DEÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisli?i Bölümü Genel Jeoloji Anabilim Dal? Ö?retim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, üç y?l önce ?zmir için ba?latt?klar? deprem erken uyar? sistemi projesi hakk?nda bilgi verdi. Proje çal??malar?nda sona geldiklerini dile getiren Prof. Dr. Sözbilir, Afet ve Acil Durum Yönetimi Ba?kanl??? (AFAD) ile imzalad?klar? protokol kapsam?nda 12 ayr? noktaya sistemi yerle?tireceklerini ifade etti. Sistem sayesinde depremin 16 saniye öncesinden bilinebilece?ini söyleyen Prof. Dr. Sözbilir,"Üniversitenin öz kaynaklar?yla desteklenen bir projeydi. Mühendislik fakültesinde jeoloji, jeofizik, in?aat, bilgisayar ve elektronik bölümü hocalar?ndan olu?an bir ekip olu?turduk. Bu ekip 3 y?l boyunca çal???p, projeyi tamamlad?. Hem yaz?l? hem tasar?m hem de mekanizma aç?s?ndan tamamen yerli, yeni bir deprem uyar? sistemi geli?tirdik. Geli?tirdi?imiz sistemi önümüzdeki aydan itibaren 6 ayl?k bir deneme sürecine sokaca??z. ?zmir'de farkl? lokasyonlardaki 12 AFAD istasyonuna yerle?tirece?imiz bu sistem saniye saniye bize olu?acak depremlerle ilgili bilgi aktaracak" ifadelerini kulland?.
'DEPREM? 16 SAN?YE ÖNCES?NDEN Ö?RENEB?L?YORUZ'
Bu sistemin daha önce ?stanbul, Bursa, Kocaeli gibi yerlerde kuruldu?unu dile getiren Prof. Dr. Hasan Sözbilir, sistemin birçok ilde kurulmas? gerekti?ine dikkati çekip, sözlerini ?öyle sürdürdü:
"Deprem erken uyar? sistemleri, diyelim ki 70 kilometre uzakl?ktaki bir fay deprem olu?turdu?u anda onu alg?l?yor. Mesela Bayrakl? ilçesine gelebilecek bir depremi 16 saniye öncesinden ö?renebiliyoruz. Bu sayede insanlara bilgi verilebilir ya da büyük ölçekli yap?larla ilgili önlem al?nabilir. Amaç deprem oldu?u anda kayna??nda yakalamak. Fay?n bizden ne kadar uzak oldu?una göre depremin geli? süresi de?i?ir. Bu bilginin online ve gerçek zamanl? olarak bilgisayarlara naklini gerçekle?tirecek."
'DEPREM SAYISINDA ARTI? YA?ANDI'
Kahramanmara? merkezli 6 ?ubat 2023 tarihinde meydana gelen y?k?c? depremin ard?ndan 1 y?l içinde yakla??k 100 bin deprem ya?and???n? anlatan Prof. Dr. Sözbilir, "Normal ?artlarda Türkiye'de bir y?lda ortalama 25 bin tane deprem oluyor. Ama 6 ?ubat'tan sonra 1 y?l içerisinde yakla??k 100 bin tane deprem oldu yani deprem say?s?nda art?? ya?and?. Bu da çok yüksek bir enerjinin aç??a ç?kmas? olarak de?erlendirilebilir. Bu hareketlilik sürüyor" dedi.
Türkiye genelinde son 100 y?lda k?r?lmayan çok fazla fay bulundu?unu da hat?rlatan Prof. Dr. Sözbilir, "Türkiye'de 485 tane faydan sadece 25 tanesi k?r?ld?. Bu y?l sonunda bir proje ba?lad?. 14 tane üniversiteden 100'e yak?n bilim insan? olarak yüzün üzerindeki fay? çal???yoruz. Ayn? anda iki y?l boyunca bu çal??malar sürecek. Antakya, Ölüdeniz, Cizre faylar?nda çal??maya ba?lad?m. Onlar? kesip içine bakaca??z. 'Bu faylar geçmi?te ne kadar s?kl?kla deprem üretmi??', 'Bundan sonra ne zaman k?r?labilir?' gibi sorular?n yan?tlar?n? bulmaya çal??aca??z. Deprem tehlikesi düzeyini ölçmeye çal???yoruz" aç?klamalar?nda bulundu.
?ZM?R'DE TUZLA FAYINA D?KKAT ÇEKT?
?zmir'de son 100 y?lda faylar?n y?k?c? bir deprem üretmedi?ini de belirten Prof. Dr. Hasan Sözbilir, 17 fay?n 6 ile 7.2 büyüklü?ünde deprem üretebilece?ini kaydetti. Denizdeki faylardan birinin 30 Ekim 2020'de k?r?ld???n? anlatan Prof. Dr. Sözbilir, "6.9 büyüklü?ünde deprem olmu?tu ve 117 vatanda??m?z ya?am?n? yitirmi?ti. 'Denizdeki hangi faydan kaynaklanan bir depremde ne tür bir tsunami tehlikesine maruz kalabiliriz?', 'Hangi k?y?lar?m?z? su basar?', 'Bu sular ne kadar içeri girecek?', 'O bölgede altyap? stokumuz nas?l?', 'Nüfus yo?unlu?umuz ne kadar?' gibi konular? önceden bilmemiz gerekiyor" dedi. ?zmir faylar?n? kesip inceleme yapt?klar?n? da söyleyen Prof. Dr. Sözbilir, 5 fayda çal??malar? tamamlad?klar?n? söyleyip "Tuzla Fay?'n?n 2 bin y?ll?k deprem üretme aral??? var. Son depremi de yakla??k 2 bin y?l önce yapt??? için bu fay?n deprem üretme zaman?n?n yakla?t???n? söyleyebiliriz. 7'ye varan büyüklükte bir deprem üretme potansiyeli var" ifadelerini kulland?.
'DEPREM KONUTLARI DEPREMDEN ÖNCE YAPILMALI'
Türkiye'de kentsel dönü?ümün 1999 depreminden sonra devreye girdi?ini vurgulayan Prof. Dr. Hasan Sözbilir, 2015 y?l?na kadar gecekondular?n y?k?larak yerine bina yap?ld???n? dile getirerek, "Az nüfusun oldu?u binalar? de?il de çok nüfusun oldu?u 1999 öncesi yap?lan binalar ekseninde kentsel dönü?ümü yapmak laz?m. Zemine göre ve nüfus yo?unlu?una göre önceliklendirme yapmak gerekiyor. 6 ?ubat depreminde ?unu gördük; depremden sonra sa? kalan insanlar? koyacak yerimiz yok. Çad?r, konteyner var ama insanlar?n ya?am kalitesi çok dü?üyor. Deprem olmadan önce deprem konutlar? yapmak gerekir. ?zmir'de deprem konutlar?n? ne kadar artt?r?rsak, ?ehir içinde mevcut yap? stokundaki insanlar? deprem olmadan önce oralara ta??rsak deprem oldu?unda kentsel dönü?üm kapsam?nda de?erlendirilmesi gereken binalar y?k?l?r ama içinde insan olmad??? için kimse ölmez. Bu mekanizman?n Türkiye ölçe?inde devreye girmesinde fayda var" diye konu?tu.