Bilim insanlar?ndan olas? Marmara depremiyle ilgili art arda aç?klama ve uyar?lar gelirken, Prof. Dr. Celal ?engör’ün beklenen büyük Marmara depremi sonras? ?stanbul’da ya?anacaklara ili?kin ortaya att??? görü?ler, gözlerin bir kez daha mega kente çevrilmesine yol açt?. Bo?aziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Ara?t?rma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, beklenen Marmara depremi hakk?nda son geli?meleri de?erlendirdi.
“MARMARA’DA HER YIL ORTALAMA 900 C?VARI DEPREM OLUYOR”
6 A?ustos’ta Marmara Denizi’nde olan 3.6 büyüklü?ündeki depremi, Marmara’n?n ola?an sismik aktivitesi olarak de?erlendiren Özener, ?öyle dedi:
“Ülkemizin bir deprem bölgesi oldu?u gerçe?i hepimiz taraf?ndan biliniyor. Marmara’ya bakt???m?z zaman, Kandilli Rasathanesi Deprem Ara?t?rma Enstitüsü kay?tlar?na bakt???m?z zaman, zaten Marmara’da her y?l ortalama 900 civar? deprem oluyor.
Bu depremlerin bir k?sm? da 4’ten büyük depremler. ?u ana kadar eski y?llara bakt???m?z zaman, y?lda ortalama 4-5 tane 4’ün üzerinde deprem oluyor. Yani Marmara Bölgesini de deprem aktivitesinin oldu?u bir yer olarak dü?ünürsek, olan 3.6’l?k depreminde asl?nda Marmara’n?n ola?an sismik aktivitesine ba?layabiliriz.
Ama bu ?u demek de?ildir. ‘Bu 3.6’l?k deprem büyük bir depremi tetikleyecek’ bunu söyleme ?ans?m?z yok ama bunu söylerken de ‘Marmara’da 7’den büyük deprem olmayacakt?r’ demek de do?ru de?il.
Dolay?s?yla olan depremler, Marmara’n?n ola?an sismik aktivitesi. Birçok bilim insan?n?n kabul etti?i gibi Marmara Denizi içerisinde olabilecek büyük bir deprem beklentisi bütün bilim insanlar?nda var ama her zaman oldu?u gibi ?unu belirtmek istiyorum. Bunula ilgili bir zaman söyleme ?ans?m?z yok.”
“FAY HATTININ DEN?ZDEN GEÇMES? B?R AVANTAJ”
Siyaset üstü bir eylem olmas? gereken kentsel dönü?ümün, öncelik s?ras?na göre h?zl?ca tamamlanmas? gerekti?ini vurgulayan Haluk Özener, ?öyl?e konu?tu:
“?stanbul’a 15-18 kilometre uzakl?ktan geçen fay hatlar? var. Bu da bilinmeyen bir ?ey de?il, bir avantaj olarak nitelendirilebilir. Yani Türkiye’nin birçok yerinden, ?ehirlerin içinden fay geçerken Marmara Denizinin içinden geçen bir faydan bahsediyoruz.
O da en yak?n yerle?im alan?na 15-18 kilometre uzakl?k var. Tabii ki bu bir avantaj olarak kabul edilebilir. Faya ne kadar yak?nsan?z, zemininiz ne kadar kötü bir zeminse daha fazla etkileniyorsunuz.
Binan?z?n yap?s?, binan?z?n kalitesi burada çok etkiliyor. Dolay?s?yla birçok farkl? parametreye ba?l?. Zemininiz sa?lamsa, faydan uzaktaysan?z, binan?z sa?lamsa do?al olarak daha az etkileneceksiniz.”
“DEPREM OLMAZ DEN?LEN YERLERDE B?LE DEPREM OLUYOR”
Türkiye’de deprem korkusuyla ?ehir de?i?tirmenin anlams?z oldu?unu söyleyen Özener, sözlerini ?öyle sürdürdü:
“Tabii herkesin ki?isel görü?ü, ki?isel de?erlendirmesi farkl? bu konuda yorum yapmak çok do?ru olmaz. Ama her insan?n korku e?i?i veya kayg? e?i?i farkl? olabiliyor. Fakat ?u gerçe?i bilmek laz?m, ülkemizin neredeyse tamam?na yak?n? deprem k?r?lganl??? ta??yor.
Yani depremden etkilenebilecek, deprem tehlikesi olan bir yerden bahsediyoruz. Kimine göre yüzde 80’i, kimine göre yüzde 90’? ama dedi?im gibi Türkiye’de 500’e yak?n diri fay bulunmakta.
