Tarihi ?zmir – Kemeralt?, Birgi, Gediz Deltas? ve Foça, Çandarl? ve Çe?me kalelerinin içinde yer ald??? Ceneviz Ticaret Yolu’nun UNESCO Dünya Miras? Listesi’ne al?nmas? çal??ma ba?latt?klar?n? aç?klayan ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer, “Dünyan?n ?zmir Miras? çal??mam?z ile ?ehrimizdeki UNESCO alanlar?n?n say?s?n? ikiden alt?ya ç?karmay? hedefliyoruz. Öte yandan bu alanlar?n birbirleriyle ili?kisini sa?layarak ?zmir ?ehir markas?n? güçlendiriyoruz” dedi.
Sekiz bin be? yüz y?ll?k tarihiyle dünya uygarl?klar?na yön veren ?zmir, kültür miras?n? ve benzersiz do?as?n? UNESCO Dünya Miras? statüsüyle tescillemek için ad?m ad?m ilerliyor. Kentteki UNESCO alanlar?n?n tan?t?m?n? ortakla?t?rmak için Bergama’da “?zmir Turizmi ve UNESCO Dünya Miras? Alanlar?” çal??tay? düzenlendi. ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ve ?zmir Vakf?’n?n davetiyle düzenlenen çal??taya ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer, D??i?leri Bakanl??? ?zmir Temsilcisi Gökçen Kaya, Kültür ve Turizm Bakanl??? Kültür Varl?klar? ve Müzeler Genel Müdürlü?ü Tespit ve Planlama Dairesi Ba?kan? Gökhan Bozkurtlar, Eski Kültür ve Turizm Bakan? ve ?zmir Büyük?ehir Belediyesi ?kinci Ba?kan Vekili Suat Ça?layan, Bergama Belediye Ba?kan? Hakan Ko?tu, Dikili Belediye Ba?kan? Adil K?rgöz, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu temsilcileri, UNESCO Dünya Miras? Alan ekipleri, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi bürokratlar?, sivil toplum örgütlerinin temsilcileri, meclis üyeleri ve akademisyenler kat?ld?.
?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer, çal??tayda yapt??? konu?mada ‘Dünyan?n ?zmir Miras?’ çal??malar? hakk?nda bilgi verdi. Soyer, “Benzersiz do?as? ve 8500 y?ll?k tarihi nedeniyle ?zmir’de üstün evrensel de?ere sahip çok say?da kültür ve do?a miras? bulunuyor. Asl?na bakarsan?z ?zmir, bir bütün olarak dünyaya mirast?r. Dünya uygarl?klar?na yön vermi? e?siz bir co?rafyad?r. ?zmir Vakf? ve ?zmir Kalk?nma Ajans? ile birlikte haz?rlad???m?z ?zmir turizm stratejisinde turizmi otuz ilçe ve 12 aya yayma hedefi koyduk. ?zmir’in tüm bölgelerine uzanan UNESCO Dünya Miras? alanlar? a??, bunu ba?armam?z? sa?layacak önemli araçlardan biri. Bu do?rultuda Kültür ve Turizm Bakanl??? ba?ta olmak üzere ?zmir’deki tüm payda?larla büyük bir özveri ve vizyon ortakl??? içinde hareket ediyoruz. Dünyan?n ?zmir Miras? çal??mam?z ile ?ehrimizdeki UNESCO alanlar?n?n say?s?n? ikiden alt?ya ç?karmay? hedefliyoruz. Öte yandan bu alanlar?n birbirleriyle ili?kisini sa?layarak ?zmir ?ehir markas?n? güçlendiriyoruz” dedi.
