Türkiye'nin ilk tropik biyolo?u, ABD Utah ve Türkiye Koç üniversiteleri ö?retim üyesi Doç. Dr. Ça?an ?ekercio?lu, tropik bölgelerde tar?m?n ve özellikle kahve plantasyonlar?n?n ku?lara etkisini ara?t?ran dünyan?n en büyük ku? halkama projesi için Kosta Rika'da 12 y?l boyunca 57 binden fazla ku?u inceledi. Doç. Dr. ?ekercio?lu, 1998'de ba?lad??? ara?t?rmas?n? 21 y?l sonra yay?mlad?. Makale, dünyan?n en sayg?n dergilerinden PNAS'de yay?mland? ve National Geographic taraf?ndan duyuruldu.
10 M?LYON HEKTAR, 173 M?LYAR DOLAR
Kahvenin, dünyan?n tropik biyoçe?itlilik merkezlerinde en çok yeti?tirilen tar?m ürünü oldu?unu belirten Doç. Dr. ?ekercio?lu, "Y?lda 173 milyar dolar gelir getiriyor, 10 milyon hektarda yeti?tiriliyor. Hemen hepsi, dünyan?n en zengin ekosistemlerinden olan orta irtifa tropik orman bölgelerinde yeti?tiriliyor. Ya?mur orman? a?açlar?n?n gölgesinde yeti?tirilen kahvenin do?aya zarar? çok daha az. Birçok orman ku?u bu plantasyonlarda ya?ayabiliyor. Fakat verimi daha az oldu?undan ço?u yerde a?açlar kesilip, direkt güne? alt?nda sadece kahve bitkileri yeti?tiriliyor" dedi.
DÜNYANIN EN DO?A VE KU? DOSTU KAHVES?N? KE?FETT?
2015'teki ara?t?rmas?nda Etiyopya'da dünyan?n en do?a ve ku? dostu kahvesini ke?fetti?ini aktaran Doç. Dr. ?ekercio?lu, "Do?aya daha az zarar veren ve ku? dostu kahveler için ABD, Avrupa ve birçok ülkede, içilen kahvenin nereden geldi?i konusunda artan bir bilinç var. Giderek do?aya en az zarar veren kahveler, ku? ve di?er canl?lar?n en çok tercih etti?i kahve plantasyonlar? tercih ediliyor. Bu tip kahvelere ABD Ulusal Müzesi Smithsonian Enstitüsü ve Ya?mur Ormanlar? Birli?i gibi kurumlar 'Ku? Dostu', 'Biyoçe?itlilik Dostu' gibi sertifikalar veriyor. Bu kahvelerden çiftçiler de daha fazla para kazand??? için, daha fazla yeti?tiriyorlar. Hem do?a hem de çiftçiler kazan?yor" diye konu?tu.
TÜRK?YE'DE DO?A DOSTU KAHVE B?L?NM?YOR
Avrupa'ya ve dünyaya 'Türk kahvesi' olarak kahveyi tan?tan Türkiye'de böyle programlar olmad???n? kaydeden Doç. Dr. ?ekercio?lu, "Kahve içen, kahve alan vatanda?lar?m?z, ço?unlukla bu kahvelerin nereden geldi?ini ve ya?mur ormanlar?na verdi?i zarar? bilmiyor. Türkiye'de 'Ku? Dostu Kahve' ve 'Do?a Dostu Kahve' gibi programlara acilen ihtiyaç var. Kahve merakl?lar? içtikleri kahvenin kökenini sorgulamal?. Herkesi bilgilendirelim ki içti?imiz kahvenin nereden geldi?ine dikkat ederek, tropik ormanlara verdi?imiz zarar? azaltal?m ve Türk kahvesi ya?mur ormanlar?n? yok etmesin" dedi.
DÜNYANIN EN BÜYÜK KU? HALKALAMA PROJES?