Herkesin çok sa?lam olarak gözledi?i, Anadolu’nun ortas? Konya’da bile, deprem olmaz denilen yerlerde bile deprem oluyor. Aktif diri faylar, haritada gözüken faylar oldu?u gibi örtülü fay dedi?imiz fiziksel olarak arazide tespit edilemeyen fakat deprem üretebilen faylar var.
Bulundu?unuz yeri terk etmek de?il, bence depreme haz?rl?kl? olmak laz?m. Dolay?s?yla sa?lam binalar, kentsel dönü?ümün h?zlanmas? ve deprem güvenli konutlarda oturuyor olmam?z, sadece konutlar de?il tabii ki i? yerlerimizin, kamu binalar?m?z?n çok çok sa?lam olmas? laz?m.”
“AFET R?SK AZALTMA PLANI’NA GEÇT?K”
Prof. Dr. Celal ?engör’ün deprem sonras? ?stanbul’da bir kaos ortam? olu?aca?? iddialar?n?n sorulmas? üzerine Özener, ?unlar? söyledi:
“Ki?iler üzerinden gitmeyelim ama edindi?imiz tecrübelerden gideyim. 6 ?ubat depremleri, 17 A?ustos depremi bizim için çok önemli bir göstergeydi. 6 ?ubat depremlerinde asl?nda 11 farkl? ili etkileyen depremlerden bahsediyoruz.
Asl?nda pe? pe?e olan iki tane 7’nin üzerinde depremler, bunun bir tecrübe oldu?unu dü?ünüyorum. Bu tecrübelerden de ders ç?kar?lmas? gerekti?ini dü?ünüyorum. Dolay?s?yla ya?ad?klar?m?zdan ders ç?kar?rsak gelece?e daha iyi bakabiliriz.
Ümit ediyorum ders ç?karabiliyoruzdur. Türkiye Afet Müdahale Plan?’ndan (TAMP), ?l Risk Azaltma Plan?’na (?RAP) ve Türkiye Afet Risk Azaltma Plan?’na (TARAP) geçtik. Yani deprem olduktan sonra müdahale etmektense depremden önce riskleri azaltma yönünde giri?imlerimiz var.
Tüm Türkiye, 81 il için, ?çi?leri Bakanl??? AFAD taraf?ndan yap?lan çal??malar var. Yap?lacak i?ler belli asl?nda. Önemli olan yetkili ve sorumlu kurulu?lar?n yap?lacak planlamalar? harfiyen uygulay?p riskleri azaltmas? gerekiyor. Riskler azalt?ld??? zaman depremden sonraki süreçlerde çok çok rahat edebilecek duruma gelece?iz”
CELAL ?ENGÖR NE DEM??T??
Gazeteci Fatih Altayl?, bir operasyon geçiren Celal ?engör'ü hastanede ziyaret etmi?, deprem hakk?ndaki diyaloglar?n? kö?esine ta??m??t?. ?stanbul'dan ta??nmay? dü?ündü?ünü belirten ?engör, oturdu?u yerin sa?lam olmas?na ra?men karar?n?n gerekçesini ?öyle anlatm??t?: “Çünkü depremden sonra ?stanbul'un ne hale gelece?ini biliyorum. Tabii ki, bütün ?stanbul yerle bir olmayacak. 60-70 bin bina tamamen çökmese de y?k?lacak. Kurtarma çal??malar? için sokaklara girilemeyecek. Kente giren ç?kan yollar?n önemli bir bölümü kullan?lamaz hale gelecek, ortaya ç?kacak kaos ortam?nda sa? kalanlar da günlerce belki haftalarca bloke olacak. Kentin elektrik, su, kanalizasyon ve do?algaz alt yap?s? da bitecek. ?lk gün her yerde yang?nlar olacak. ?tfaiye enkaz alt?nda kald??? için, itfaiyeciler enkaz alt?nda oldu?u için, ya da enkaz alt?ndaki araçlar?na ula?amad??? için yang?nlara müdahale edilemeyecek. Kent d???ndan yard?m gelemeyecek. Bugün deprem bölgelerine giden yard?m ve kurtarma ekiplerinin yüzde 60'? ?stanbul'dan gidiyor. ?stanbul y?k?l?nca ?stanbul'a zaten çok az ekip gelebilecek, gelenler de kente giremeyecek. Yeni havaliman? dolgu zemine yap?ld??? için muhtemelen hasar alacak ve bir süre kullan?lamayacak. Birkaç gün içinde kentte açl?k ba?layacak. Ya?malar ba?layacak. Bunu salg?n hastal?klar takip edecek. Enkazlar uzun süre kald?r?lamayacak. Kenti a??r bir koku saracak, nefes al?nmaz hale gelecek.”