“UNESCO alanlar? muazzam bir turizm potansiyeli yarat?yor”
UNESCO Dünya Miras? kavram?n?n önceki y?llarda sadece bu alanlar?n korunmas? ve gelecek nesillere aktar?lmas? perspektifiyle ele al?nd???n? söyleyen Ba?kan Soyer, 2002 y?l?ndaki UNESCO Budape?te Deklarasyonu ile bu durumun de?i?meye ba?lad???n? vurgulad?. Soyer, “Dünya miras? alanlar? art?k sadece geçmi?in izlerinin ve do?an?n korundu?u bölgeler de?il, ayn? zamanda ya?ayan co?rafyalar olarak kabul ediliyor. Do?ru planlama ve koordinasyon ile UNESCO alanlar?n?n muazzam bir turizm potansiyeli yaratt???n?, o ?ehre ve ülkeye çok önemli katk?lar sundu?unu dünyadaki örneklerden biliyoruz. Dünya Turizm Örgütü’ne göre Dünya Miras? Alanlar?’n? ziyaret eden uluslararas? turist say?s? her y?l h?zla art?yor. Yeni bir UNESCO Dünya Miras? alan?, y?lda ortalama 1,5 milyon üzerinde turist çekebiliyor. 2016 istatistiklerine göre Dünya Miras? Turizmi sektörü, Birle?ik Krall?k’?n Gayri Safi Yurtiçi Has?las?’na 5,2 milyar paundluk katma de?er sa?lam??” ?eklinde konu?tu.
“Anket çal??mas? yap?yoruz”
?lgili kurumlar?n bu konuda büyük bir çaba gösterdi?ini ancak bu çabalar?n ortakla?t?r?lmas? gerekti?ine de?inen Soyer, “?zmir’in tüm UNESCO alanlar?na ili?kin hem fiziksel, hem organizasyonel aç?dan koordinasyon ve bütüncül bir yönetim sa?lamam?z çok büyük bir ihtiyaç. Türkiye genelinde 18 UNESCO Dünya Miras? Alan? ve 83 Unesco Dünya Miras? Aday Alan? var. ?zmir’de Dünya Miras? daimî listesinde Efes ve Bergama olmak üzere iki alan bulunuyor. Geçici listede ve ba?vuru a?amas?nda olan alanlar ise Kemeralt?, Birgi, Foça-Çandarl?-Çe?me kalelerini kapsayan Ceneviz ticaret yolu ve Gediz Deltas?. Burada ba?latt???m?z koordinasyon sayesinde ?zmir’in herhangi bir UNESCO alan?na gelen turistlerin, di?er miras alanlar?na eri?imini de sa?lam?? olaca??z. Gelen turistlerin kuzeyde Bergama’ya, güneyde Efes’e, do?uda Birgi’ye, kent merkezinde Kemeralt? ve Gediz Deltas?’na, k?y?larda ise Çe?me, Dikili ve Foça olmak üzere tüm ?zmir sath?na ula?mas?n? kolayla?t?raca??z” dedi.
“?zmir’in üstün evrensel de?erleri dünyayla bulu?acak”
Soyer konu?mas?n?n sonuna gelirken, yapt?klar? çal??malar?n ?zmir’de tam olarak neleri de?i?tirece?ini de ?öyle somutla?t?rd?: “Tarihi ?zmir içinde yer alan Ye?ilova Höyü?ü, Konak Saat Kulesi, Kadifekale, Birgi’deki Ayd?no?lu Mehmet Bey Cami, Ümmü Sultan ?ah Türbesi, Gediz Deltas?’ndaki flamingolar?n ya?am alan? k?y? kordonlar?, Körfez’in dalyanlar?, Foça Kalesi, Çandarl? Kalesi, Çe?me Kalesi ve daha birçok simgesel alan… ?zmir’in üstün evrensel de?erleri, k?sa sürede UNESCO Dünya Miras? güvencesine kavu?acak ve dünyayla bulu?acak. Bugünkü bulu?mam?z?n, ifade etti?im hedeflerimize ula?mak için çok önemli bir ba?lang?ç oldu?una tüm kalbimle inan?yorum. ??birli?ini ve deste?ini esirgemeyen Kültür ve Turizm Bakanl???’na, ilgili kamu kurumlar?na, ilçe belediyeleri, sivil toplum örgütleri, akademisyenler ve emek veren herkese te?ekkür ediyorum”
“Listede iki Dünya Miras? alan? olan tek kent ?zmir”
