Türkü ERB?L/SONKALE?ZM?R- ?zmir'de 8 Eylül Pazartesi günü Balçova Salih ??gören Polis Merkezi'ne pompal? tüfekle sald?r? düzenleyen 16 ya??ndaki sald?rgan iki polisi ?ehit ederken, ayn? gün Menemen'den de kan donduran bir haber geldi. Ailesi ile beraber d??ar?ya ç?kmak istemeyen 16 ya??ndaki sald?rgan b?çakla babas?n?n ya?am?na son verirken annesini de a??r ?ekilde yaralad?. 12-18 ya? aras?ndaki çocuklar?n s?k s?k ?iddet olaylar?yla gündeme gelmesi suça sürüklenen çocuklarla ilgili derin endi?eleri gündeme getirdi. SONKALE'ye konu?an Avukat ?smail Ferhat Kaplan, suça sürüklenen çocuklar?n rehabitiasyon süreçlerine dair önemli aç?klamalarda bulundu. Çocuklar?n suç i?leme potansiyellerindeki çevresel faktörlerin önemine de de?inen Kaplan, yerel yönetimlerin önemine vurgu yap?p “?zmir pilot il olsun” ça?r?s? yapt?.
(Avukat ?smail Ferhat Kaplan)
"CEZADAN Z?YADE REHAB?L?TE"
'Suça sürüklenen çocuk' söyleminin Türk Ceza Kanunu'na göre kar??l???n? aktaran Avukat ?smail Ferhat Kaplan, "5395 say?l? Çocuk Koruma Kanunu kapsam?nda “suça sürüklenen çocuk”, 18 ya??n? doldurmam?? ve bir suç i?ledi?i iddia edilen ya da suç ma?duru olan çocuklar? ifade eder. Bu kavram, çocu?un suçu kendi iradesiyle i?lemekten çok, çevresel, sosyal veya ekonomik faktörler nedeniyle suça yönlendirildi?ini vurgular. Çocuk Koruma Kanunu, bu çocuklar?n cezaland?r?lmas?ndan ziyade korunmas?n?, rehabilite edilmesini ve topluma kazand?r?lmas?n? hedefler. Bu nedenle, suça sürüklenen çocuklar için özel yarg?lama usulleri, örne?in çocuk mahkemeleri, koruyucu tedbirler uygulan?r. Burada Birle?mi? Milletler Çocuk Haklar? Sözle?mesi'yle de koruma alt?na al?nm?? olan çocu?un "üstün yarar?" kavram? dikkat çekicidir. Çocuk toplumun önemli bir parças? ve gelecek nesillerin temsilcisi olarak de?erlendirilmi? ve bu sebeple cezaland?r?lmas? gereken bir noktadan ziyade rehabilite edilmesi ve e?itilmesi gereken bir noktada konumland?r?lm??. Elbette bu hususun da suiistimal edildi?i durumlarla kar??la??lmakta ve bu konuya ili?kin ele?tiriler de son dönemde yükselmekte" ifadelerini kulland?.
"C?DD? EKS?KL?KLER BARINDIRIYOR"
Türkiye'deki çocuk suçlulu?unu önlemeye yönelik mevcut hukuk sisteminin yeterlili?ini de?erlendiren Kaplan, "Mevcut sistem Çocuk Koruma Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle çocuk suçlulu?unu önlemeye yönelik önemli bir çerçeve sunuyor. Çocuk mahkemeleri, sosyal hizmet uzmanlar?n?n çal??malar? ve alternatif çözüm yollar?yla yani; uzla?t?rma, kamu hizmetine yönlendirme gibi mekanizmalar, cezaland?rmadan çok rehabilitasyonu önceliyor ancak sistemin i?levselli?i uygulamada ciddi eksiklikler bar?nd?r?yor" diye konu?tu.
"CEZALANDIRMA MERKEZ? G?B? ??L?YOR"
Türkiye'de çocuk mahkemelerinin say?s? ve uzmanla?m?? personel eksikli?inin, özellikle büyük ?ehirlerde dava süreçlerini yava?latt???n?n alt?n? çizen Kaplan, "Çocuk ?slahevleri ve e?itim evleri, rehabilitasyon odakl? olmaktan çok cezaland?rma merkezleri gibi i?leyebiliyor. Bu tesislerdeki altyap? ve uzman personel yetersizli?i, çocuklar?n topluma kazand?r?lmas?n? zorla?t?r?yor. Çocuklar?n suça sürüklenmesini önlemek için aile ve çevre ko?ullar?n? iyile?tirecek sosyal hizmetler s?n?rl?. Kurumlar aras? koordinasyon eksikli?i önleyici politikalar?n etkinli?ini azalt?yor" dedi.
"SUÇ ÖRGÜTLER?N?N APARATI..."
