Pandemi sürecinin ve yasakların olumsuz etkilediği sektörlerden biri de müzik dünyası. Müzisyenler her platformda yaşadıkları sıkıntıları dile getirmeye çalışıyor, geçinebilmek için enstrümanlarını satıyor. Bazıları ise yaşadıkları sıkıntıya dayanamayarak intihar ediyor. Dün bu hazin tabloya acı bir haber daha eklendi. Müzisyenlik yaparak geçimini sağlayan, bağlama sanatçısı müzisyen Duran Ay İstanbul'da canına kıydı. Duran Ay'ın 10 aydır pandemi nedeniyle işsiz kaldığı, son dönemde ekonomik sıkıntılar içerisinde olduğu öğrenildi. Ay'ın ölümü sanat dünyasını yasa boğdu.
Müzisyen Duran Ay
'MÜZİSYENLER YETİM KALDI'
Halk müziği sanatçısı Kutsal Evcimen, "Yıllardan beri tanırım, aynı sahneleri paylaştık. Açıkçası şok oldum, hiç de beklemezdim, neşeli, yaşama enerjisi ile dolu olan biriydi. Duran Ay sadece saz çalan, değerli, beyefendi bir çocuktu. Bir müzisyene, bir sanatçıya yakışır bir insandı. Çok üzüldüm. Bir insan, bir sanatçı hayatını kaybetmiş, canına kıymış kimse hala birşey yapmıyor. Bu davranışın çoğalmaması için bir önce önlemler alınmalı. Yıllarını saza, bağlamaya adamış sanatçılar kolay yetişmiyor. Müzisyenler çok yalnız, yetim kaldı. Ben bunu kabul etmiyorum." diyerek isyan etti.
"YAŞASAM MI, ÖLSEM Mİ İKİLEMİNDE KALAN ÇOK MÜZİSYEN VAR"
"Benim tanıdığım bir sürü müzisyen var; aylardır kirası, faturası birikmiş..." diyen Evcimen, "Bu insanlar yıllar boyu devlete hiç yük olmamış, kendi çabası ile sigortasını yatırmış, kendi yeteneği ile yaşamış. Devlete 40 yılda bir muhtaç olmuş, onda da devlet ortada yok. Biz ölmeyi hak etmiyoruz. Bu intiharlar, ölümler beni korkutuyor. Bir an evvel kurumlar ne yapacaksa yapsın. Ben biliyorum bu aşamada çok müzisyen var; 'yaşasam mı ölsem mi...?' ikileminde kalan" ifadelerini kullandı.
"İŞ ADAMLARI İÇİN İSTEDİKLERİ DAKİKA İSTEDİKLERİ YASAYI ÇIKARTIYORLAR"
"İş adamları için, büyük ihaleleri alanlar için istedikleri dakika, istedikleri yasayı çıkartıyorlar da insanların geçinemediği için intihar ettiklerini görmüyorlar mı? Bu silsile yolu ile kötü örnek teşkil eder, devamı gelir" uyarısında bulunan Evcimen, intiharı doğru bulmadığının altını çizerek, "Türkülerin içinde hep direniş, mücadele var. Türkülerini okuduğumuz ozanlar neler çekmişler? Ama mücadele etmişler yaşamlarının her alanında, bizler de mücadele edeceğiz, pes etmek yok" dedi.
Kutsal Evcimen
"EKMEĞİNE SİYASET KARAR VERİYOR"
Tüm sanatçılara örgütlenme çağrısı yapan Evcimen, "Sanatçıların birbirinden haberi yok, zor durumdalar, intihar ediyorlar kimsenin haberi yok. Kendi aramızdaki bağlarımız çok az. Bu bağı örgütlenerek güçlendirebileriz. Önce yerelden başlayıp bu örgütlülüğün küreselleşmesi gerekir. Yıllardır bunu söyledim, arakadaşlar 'Biz ekmeğimizin peşindeyiz, siyaset yapmak istemiyoruz' dediler. Kardeşim senin ekmeğine siyaset karar veriyor işte. Siyaset bin lira veriyorum diyor. Hadi bunu 2 bin lira yap, yapamıyorsun" ifadelerini kullandı.