Kültür ve Turizm Bakanl??? Kültür Varl?klar? ve Müzeler Genel Müdürlü?ü Tespit ve Planlama Dairesi Ba?kan? Gökhan Bozkurtlar ise “2021 y?l? itibariyle UNESCO Dünya Miras? listesinde UNESCO Dünya Miras Sözle?mesi’ne taraf 167 devletin 1121 alan? bulunuyor. Ülkemiz 18 alan? ile 167 taraf devlet aras?nda 13. s?rada. Bergama 2014 y?l?nda, Efes ise 2015 y?l?nda UNESCO Dünya Miras? listesine dâhil oldu. UNESCO Dünya Miras? listesinde iki alan? olan tek kent ise ?zmir. Dünya Miras Listesine önerilecek alanlar?n bir y?l süre ile geçici listesinde olmas? gerekiyor. Ülkemiz geçici listedeki 83 alan? ile dünyada en çok alan? olan ülke. 2012 y?l?nda geçici listeye dahil olan Ödemi? Birgi tarihi kentinin adayl?k dosyas? ve yönetim plan?n?n haz?rlanmas? amac?yla Bakanl???m?z ile Ödemi? Belediyesi aras?nda i?birli?i protokolü imzaland?. Burada da bu müjdeyi vermek isterim Ceneviz ticaret yolunda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar kale ve surlu yerle?imlerin dosyas? kapsam?nda Foça ve Çandarl? Kaleleri 2013 y?l?nda, Çe?me Kalesi ise 2020 y?l?nda UNESCO Dünya Miras? Geçici Listesi’ne al?nd?. Ceneviz kaleleri hakk?ndaki fark?ndal???n artt?r?lmas? amac?yla Bakanl???m?z ile Ortak Nesiller Entegrasyonu Derne?i aras?nda protokol imzalama haz?rl??? sürüyor. ?zmir’de sivil toplum kurulu?lar?, yerel yönetimler ve kamu kurumlar? aras?ndaki i?birli?inin en iyi örneklerinden biri olarak ?zmir Tarihi Liman Kenti’ne yönelik çal??malar sürdürülüyor. Geçti?imiz y?l Geçici Liste’ye kaydedildi. Bakanl?k ve TARKEM aras?nda yap?lan protokol ile de çal??malar devam ediyor” dedi.
Bergama deneyimlerini aktarmaya haz?r
Bergama Belediye Ba?kan? Hakan Ko?tu ise “Bergama bugün ve binlerce y?l boyunca farkl? dü?ünce ve anlay??lar? kucaklam??, kültür ve bilimin önünü açm??t?r. Bergama, tarih boyunca yüzlerce eser üretti ve birçok bilim insan? yeti?tirdi. Bu tarihi miras ve kültürel doku ile UNESCO Çok Katmanl? Kültür Peyzaj Alan? olarak kabul gördü. UNESCO sürecine girdi?i 7 y?l? geride b?rakan Bergama, haz?rl?k a?amas?ndaki tüm kent ve alanlar için bilgilerini ve deneyimlerini payla?maya haz?r. Pandemi nedeniyle geçti?imiz y?l yapamad???m?z Bergama-Efes UNESCO Dünya Miras? Bisiklet Turu’nun olu?turdu?u fark?ndal?k örnek al?nmal?d?r. Bu turun ?stanbul, Truva gibi rotalarla geni?letilmesi önemli” dedi. ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer ve ekibinin kültürel miras konusundaki çal??malar? ve deste?inin çok de?erli oldu?unu da sözlerine ekleyen Hakan Ko?tu, “UNESCO Dünya Miras? listesindeki kentlerinin dün oldu?u gibi bugün de insanl??a yol gösterece?ine inan?yorum” ?eklinde konu?tu.
“Bütüncül yönetim anlay???yla mümkün”
Çal??tayda konu?an ?zmir Büyük?ehir Belediyesi D?? ?li?kiler ve Turizm Dairesi Ba?kan? Gökçe Ba?kaya ise “Tarih öncesi ça?lardan ba?layarak Perslerden Antik Yunanlara, Romal? ve Bizansl?lardan Osmanl?lara kadar bamba?ka kültürlere ev sahipli?i yapan ?zmir bugün, yerli ve yabanc? ziyaretçilerine bir gün içinde 8 bin 500 y?ll?k bir serüven sunacak kadar geni? bir kültür miras?na sahip. Kentimizin dünya turizminde vazgeçilmez bir destinasyon imaj?na sahip olmas? hedefimiz i?te bu kapasitenin do?ru kullan?m?n? zorunlu k?l?yor. Bu da ancak sahip oldu?umuz dünya miras alanlar?n? hem kendi içlerinde hem de birbirleri ile ili?kili halde geli?tirecek bütüncül bir yönetim anlay??? ile mümkün olabilir” dedi.