Tar?m?n tropik ku?lara etkisini ölçen dünyan?n en büyük ku? halkalama ara?t?rmas?nda Kosta Rika'daki ku?lara numaral? halkalar takarak onlara kimlik verdiklerini kaydeden Doç. Dr. ?ekercio?lu, “Bu sayede ku?lar? birey baz?nda her y?l takip ederek say?lar?ndaki de?i?imi ölçebiliyoruz. Bölgede 7 farkl? habitatta 19 ayr? ara?t?rma noktas?nda 12 y?l boyunca 265 türden on binlerce ku? halkalad?k. Farkl? miktarda a?aç bulunduran kahve plantasyonlar?n? kar??la?t?rd?k. Bunun yan?nda, nehir boyu korular?n?, ikincil ormanlar?, tropik orman parçalar?n?, Las Cruces Muhafaza Orman?n? ve 400 bin hektarl?k devasa Amistad Uluslararas? Bar?? Park? ormanlar?n? da inceledik" diye konu?tu.
KU? POPÜLASYONLARININ YÜZDE 62'S? AZALDI
Kosta Rika'n?n Amistad bölgesi hariç, bölgedeki ku? popülasyonlar?n?n yüzde 62'sinin azald???n? ve tropik orman ku?lar?n?n ço?unun kahve plantasyonlar?nda art?k ya?amad???n? tespit ettiklerini aç?klayan Doç. Dr. ?ekercio?lu, "Yani, çok iyi korunan 250 hektarl?k Las Cruces muhafaza orman? bile bu ku?lar?n ço?u için yeterli de?il. Daha da önemlisi, tropik orman? tercih eden ku? türlerinin ço?u, bölgedeki kahve plantasyonlar?ndan yok olmu? durumda. Kahve zaten Do?u Afrika ve Arabistan Yar?madas?'na has bir bitki oldu?u için, Latin Amerika'da egzotik bir tür. Ku?lar?n neredeyse hiçbiri kahveyi yemiyor. Burada kahve geleneksel metodlarla yani a?açlar?n gölgesinde de?il, güne? alt?nda yeti?tiriliyor. A?aç örtüsü sadece yüzde 5 ila 14 aras?nda" dedi.
EN DO?AL KAHVE, 'GÖLGE KAHVES?'
Kahvenin, Do?u Afrika ve Arabistan Yar?madas?'nda 20-50 metreye varan tropik ormanlar?n gölgesinde do?al yeti?ti?ini kaydeden Doç. Dr. ?ekercio?lu, "Do?aya en az zararl? olan kahve tipi, Etiyopya, Kenya, Tanzania, Uganda gibi do?al ortam?nda ve bölgeye ait tropik orman a?açlar?n?n gölgesinde yeti?en 'gölge kahvesi'dir. Ekibimle 2015 y?l?nda dünyan?n en do?a dostu kahvesini Etiyopya'da ke?fettim. Etiyopya'da binlerce y?ld?r do?al orman a?açlar?n?n gölgesinde yeti?tirilen kahve ormanlar?n?n, dünyadaki bütün kahve ormanlar?na nispeten daha çok orman ku?u türüne ev sahipli?i etmekte oldu?unu gösterdik" diye konu?tu.
TÜRK?YE'DEK? GÖÇMEN KU?LARI DA ETK?L?YOR
Türk kahvesi me?hur olsa da, kahvenin Türkiye'de yeti?en bir bitki olmad???na dikkat çeken Doç. Dr. Ça?an ?ekercio?lu, "?çti?imiz kahve nereden geliyor ve yeti?tirilen kahve tropik ormanlar? ve burada ya?ayan binlerce canl?y? nas?l etkiliyor, birço?umuz taraf?ndan bilinmiyor. Etiyopya'n?n kahve ormanlar?, ülkemizden ve di?er do?u Avrupa ülkelerinden gelen göçmen ku?lar için de çok önem ta??yor. Ülkemizde üreyen baz? ku? türleri, ekim-nisan aylar?nda senenin yar?s?n? Etiyopya'da geçiriyor. Yani, Etiyopya'n?n do?al kahve ormanlar?nda yeti?en kahveyi tercih edersek, ayn? zamanda ülkemizin birçok göçmen ku?unun k??? geçirdi?i Etiyopya'daki do?al alanlar? da korumu? oluyoruz" dedi.