Pandemi süreciyle birlikte bireysel araç kullan?m?n?n artmas?, k?? ay?n?n gelmesiyle birlikte do?algaz ve kömür tüketiminin artmas? ve s?cak hava dalgas? de?i?imleri ?stanbul'u hava kirlili?inde üst seviyelere ta??d?. Mecidiyeköy, Zincirlikuyu, Ba?c?lar ve Sultangazi'de hava kirlili?inin yükselmesinin ard?ndan gözler Türkiye geneline çevrildi.
MU?’TA YILIN 306 GÜNÜ K?RL? HAVA SOLUNDU
Temiz Hava Hakk? Platformu’nun (THHP) “Kara Rapor 2021: Hava Kirlili?i ve Sa?l?k Etkileri” ba?l?kl? çal??mas?na göre, Türkiye'de sadece Bitlis ve Hakkâri'nin de?erleri temiz ç?kt?. Hava kirlili?inin en yüksek oranda oldu?u Mu?’ta y?l?n 306 günü kirli hava solundu. Dünya Sa?l?k Örgütü verilerine göre, dünyada yakla??k y?lda 7 milyonun üzerinde ki?i iç ve d?? ortam hava kirlili?inden dolay? hayat?n? kaybediyor. Uzun soluklu hava kirlili?ine maruz kalan insanlarda ise solunum ba?ta olmak üzere, kanser, diyabet ve kalp damar sistemi hastal?klar? ç?k?yor.
TAM 6 KATI FAZLA
Yine ayn? rapora göre, 2019 y?l?nda hava kirlili?i Dünya Sa?l?k Örgütü k?lavuz de?erine indirilseydi tüm ölümlerin yüzde 7,9'u (31.476 ölüm) ve 2018 y?l?ndaki tüm ölümlerin yüzde 12,13'ü (45.398 ölüm) önlenebilirdi. TU?K verilerine göre, 2019 y?l?nda trafik kazalar?nda 5 bin 473 ki?i hayat?n? kaybederken, THHP’nin Kara Rapor: 2020 ismiyle haz?rlad??? raporda, 2019 y?l?nda hava kirlili?inde kaynakl? ölüm say?s? 31 bin 476 olarak gösterildi. Bu rakam, neredeyse trafik kazas?nda ölenlerin 6 kat fazlas?na i?aret ediyor.
TÜRK?YE’N?N 2030 YILINA KADAR KÖMÜRDEN ÇIKMASI MÜMKÜN
Yine “Karbon Nötr Türkiye Yolunda ?lk Ad?m: Kömürden Ç?k?? 2030'' isimli rapora göre kirleticilerin iklim de?i?ikli?ine sebep olan sera gazlar?n? serbestçe salmas?n?n önüne geçilip, kirletme bedelleri ödetilirse ve kamu kaynaklar?yla desteklenmeleri sonland?r?l?rsa en geç 2030 y?l?na kadar Türkiye'nin elektrik üretiminde kömürden ç?kmas? do?al seyrinde gerçekle?ecek.
Konu ile ilgili Temiz Hava Hakk? Platformu Koordinatörü Buket Atl?, Uluslararas? Hava Kirlili?i Önleme ve Çevre Koruma Birli?i Ba?kan? Prof. Dr. Selahattin ?ncecik ve Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal) Kampanyac?s? Duygu Kutluay ile konu?tuk.
I?DIR, KAHRAMANMARA?, MAN?SA, A?RI VE DÜZCE'DE KRON?KLE?T?
SÖZCÜ'ye aç?klamalarda bulunan Atl?, “Yapt???m?z çal??malar Türkiye’de 2017-2019 y?llar? aras?nda Türkiye’de hava kirlili?inden ölen ki?i say?s?n?n trafik kazalar?ndan hayat?n? kaybedenlerin en az 6 kat? kadar oldu?unu gösteriyor. Bu listede, kirli havay? soluyan ki?i say?s? fazla oldu?u için ?stanbul en ba?ta geliyor. 2020 y?l?nda en yüksek PM10 y?ll?k ortalamas? ölçülen Mu? ilinde ya?ayanlar, y?l?n neredeyse tamam?nda (306 gün) kirli hava solumu?tur. 5 y?ld?r I?d?r, Kahramanmara?, Manisa, A?r? ve Düzce'de hava kirlili?i kronikle?mi?tir. Bu illerde Acil Temiz Hava Eylem Planlar? aç?klanarak, uygulamalarda elde edilen sonuçlar düzenli olarak kamuoyu ile payla??lmal?d?r” sözlerini kulland?.
HAVA K?RL?L??? COVID'? DE ETK?L?YOR
“Ayr?ca, 2020 y?l?nda Türkiye'deki illerin yar?s?ndan fazlas?nda (42 il) kanserojen olan ince partikül madde (PM2.5) seviyesi yeterli düzeyde ölçülmemi?tir” diyen Atl?, “Ara?t?rmalar özellikle PM2.5 ve azot dioksite (NO2) ve ayr?ca daha az ölçüde de olsa PM10 kirlili?ine hem k?sa hem de uzun süreli maruz kalman?n; daha yüksek Covid-19 enfeksiyon ve ölüm oranlar?na neden olmaktad?r. Özellikle evsel ?s?nmada kullan?lan kömür nedeniyle de kirlili?in artaca?? k?? aylar?nda girdi?imiz ?u günlerde, acilen hava kirlili?i ile mücadele stratejisi aç?klanmas?n? talep ediyoruz” diye konu?tu.
DO?ALGAZ OLDU?U HALDE EKONOM?K SEBEPLERLE KÖMÜR YAKANLAR VAR
Uluslararas? Hava Kirlili?i Önleme ve Çevre Koruma Birli?i Ba?kan? Prof. Dr. Selahattin ?ncecik, “Türkiye'deki baz? bölgelerin Çevre Bakanl??? sitesine girince hava kalitesi ölçüm raporlar? kar??m?za ç?k?yor. Ancak bu ölçümler tek ba??na yeterli de?il, bölge profillerini ve ekonomik durumlar? da incelemek gerekir. Hala do?algaz oldu?u halde ekonomik sebeplerle kömür kullanan çok say?da hane var” dedi.
AVRUPA’DA SON 5 YILDA 20 ÜLKE KÖMÜRDEN ÇIKMAYI TAAHHÜT ETT?
Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal) Kampanyac?s? Duygu Kutluay ise ?u aç?klamalarda bulundu:
“Küresel s?cakl?k art???n? 1,5 derece ile s?n?rland?rmak için yap?lmas? gereken en etkili ve kolay ad?m kömürden vazgeçmek. Avrupa'da son 5 y?l içinde 20 ülke kömürden ç?kmay? taahhüt etti. Türkiye’de iklim de?i?ikli?ine sebep olan sera gazlar?n? salanlara senelerce destek verildi, oysa bu raporla görüyoruz ki kirletmenin bedeli kirletenlere ödetilirse, kömürden ç?kmak kaç?n?lmaz. Türkiye için kömürden vazgeçmek, hem kömürün hava kirlili?i, iklim ve sa?l?k etkilerinin önüne geçecek hem de zengin yenilenebilir enerji kaynaklar? sayesinde gerçekle?ecek enerji dönü?ümü; istihdam, teknoloji, enerji ba??ms?zl??? ve yeni finansman kaynaklar? aç?s?ndan faydalar sa?layacak.”