Tarikatlar ve suç örgütleri gibi yap?lar?n çocuklar?n hayat?nda kritik bir rol oynad???n? belirten Kaplan, "Muhakeme yetene?i henüz bir yeti?kininki kadar güçlü olmayan çocuklar?n bu tür yap?larda hem istismara u?rama ihtimali olu?makta hem de gelecekte bu çocuklar?n farkl? amaçlar u?runa hayatlar?n? kaybettikleri, suça sürüklendikleri ya da ba?ka türlü sak?ncal? sonuçlarla kar??la?t?klar? bilinmekte. Özellikle dezavantajl? bölgelerde do?an çocuklar?n suç örgütlerinin bir aparat? haline gelmesinin önlenmesi çok büyük bir öneme sahip. Zira Türk Ceza Kanunu'nun 31'inci maddesinde ya? küçüklü?ü aç?klanm??. Bu '12 ya??n alt?ndaki ki?ilerin ceza sorumlulu?u yoktur' denilerek cezaland?r?lmayacaklar?n? aç?klam??t?r. Bu çocuklar için ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirlerinin uygulanabilece?i hüküm alt?na al?nm??. Bunun yan?nda 12-15 ya? aras?ndaki çocuklar?n i?ledikleri suçlar için ayr? 15 ya??n? doldurmu? olup 18 ya??n? doldurmam?? olan çocuklar için ayr? düzenlemeler ve cezalardan indirim yap?lmas? ile ilgili düzenlemeler yer almakta. Bunlar elbette çocuklar?n yarar?na düzenlemeler olarak görülebilir. Çocuklar? suç örgütlerinin bir aparat? haline getirmenin de önüne geçilmesi bir zorunluluk. Sonuç olarak, hukuk sistemi teoride iyi niyetli bir çerçeve sunuyor, ancak uygulama eksiklikleri nedeniyle yeterince i?levsel de?il. Daha fazla kaynak, uzmanla?ma ve kurumlar aras? i? birli?i gerekiyor" aç?klamalar?nda bulundu.
"BÜYÜK?EH?RLERDE P?LOT PROJELER BA?LATILAB?L?R"
Çocuklar?n suça yönlenmesini önlemek amac?yla hukuk sistemi d???nda baz? mekanizmalar?n da devreye girmesi gerekti?ini dile getiren Kaplan, yerel yönetimlerle i? birli?i vurgusu yapt?.
Kaplan ?unlar? kaydetti:
"Hukuk sistemi d???nda çok boyutlu bir yakla??m de?erlendirilmeli. Okullarda, özellikle riskli bölgelerde, sosyal beceri ve çat??ma çözme e?itimleri yayg?nla?t?r?lmal?. Erken ya?ta de?erler e?itimi, empati ve öfke kontrolü gibi konular müfredata entegre edilmeli. Meslek edindirme programlar?, çocuklar?n ekonomik nedenlerle suça yönelmesini engelleyebilir. Aile odakl? sosyal hizmet programlar? güçlendirilmeli. Risk alt?ndaki çocuklar ve aileleri için düzenli takip, dan??manl?k ve maddi destek sa?lanmal?. Sosyal hizmet uzmanlar?n?n saha çal??malar? art?r?lmal? ve yerel yönetimlerle i? birli?i yap?lmas?n?n önü aç?lmal?d?r. Suça kar??m?? çocuklar için bireyselle?tirilmi? rehabilitasyon programlar? geli?tirilmeli. Psikolojik destek, mentorlük ve topluma yeniden entegrasyon odakl? projeler etkili olabilir. Çocuk ?slahevleri yerine, Avrupa’daki gibi aç?k rehabilitasyon merkezleri kurulmal?. Medya ve sivil toplum kurulu?lar?, çocuk suçlulu?unun kök nedenlerini; yoksulluk, e?itimsizlik, aile içi ?iddet gibi... Vurgulu kampanyalar düzenlemeli. Toplumun çocuklara yönelik damgalay?c? tutumlar? azalt?lmal?. Okul öncesi dönemde risk alt?ndaki çocuklar tespit edilmeli ve koruyucu aile veya sosyal destek programlar?yla desteklenmeli. Bu mekanizmalar, ancak devlet, sivil toplum ve yerel yönetimlerin i? birli?iyle etkili olabilir. ?zmir gibi büyük ?ehirlerde pilot projeler ba?lat?labilir."
"SEBEPLER OLDUKÇA DER?N"
Adalet Bakanl??? ve Emniyet Genel Müdürlü?ü’nün verileri son y?llarda çocuk suçlulu?unda ve özellikle ?iddet içeren suçlarda art?? oldu?unu gösterse de bu art???n boyutu ve nedenleri tart??mal?" diyerek aç?klamalar?na devam eden Kaplan, "Yoksulluk, aile yap?s?ndaki bozulmalar, e?itim sistemindeki aksakl?klar ve pandemi sonras? sosyal izolasyon, çocuklar?n suça yönelmesini tetiklemi? olabilir. Özellikle çetele?me ve madde ba??ml?l??? gibi faktörler, ?iddet suçlar?n? art?r?yor. Türkiye’de çocuk suçlulu?una dair kapsaml? ve düzenli analizler s?n?rl?. Bu konudaki bilimsel çal??malar?n güçlenmesi gerekmekte. Çocuk suçlulu?unda bir art?? mevcut ve bunun alt?nda yatan sebepler oldukça derin. ?iddet içerikli oyunlar, sosyal hizmetlerdeki yetersizlik, e?itim politikalar?ndaki aksakl?klar, tarikat ve benzeri yap?lar?n da illegal olarak yürüttü?ü ve ola?anüstü güç kazand?klar? mekanizmalar ve bu mekanizmalarla ba?lant?l? birçok konu da mevcut. Çocuk suçlulu?unun yaln?zca hukuki bir mesele olmad???n?, ayn? zamanda sosyal adalet, e?itlik ve e?itim politikalar?yla do?rudan ba?lant?l? oldu?unu vurgulamak isterim. ?zmir’de, özellikle dezavantajl? bölgelerde, tüm kurumlar?n hem koordineli hareket etmesi hem de daha hassas ve aktif rol almas? gerekti?ini dü?ünüyorum" ifadelerini kulland?.