Dört yeni alan UNESCO yolunda
Çal??tay?n ikinci oturumunda ?zmir’in UNESCO alanlar?nda görev alan ekipler bir araya geldi. Ekipler, mevcut yap?lanmalar? ve k?sa dönemdeki hedeflerini payla?t?ktan sonra ortakl?k yapabilecekleri ba?l?klar? ve yarat?lacak i? birliklerini de?erlendirdi.
Sahip oldu?u kültürel ve do?al de?erlerle dünya ölçe?inde önemli bir co?rafya olan ?zmir’de UNESCO Dünya Miras? kriterlerini kar??layan pek çok alan bulunuyor. ?ehirdeki farkl? payda?larla yürütülen çal??malar?n sonucunda Kemeralt? ve çevresini içine alan Tarihi ?zmir, Birgi, Gediz Deltas? ve Ceneviz ticaret yolunun parças? olan Foça, Çandarl? ve Çe?me kalelerinin de daimi listeye al?nmas? için çal??malar ba?lad?. Daimi listedeki Efes ve Bergama için ise alan yönetim planlar?n? güncelleme çal??malar? sürüyor. Çal??malar tamamland???nda ?zmir’de toplam alt? alan UNESCO Dünya Miras? statüsüne sahip olacak.
?zmir’in ayr?ca UNESCO’nun ?ehirler aras?ndaki iki a??yla ilgili çal??malar? da devam ediyor. UNESCO Ö?renen ?ehirler Küresel A??’na Meslek Fabrikas?’n?n çal??malar?yla dahil olan ?zmir, UNESCO Yarat?c? ?ehirler A??’na tasar?m alan?ndan ba?vurmak için de haz?rl?klar?n? sürdürüyor.
UNESCO Dünya Miras? nedir?
Birle?mi? Milletler’in özel bir kurumu olarak 1946 y?l?nda kurulan Birle?mi? Milletler E?itim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), uluslararas? önem ta??yan ve bu nedenle takdire ve korunmaya de?er do?al olu?umlara, an?tlara ve sitlere “Dünya Miras?” statüsü tan?yor. 1972 tarihli Dünya Kültürel ve Do?al Miras?n?n Korunmas? Sözle?mesi’ni kabul eden üye devletlerin UNESCO’ya ba?vurusuyla ba?layan ve Uluslararas? An?tlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararas? Do?ay? ve Do?al Kaynaklar? Koruma Birli?i (IUCN) uzmanlar?n?n ba?vurular? de?erlendirmesi sonunda tamamlanan bir i?lem dizisinden sonra aday varl?klar Dünya Miras Komitesi’nin karar? do?rultusunda bu statüyü kazan?yor.
UNESCO Dünya Miras? Alanlar? ve Türkiye
1972 Dünya Kültürel ve Do?al Miras?n?n Korunmas? Sözle?mesi’ne göre olu?turulan ve Dünya Miras? Komitesi taraf?ndan belirlenen Dünya Miras? Listesi'nde Dünya Miras Alan? olarak ilan edilen bin 121 miras alan yer al?yor. Bunlardan 869’u kültürel, 213’ü do?al ve 39’u karma (do?al ve kültürel) miras alanlar?. Türkiye’nin UNESCO listesinde 16’s? kültürel, 2’si karma olmak üzere 18 miras alan? bulunuyor. Bunlar?n ikisi, Efes ve Bergama ?zmir’de yer al?yor.
?zmir’in Dünya Miras? Alanlar?