"SOSYAL DEVLET SADECE ANAYASA'DA YAZIYOR"
Sosyal devletin sadece Anayasa'da yazdığını ancak uygulanmadığını belirten Evcimen, "Ülkemize kültürel anlamda ne kadar para gelmiş, kimler nerelere harcanmış?" bizler bunları bile bilmiyoruz. Ben hakkımı hep aradım, hakkını arayanın yanında oldum, aramaya da devam edeceğim." dedi.
"USTALAR ÇOĞU ŞEYE KARIŞMIYOR"
"Yıllar boyunca sanatçılara siz siyasete karışmayın dediler. Şimdi sazımızı çalamıyoruz ne yapacağız? Vizyon sahibi olan ustalarımız da çoğu şeye karışmıyor" diye sitem eden Evcimen, sanatçı ayrımı yapmadan acilen önlemler alınması gerektiğini söyledi.
"BELEDİYELERE VAKIFLARA BÜYÜK İŞLER DÜŞÜYOR"
Sanatçıların hassas insanlar olduğunu belirten Evcimen, "Sadece para da bu işi çözmez bu işin bir de maneviyatı var. Belediyelerin online konserlerini arttırması lazım, pandemi kurallarına dikkat edilerek müzisyenlerin bazı yasaklardan muaf tutulması lazım. Zor durumda olan müzisyenler tespit edilip yardımlar yapılmalı. Bu da örgütlenme ile olur. Burada belediyelere, vakıflara, derneklere büyük işler düşüyor." ifadelerini kullandı.
"GÜZEL GÜNLERİMİZ TEKRAR GELECEK"
Evcimen sözlerini şöyle tamamladı:
Bunlar geçecek, demişler ya hani kışın sonu bahar. O güzel günlerimiz, o normal günlerimiz tekrar gelecek.
CHP'Lİ TAŞÇIER: 100 BİNLERCE İNSAN ADETA AÇLIĞA TERK EDİLDİ
Pandemi sürecinin başından beri sanatçıların, müzisyenlerin, müzik ve sahne emekçilerinin yaşadığı problemleri Meclis başta olmak üzere her platformda dile getiren Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Ankara Milletvekili ve Parti Meclisi (PM) üyesi Gamze Taşcıer de KRT'ye çarpıcı açıklamalarda bulundu. Taşçıer, "Yüz binlerce insan adeta açlığa ve ölüme terk edildi" dedi.
"BU SÜREÇTE BİLE AYRIMCILIK YAPILDI"
"Müzisyenler iktidar tarafından bu süreçte görmezden gelindi, Eylül ayında yüzlerce müzisyenin intihar ettiğini söylediğimizde iktidar kulaklarını tıkadı, inanmadı. Bu veriler Müzik-Sen'in verisiydi" diyen CHP'li Taşçıer, müzik sektöründeki kayıt dışılığa dikkat çekerek gerçek rakamların çok daha fazla olduğunu belirtti, "Zaten zengin olan, iktidara yakın sanatçılara konserler verdirildi. Müzisyenler, sahne sanatçıları, emekçiler unutuldu. Bu süreçte bile ayrımcılık yapıldı ve yandaş sanatçılar zengin edildi. Gerçek müzik emekçileri, gerçek sanatçılar unutuldu." dedi.
CHP Ankara Milletvekili Gamze Taşçıer
"MÜZİSYENLERDEN DİLENLEMELERİNİ İSTEDİLER"
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy'un açıkladığı, 'bin lira yardım projesi' için Taşçıer, "Bu bin lira trajikomik... Çünkü, aylardır açlıkla boğuşan müzisyenlere bin lira için, 'video çek gönder' dediler. Bir anlamda dilenmelerini istediler. Toplamda 3 bin lira verecekler pandemi süreci ile ortaladığınızda aylık 200-300 liraya denk geliyor." dedi.
