Birleşmiş Milletler bünyesinde çalışmalarını sürdüren ve özellikle Covid-19 salgını döneminde yaptıkları açıklamalar ile dikkatleri üzerine çeken Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünya genelinde 170’den fazla koronavirüs aşısı üretiliyor.
Normalde uzun yıllara ve kapsamlı testlere ihtiyaç olan aşı üretim sürecinde bilim insanları 12-18 aylık bir süreç öngördüklerini daha önce açıklamıştı. Geliştirilen koronavirüs aşıları, virüsü taklit ederek insan vücudunda bir savunma mekanizması yaratıyor ve dolayısıyla bağışıklık sistemini kuvvetlendiriyor.
Milyonlarca insanın yaşamını riske atmamak için üst düzey testlerden geçen koronavirüs aşılarından şu an sadece 5 tanesine “acil durumda kullanım” izni verildi. Çin’den ve Rusya’dan 5 aşıya izin verilirken bunların üçüncü faz denemelerindeki sonuçların henüz netleşmemesi bilim insanlarının kafasında soru işareti yaratmaya devam ediyor.
Şu an dünyada 142 aşı, klinik öncesi süreçte. Bu aşılar henüz insanlar üzerinde denenmezken çok az sayıda denek üzerinde denenen 1’inci fazdaki aşıların sayısı ise 29. Biraz daha geniş bir denek ve gönüllü kitlesi üzerinde denenen 2’nci fazdaki aşı sayısı ise 18 olarak kayıtlara geçti.
Çok sayıda insan üzerinde denenen üçüncü faz aşıların sayısı ise 9… Bunlardan 5’ine acil durumda kullanım onayı verilirken, aşı yarışındaki son durum şu şekilde:
MODERNA: 2021’NİN BAŞINDA
ABD merkezli ilaç şirketi Moderna’nın geliştirdiği aşı üçüncü fazda… Henüz denemelerin devam ettiği aşı ile ilgili 17 Eylül’de Moderna aşıların güvenli ve etkili olduğuna dair çalışma detaylarını kamuoyu ile paylaşmıştı. Moderna, yeterli sayıdaki gönüllünün Covid-19 olmasını bekleyerek, bunlardan kaçının aşı olduğunu belirleyerek etkisini ve güvenliğini netleştirmeyi planlıyor. Yetkililer bu sürecin 2020’nin sonu ya da 2021’in başına kadar sürebileceğini vurguladı.
BIONTECH-PFIZER: BİR TÜRK YÖNETİYOR
Almanya merkezli biyoteknoloji şirketi ile BioNTech ile ABD merkezli ilaç şirketi Pfizer’ın Çinli ilaç üreticisi Fosun Pharma ile geliştirdiği aşı da üçüncü fazda… Türk bilim insanı Uğur Şahin’in CEO’luk görevini üstlendiği BioNTech ve Pfizer gönüllüler üzerindeki denemelerin devam ettiğini açıklayarak ABD, Arjantin, Brezilya ve Almanya’da sürecin sürdüğünü vurgulamıştı. Geliştirilen aşının iki dozluk olması bekleniyor. Pfizer, bu ay içerisinde yaptıkları açıklamada, aşının işe yarayıp yaramayacağına dair net sonucun Ekim ayında belli olacağını duyurmuştu. Eğer aşı onay alırsa Pfizer 1.3 milyar dozu 2021’nin sonuna kadar hazırlayabileceğini de açıklamıştı.
ASTRAZENECA-OXFORD ÜNİVERSİTESİ: ARA VERİLDİ
Büyük umutlar bağlanan bir diğer aşı ise AstraZeneca ile Oxford Üniversitesi’nin geliştirdiği aşıydı… İnsanlar üzerinde denenmesine rağmen gönüllülerden birinde çok ciddi yan etkilerin görüldüğü aşı çalışması geçen haftalarda durdurulmuştu. Veriler ve aşının etkileri incelendikten sonra testler İngiltere ve Brezilya’da 12 Eylül’de tekrar başladı. Fakat diğer ülkelerde çalışmalar askıya alındı.
Rusya’nın geliştirdiği aşı tescillense bile henüz test süreci tamamlanmadı.
MCRI: 1900’LERDEN AŞI DENENİYOR
Avustralya’daki Murdoch Children’s Research Institute (Murdoch Çocuk Araştırmaları Enstitüsü) corona virüsüne karşı etkili bir aşı için kollarını sıvayan kurumlardan biri… Avustralya’da üçüncü faz denemelerin devam ettiği süreçte 1900’lerin başında geliştirilen BCG aşısını (Bacillus Calmette-Guerin) deniyor. Vereme karşı bir miktar koruma sağlayan aktif aşının corona virüsüne karşı etkisini inceleyen uzmanlar bu konuda umutlu olduklarını duyurdu.
ONAY ALAN AŞILAR
Çin ve Rusya’dan toplam 5 aşı, “acil durumlarda kullanım” için onay aldı… Bunlar arasında Çin şirketi CanSino Biologics’in geliştirdiği aşı dikkat çekiyor. Çin ordusu, gerekli durumlarda kullanılmak üzere aşıya onay verirken, Suudi Arabistan ve Pakistan’da test çalışmaları devam ediyor.
Rusya’daki Gamaleya Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen aşı, uluslararası kamuoyunda büyük sansasyon yarattı… Zira Rusya henüz denemeleri tamamlanmadan bu aşıya tescil verdi. Genetiğiyle oynanmış corona virüsleri Ad5 ve Ad26 kullanılan aşı hakkında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Benim kızım da kullandı. Ateşi yükseldi ama sonra normale indi. Başka bir yan etkisi olmadı” demişti.
Çinli Sinovac Biotech şirketi de Temmuz ayında onay alan aşılardan birini geliştirdi. Halen test sürecinin devam ettiği aşı ile birlikte Wuhan Biyolojik Ürünler Enstitüsü ve Pekin Biyolojik Ürünler Enstitüsü’nün geliştirdiği aşılar onay alan ama halen test sürecinin devam ettiği aşılar.