Birle?mi? Milletler bünyesinde çal??malar?n? sürdüren ve özellikle Covid-19 salg?n? döneminde yapt?klar? aç?klamalar ile dikkatleri üzerine çeken Dünya Sa?l?k Örgütü’nün verilerine göre dünya genelinde 170’den fazla koronavirüs a??s? üretiliyor.
Normalde uzun y?llara ve kapsaml? testlere ihtiyaç olan a?? üretim sürecinde bilim insanlar? 12-18 ayl?k bir süreç öngördüklerini daha önce aç?klam??t?. Geli?tirilen koronavirüs a??lar?, virüsü taklit ederek insan vücudunda bir savunma mekanizmas? yarat?yor ve dolay?s?yla ba????kl?k sistemini kuvvetlendiriyor.
Milyonlarca insan?n ya?am?n? riske atmamak için üst düzey testlerden geçen koronavirüs a??lar?ndan ?u an sadece 5 tanesine “acil durumda kullan?m” izni verildi. Çin’den ve Rusya’dan 5 a??ya izin verilirken bunlar?n üçüncü faz denemelerindeki sonuçlar?n henüz netle?memesi bilim insanlar?n?n kafas?nda soru i?areti yaratmaya devam ediyor.
?u an dünyada 142 a??, klinik öncesi süreçte. Bu a??lar henüz insanlar üzerinde denenmezken çok az say?da denek üzerinde denenen 1’inci fazdaki a??lar?n say?s? ise 29. Biraz daha geni? bir denek ve gönüllü kitlesi üzerinde denenen 2’nci fazdaki a?? say?s? ise 18 olarak kay?tlara geçti.
Çok say?da insan üzerinde denenen üçüncü faz a??lar?n say?s? ise 9… Bunlardan 5’ine acil durumda kullan?m onay? verilirken, a?? yar???ndaki son durum ?u ?ekilde:
MODERNA: 2021’N?N BA?INDA
ABD merkezli ilaç ?irketi Moderna’n?n geli?tirdi?i a?? üçüncü fazda… Henüz denemelerin devam etti?i a?? ile ilgili 17 Eylül’de Moderna a??lar?n güvenli ve etkili oldu?una dair çal??ma detaylar?n? kamuoyu ile payla?m??t?. Moderna, yeterli say?daki gönüllünün Covid-19 olmas?n? bekleyerek, bunlardan kaç?n?n a?? oldu?unu belirleyerek etkisini ve güvenli?ini netle?tirmeyi planl?yor. Yetkililer bu sürecin 2020’nin sonu ya da 2021’in ba??na kadar sürebilece?ini vurgulad?.
BIONTECH-PFIZER: B?R TÜRK YÖNET?YOR
Almanya merkezli biyoteknoloji ?irketi ile BioNTech ile ABD merkezli ilaç ?irketi Pfizer’?n Çinli ilaç üreticisi Fosun Pharma ile geli?tirdi?i a?? da üçüncü fazda… Türk bilim insan? U?ur ?ahin’in CEO’luk görevini üstlendi?i BioNTech ve Pfizer gönüllüler üzerindeki denemelerin devam etti?ini aç?klayarak ABD, Arjantin, Brezilya ve Almanya’da sürecin sürdü?ünü vurgulam??t?. Geli?tirilen a??n?n iki dozluk olmas? bekleniyor. Pfizer, bu ay içerisinde yapt?klar? aç?klamada, a??n?n i?e yaray?p yaramayaca??na dair net sonucun Ekim ay?nda belli olaca??n? duyurmu?tu. E?er a?? onay al?rsa Pfizer 1.3 milyar dozu 2021’nin sonuna kadar haz?rlayabilece?ini de aç?klam??t?.
ASTRAZENECA-OXFORD ÜN?VERS?TES?: ARA VER?LD?
Büyük umutlar ba?lanan bir di?er a?? ise AstraZeneca ile Oxford Üniversitesi’nin geli?tirdi?i a??yd?… ?nsanlar üzerinde denenmesine ra?men gönüllülerden birinde çok ciddi yan etkilerin görüldü?ü a?? çal??mas? geçen haftalarda durdurulmu?tu. Veriler ve a??n?n etkileri incelendikten sonra testler ?ngiltere ve Brezilya’da 12 Eylül’de tekrar ba?lad?. Fakat di?er ülkelerde çal??malar ask?ya al?nd?.
Rusya’n?n geli?tirdi?i a?? tescillense bile henüz test süreci tamamlanmad?.
MCRI: 1900’LERDEN A?I DENEN?YOR
Avustralya’daki Murdoch Children’s Research Institute (Murdoch Çocuk Ara?t?rmalar? Enstitüsü) corona virüsüne kar?? etkili bir a?? için kollar?n? s?vayan kurumlardan biri… Avustralya’da üçüncü faz denemelerin devam etti?i süreçte 1900’lerin ba??nda geli?tirilen BCG a??s?n? (Bacillus Calmette-Guerin) deniyor. Vereme kar?? bir miktar koruma sa?layan aktif a??n?n corona virüsüne kar?? etkisini inceleyen uzmanlar bu konuda umutlu olduklar?n? duyurdu.
ONAY ALAN A?ILAR
Çin ve Rusya’dan toplam 5 a??, “acil durumlarda kullan?m” için onay ald?… Bunlar aras?nda Çin ?irketi CanSino Biologics’in geli?tirdi?i a?? dikkat çekiyor. Çin ordusu, gerekli durumlarda kullan?lmak üzere a??ya onay verirken, Suudi Arabistan ve Pakistan’da test çal??malar? devam ediyor.
Rusya’daki Gamaleya Ara?t?rma Enstitüsü taraf?ndan geli?tirilen a??, uluslararas? kamuoyunda büyük sansasyon yaratt?… Zira Rusya henüz denemeleri tamamlanmadan bu a??ya tescil verdi. Geneti?iyle oynanm?? corona virüsleri Ad5 ve Ad26 kullan?lan a?? hakk?nda Rusya Devlet Ba?kan? Vladimir Putin, “Benim k?z?m da kulland?. Ate?i yükseldi ama sonra normale indi. Ba?ka bir yan etkisi olmad?” demi?ti.
Çinli Sinovac Biotech ?irketi de Temmuz ay?nda onay alan a??lardan birini geli?tirdi. Halen test sürecinin devam etti?i a?? ile birlikte Wuhan Biyolojik Ürünler Enstitüsü ve Pekin Biyolojik Ürünler Enstitüsü’nün geli?tirdi?i a??lar onay alan ama halen test sürecinin devam etti?i a??lar.