"YILLARDIR GÖZLERİ GİBİ BAKTIKLARI ENSTRÜMANLARINI SATTILAR"
Taşçıer şunları söyledi:
"Bu süreçte müzisyenler yıllardır gözleri gibi baktıkları enstrümanlarını sattı. Bir müzisyen için enstüremanını satmak demek, çocuğundan, evladından vageçmek gibi bir şey. Bir müzisyen için o kadar değerli ki... İşin içinden çıkamayan, ekonomik koşulları kaldıramayanlar hayatlarına son vermek zorunda kaldı. Maalesef ne sosyal devlet ilkesi yerine getirilebildi ne de müzisyenlere sahip çıkıldı."
"DEVLET SÖZÜNÜ TUTMADI"
Tiyatro sanatçılarının mağduriyetlerini de dile getiren Taşçıer, "Tiyatrolara da yardım edeceklerdi. Tiyatrolardan "borcu yoktur" yazısı istediler. Bu yardımı alabilmek için kıt kanaat geçinen insanlar etraftan borç alarak devlete olan vergi borçlarını kapattılar. Hala bir ödeme yok. Devlet resmen topladı vergi borçlarını sözünü tutmadı. Bu insanlar zaten borçlarını ödeyebilecek durumda olsalar böyle bir paraya ihtiyaç duymazlar. Endişe verici, üzüntü verici bir süreç yaşadık. İktidarın da sanatçıya ne kadar değer verdiğini bir kez daha görmüş olduk" ifadelerini kullandı.
SANAT DÜNYASI YASA BOĞULDU
Duran Ay'ın intiharı sanatçıları, sahne emekçilerini, müzisyenleri yasa boğdu. Müzisyenler acılarını sosyal medyadan dile getirdi. Usta sanatçı Erdal Erzincan, "Bu utancı duyacak bir sorumlu arıyoruz!" diye tepkisini dile getirdi.
Volkan Yılmazer, "ÇOK ÜZGÜNÜM!!! Bugün bir müzisyen daha geçinemediği için intihar etti. Duydunuz mu? Hiçbir yerde, hiçbir tv’de, hiç bir gazete de haberini okunuz mu? Ne yazık ki hayır!!! Belki buradan duyururuz!" ifadelerini kullandı.
İşte o mesajlardan bazıları:
SANATÇILARDAN BAKANA TEPKİ YAĞMIŞTI
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, müzik meslek birliklerinin temsilcileriyle İstanbul'da yaptığı toplantı sonrasında kişi başı bin lira net ödeme yapılacağını duyurmuştu. Ancak müzisyenler yardımı yeterli bulmadı. Sanatçı Erhan Güleryüz, yardım için video istenmesini eleştirerek, "Sayın bakanım demişsiniz ki bir proje kapsamında bize video gönderin, biz de size para verelim. Dilenin demişsiniz yani. Canım bakanım, sen bana bir video gönder ben sana bin lira göndereyim" ifadelerini kullanmıştı.
Salgın döneminde geliri olmayan, temel ihtiyaçlarını karşılayamayan müzisyen, müzik emekçileri, yorumcu ve eser sahiplerini kapsayan bir proje planladıklarını iddia eden Bakan Ersoy, "11 Aralık'ta bakanlığımıza bağlı Yunus Emre Enstitüsü web sitesinde başvuru adını, başvuruyu yapan birlik, dernek ve sendika isimlerini ilan edeceğiz" demişti.
23 Aralık'a kadar başvuru toplanacağını söyleyen Ersoy şöyle konuşmuştu:
"Toplanan projeler 30 Aralık’a kadar bakanlığımıza iletilecek ve ocak ayı itibarıyla da projede yer alan müzisyen, müzik emekçileri, yorumcu ve eser sahiplerine ödemelerini yapmaya başlayacağız. Seyyanen kişi başı bin lira net ödeme olacak. Toplamda da 20-30 milyon civarında proje bedeli olacak."
