 60 ya? aras?ndaki grupta yo?un bak?m ihtiyac?n?n fazla oldu?unu biliyoruz.
* Bu konsantre oldu?umuz grubun asl?nda tamam? sa?l?k hizmetlerinin daha sa?l?kl? ?ekilde yürümesi için odakland???m?z bir ?ey. Ama di?er taraf? hiç ihmal etmememiz laz?m çünkü, 40 ya? alt?ndaki grup bunu hafif geçiriyor ama toplumda yay?l?m? sa?l?yor.
* Yani toplumda yayg?nl?k devam etti?i sürece siz öbür grubu korusan?z dahi virüsü ülkenizden ç?karma ihtimaliniz yok. Bu topyekûn bir sava?. Birlikte yapmam?z laz?m.
* Art? bir ?eyi aç?klamada fayda var ki; belki üzücü bir haber olacak ama bugün itibariyle Amerika Birle?ik Devletleri'nde 2 tane hiç beklenmedik ölüm vak’as? ortaya ç?kt?.
* Bir tanesi çocuk ya??nda bir tanesi de 17 ya??nda. ?kisi de koronavirüse ait. Özellikle bu grubun kendilerine hiçbir ?ey olmayacakm?? gibi hareket etmemeleri gerekiyor.
* Bu grup asl?nda rezervuar grup dedi?imiz yani, virüsü asl?nda yayan grup. Özellikle yay?lmay? önleyecek olan grubun bu oldu?unu söyleyebiliriz.
“?LK EVREY? KONTROL ALTINA ALIRSAK, D??ER SÜREÇLER? KONTROL EDEB?L?R?Z”
Hastal???n üç evreden olu?tu?unu ve ilk süreci kontrol alt?na al?nd???nda hastal???n seyrini de?i?tirebildiklerini de sözlerine ekleyen ?ener, ?öyle devam etti:
* K?saca özetlemek gerekirse hastal?k 3 evreden olu?uyor. Birinci evremiz bo?az a?r?s?, ate?, kuru öksürük ve gö?üs a?r?s? semptomlar? olan gruplar. Bunlar?n hepsinde test yapt???m?zda sonuç pozitif ç?kmayabiliyor.
* Yani 7- 10 gün içerisinde bunu yakalayabiliyorsan?z yakalars?n?z. Yoksa bu süreç d???nda virüs art?k bo?azda olmuyor ve akci?ere iniyor ve ikinci safhaya geçiyor.
* ?kinci safhada ise akci?erde iltihab?n yo?un oldu?u bir tablo. Bu ikinci evrede tomografi ön plana ç?k?yor. Yani bo?azdan alaca??n?z örnekle de?il, tomografi ile akci?erdeki iltihabi sorunu gözlemleyerek bu ki?inin corona virüsü olup, olmad???n? yönünde bir tan?ya gireceksiniz.
* Üçüncü evre ise akci?erdeki iltihab?n art?k iyice yayg?nla??p, solunum cihaz?na ba?lanan grup.
* ?imdi bu üç evrenin seyrine bakt???m?z zaman önlem a?amas? asl?nda birinci evre. E?er birinci evredeki grubu biz kontrol alt?na al?rsak, ikinci ve üçüncü evreyi zaten kontrol alt?na alabiliriz.