SONKALE?ZM?R-?zmir Tabip Odas? ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanl??? Derne?i'nin (KL?MUD) ortak yaz?l? aç?klamas? ?öyle:
"Yeni varyantlar?n saptanmas? ve özelliklerinin ara?t?r?labilmesi için nükleik asit dizi analizlerinin yayg?nla?t?r?lmas? ve sonuçlar?n?n aç?kça payla??lmas? gerekmektedir.
COVID-19’a neden olan virüsün (SARS-CoV-2) mutasyonlar?n?n dünyada yay?lmakta oldu?u ve küresel bir tehdit olu?turdu?u görülmektedir. Mutasyon, virüslerin ço?almas? s?ras?nda nükleik asit dizilerinde (genomunda) ortaya ç?kan de?i?ikliklerdir. ?lk tan?mlanan virüse göre farkl? özellikler gösteren mutasyonlu virüslere VARYANT V?RÜS denmektedir.
SARS-CoV-2’nin toplumda h?zl? yay?lmas? ve ço?almas?, virüste yeni mutasyonlar?n ortaya ç?kmas?na, virüsün varl???n? sürdürmesine yard?m eden (örne?in, kolay yay?lmas?n?, konak hücrelerine daha kolay girmesini, kona??n ba????k yan?tlar?ndan kaçabilmesini sa?layan) mutasyonlar?n birikmesine yol açarak varyantlar?n geli?mesine neden olmaktad?r. Bu nedenlerle, hastal???n ortaya ç?kmas?n? engelleyecek korunma stratejilerinin geli?tirilmesi ve koruyucu önlemlerin h?zl? bir ?ekilde uygulanmas? gereklidir. Bunun yap?labilmesi için toplumda var olan varyantlar?n yak?n izlemi, yeni varyantlar?n saptanmas? ve elde edilen verilerin ba?ta sa?l?k sunucular? olmak üzere toplumla h?zl? payla??m? kritik önem ta??maktad?r.
Varyant virüsler, toplum sa?l??? ve salg?n?n seyri üzerine etkilerine dayan?larak grupland?r?lmaktad?r. Endi?e verici varyantlar olarak ?u anda alfa, beta, gamma ve delta varyantlar? tan?mlanmaktad?r. Ayr?ca, gözlem alt?nda tutulmas? gereken ve ara?t?rma alt?nda olan gruplarda çok say?da varyant bulunmaktad?r.
Ülkemizde ?u anda ba?l?ca mutasyonlar? saptayan farkl? PCR kitleriyle varyantlar ara?t?r?lmaktad?r. Bu kitlerin ve algoritmalar?n standardizasyonunun sa?lanmas? ile sonuçlar daha iyi yorumlanabilecektir.
Sa?l?k Bakan?, Türkiye’de Delta varyant?n?n bask?n oldu?unu bildirmi?tir. Ancak ?zmir’de, alfa, beta, gamma ve delta varyantlar?ndaki ba?l?ca üç mutasyonu hedefleyen PCR kitleri ile yap?lan analizlerde, üç mutasyonu da ta??mayan su?lar saptanmaktad?r. Ayr?ca, bu mutasyonlar? farkl? kombinasyonlarla ta??yan su?lar da bulunmaktad?r. Bu su?lar?n özelliklerinin anla??labilmesi için genom analizi (nükleik asit dizi analizi) yap?lmas? gereklidir. Bu örneklerin bir k?sm? Türkiye Halk Sa?l??? Genel Müdürlü?ü’ne (HSGM) ileri inceleme için yollanmakta, ancak sonuçlar? hakk?nda hekimlere ve topluma bir aç?klama yap?lmamaktad?r. ?ller/bölgeler incelendi?inde enfeksiyon ve a??lama oranlar?ndaki farklara ek olarak varyantlarda da farklar olu?abilece?i beklenmektedir. Varyant PCR testleri ile varyantlar?n ara?t?r?lmas? yeterli de?ildir. Dizi analizi yap?lacak örneklerin seçim kriterleri toplumdaki enfeksiyon ve hastal?k özelliklerine göre belirlenmelidir. Bunlar yap?lmad??? sürece mevcut varyantlar?n ve yeni geli?ecek olanlar?n gözden kaçabilece?i unutulmamal?d?r.
Bu ba?lamda, mikrobiyolojik olarak yap?lmas? gerekenler a?a??da listelenmi?tir.
1. Yeni veya ek riskler getiren mutasyonlar? ta??yan varyantlar?n erken saptanabilmesi; nükleik asit dizi analizi çal??malar?n?n h?zlanmas?, kapsay?c?l???n?n artt?r?lmas?, yayg?nla?t?r?lmas? ve örnek toplama kriterlerinin belirlenmesi ile mümkündür.
2. COVID-19 pozitif örneklerden temsiliyeti sa?layacak oranda rastgele seçilen örneklerin yan? s?ra, belirli klinik ve epidemiyolojik özelliklerine göre toplanan örneklerde dizi analizi yap?lmas? gereklidir. A??ya ya da hastal??? geçirmi? olmalar?na ra?men tekrar COVID-19 olanlar, farkl? klinik gidi? gösteren veya uzam?? ya da farkl? bula?ma özellikleri olan vakalar/ vaka kümeleri, varyant?n/varyantlar?n risk olu?turdu?u veya yeni bir varyant?n bulundu?u ülkelerden gelenler gibi durumlar belirlenip örnekler toplanmal?d?r.
3. HSGM taraf?ndan yap?lan dizi analizlerinin sonuçlar? düzenli olarak bir rapor halinde sa?l?k çal??anlar? ve toplumla payla??lmal?d?r.
4. Daha h?zl? ve sa?l?kl? sonuçlar elde edilebilmesi için su?lar yerel laboratuvarlarda da de?erlendirilebilmeli, dizi analizleri yayg?nla?t?r?lmal?, bilgi, birikim ve alt yap? olana?? bulunan merkezler, üniversiteler desteklenmelidir.
5. Farkl? su?lar?n bula??c?l?k, ba????kl?ktan kaçma, enfeksiyonunun klinik seyri gibi özellikleri incelenmelidir.
E?er muhtemel yeni varyantlar mevcut ise, bunun çok h?zl? ?ekilde payla??lmas? ve bu bilgiden hareketle , bu varyantlar?n özelliklerinin tespiti gerekir. Bu bilgiler, bundan sonraki süreçte pandeminin seyrinde rol oynayabilecek olan muhtemel yeni varyantlara kar?? gerek toplumsal ve gerekse t?bbi anlamda pandeminin bilimsel gerçeklere dayanarak yönetilmesinde önemli veri kayna?? olacakt?r.
Bu ?ekilde, salg?n dinamiklerinin ve al?nacak önlemlerin h?zla de?erlendirilebilmesi ve lokal gereksinime göre daha etkin mücadele mümkün olacakt?r.