Efes
?zmir’in Selçuk ilçesinde bulunan Efes Antik Kenti; Efes Ören Yeri, Meryem Ana Evi, Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Bazilikas?, Çukuriçi Höyük olmak üzere toplam dört bile?enle UNESCO Dünya Miras? Listesi'nde yer al?yor. Türkiye’nin en büyük aç?k hava müzelerinden biri unvan?na sahip Efes Antik Kenti’ni her y?l milyonlarca ki?i ziyaret ediyor. Efes’te antik dünyan?n en büyük aç?k hava tiyatrosu Büyük Tiyatro, antik dünyan?n yedi harikas?ndan biri Artemis Tap?na?? ve yine önemli bir mimari de?er olarak tan?mlanan Celsus Kütüphanesi yer al?yor. Efes, Küçük Menderes Deltas? sulak alan?n da parças?.
Bergama Çok Katmanl? Kültürel Peyzaj Alan?
Bergama, ?zmir'de UNESCO Dünya Miras? Listesi'nde yer alan bir di?er kültür miras alan?. Bergama Akropolü, içindeki kütüphane binas? ile antik dünyada önemli bir e?itim merkezi ve Pergamon Krall???'n?n yönetim merkeziydi. Akropol ayr?ca en dik antik tiyatroya ve ilk psikiyatri hastanesi olan Asklepion Sa?l?k Merkezi ve Kutsal Alan?’na ev sahipli?i yap?yor.
Tarihi Liman Kenti
Bugün tarihi ?zmir olarak adland?r?lan ve ?zmir’e antik liman kenti olma özelli?i sa?layan bölge, 19. yüzy?lda bu liman kentine bir giri? kap?s? olarak in?a edilen Konak Pier’den ba?layarak Kadifekale’ye kadar uzan?yor. UNESCO Dünya Miras? Geçici Listesi’nde Tarihi Liman Kenti ba?l???yla yer alan bu alanda Konak Meydan? ve Saat Kulesi gibi ?zmir’in öne ç?kan sembolleri bulunuyor; ayr?ca zaman içinde iç liman?n dolmas?yla geni?leyen Kemeralt? Çar??s? ile dünyan?n en eski ve en büyük aç?k hava al??veri? merkezlerinden birini de bar?nd?r?yor.
Birgi
Ödemi?’e ba?l? Birgi UNESCO Dünya Miras? Geçici Listesi’nde yer al?yor. Birgi, yüksek ta? evleri ve ah?ap pencereleriyle geleneksel mimari dokusunu koruyan, yemye?il bir co?rafyan?n içinde bulunuyor. 5 bin y?l öncesine uzanan tarihiyle Birgi’de geçmi?ten günümüze gelen konaklar?n yan? s?ra türbeler, camiler ve hamamlar yer al?yor.
Foça, Çandarl? ve Çe?me Kaleleri
Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerle?imleri ba?l???nda Türkiye’den farkl? noktalarla birlikte yer alan Foça, Çandarl? ve Çe?me kaleleri, UNESCO Dünya Miras? Geçici Listesi’nde yer al?yor.
Gediz Deltas?
?zmir’in yan? ba??nda yer alan Gediz Deltas?, do?adan kopmadan modern bir ?ehirde ya?an?labilece?inin en güzel göstergesi. ?zmir gibi büyük bir metropol, içinde yüzlerce ku? ve canl? türüne ev sahipli?i yapan, Türkiye’nin en geni? k?y? sulak alanlar?ndan Gediz Deltas?’n? bar?nd?r?yor. Türkiye’deki tuz üretiminin yakla??k üçte birini kar??layan delta, ayn? zamanda ?zmirli bal?kç? ve çiftçilerin de üretim alan?. Gediz Deltas?, bar?nd?rd??? farkl? habitatlar sayesinde binlerce canl?ya ya?am ortam? sunan uluslararas? öneme sahip nadir sulak alanlardan biri. Dünya ölçe?inde Önemli Do?a Alan? ve Önemli Ku? Alan? olan Gediz Deltas?’n?n UNESCO Dünya Do?a Miras? Listesi'ne al?nmas? için geçti?imiz y?l ?zmir Büyük?ehir Belediyesi taraf?ndan resmi adayl?k ba?vurusu yap?ld?.