'SANIRSINIZ Kİ HER AY BİZİ PARAYA BOĞACAKLAR'
Müzisyen Yasemin Göksu, Bakanlığın uygulamasına tepki göstererek şu açıklamayı yapmıştı:
"Bugün bağlı olduğumuz meslek birliklerinden mesaj aldık. Sağ olsunlar...Kültür Bakanlığı biz sefil sanatçılara 1000'er lira bağış lütfunda bulunmuş. Sanatçılara destek bunun adı. Ama bu biner lirayı da karşılıksız vermiyor. Görüşmeye giden meslek birliklerimize demişler ki, ihtiyacı olan müzisyen, şarkıcı, bestecilere para veririz ama karşılığında bir proje hazırlayın. Sanırsınız ki her ay bizi paraya boğacaklar. Hayır! Bir defaya mahsus bin TL.
MÜYOR-BİR de bize mesaj atmış. Demiş ki: 'Bakanlıkla oturup konuştuk. Para verecekler ama durum böyle böyle... Biz de düşündük, taşındık bir proje tasarladık Adı 'İlk Sahne İlk Alkış'
Siz sahneye ilk çıktığınız yer, aldığınız ilk alkış konusunda hissiyatınızı anlatın, yanına da fotoğraf koyun varsa, onları da bize yollayın. Biz bunu bir kitap haline getireceğiz.
Çok parlak bir proje doğrusu. Şu anki durumumuza, içinden geçtiğimiz pandemi sürecine, her şeye cuk oturan bir iş. Kitaba da basılacak ki, kimler başvurdu, kimler para aldı, onu da herkes bilsin!
'PROJE PROJEDİR!'
Hadi arkadaşlar oturun, işsizliği, ödeyemediğiniz faturaları, kiraları, evinize götüremediğiniz ekmeği her şeyi unutun. Deşin hatıralarınızı, geçmişe gidin, fotoğraf albümlerinizi çıkarın yayın ortalık yere. Gözünüz yaşarırken, güzel güzel yazın sahneye ilk çıktığınız güne dair anılarınızı, yollayın MÜYOR-BİR'e. Emeğiniz boşa gitmeyecek. Bu işin sonunda dağ gibi biner lira var. Bir kereye mahsus ama olsun. Proje projedir!"
'YARDIM İÇİN TAKLA ATMAYACAĞIM'
"Kültür Bakanlığının proje karşılığı tek sefer vereceği 1000 TL desteği protesto ediyorum" diyen Göksu, "İdris Naim Şahin vardı hani bir zamanlar İçişleri Bakanımızdı. Ziyaret ettiği bir yerde, bakanın geldiğine sevinen bir yurttaşa "takla at da sevindiğini görelim" demişti hani. Yardım için takla atmayacağım. Atmayacağım! Arkadaşlar hiç kimse alınmasın. Bu benim kendi adıma verdiğim bir karardır" ifadelerini kullamıştı.
Ayna grubunun solisti Erhan Güleryüz ise sosyal medyadan paylaştığı videoda şunları söylemişti:
"Sayın Kültür Bakanım bütün müzisyenlere, MSG, MESAM, Miyor 1(Müzik Yorumcuları Meslek Birliği) ve diğer kurumlar üzerinden mesaj göndermişsin. Demişsiniz ki bir proje kapsamında bize video gönderin, biz de size para verelim. Dilenin demişsiniz yani. Canım Bakanım, sen bana bir video gönder ben sana bin lira göndereyim.
'40 YILDIR MÜZİĞE HİZMET EDİYORUM'
İnsanların aç yaşadığı bir ülkede sanatı ayakta tutmaya çalışan insanları dilenci yerine koyamazsınız. Bu arada MSG, MESAM, MÜYOR-BİR siz nasıl temsilcisiniz? Beni dilenci yerine koyacaksınız! Ben 40 yıldır müziğe hizmet ediyorum. Atanmış bir insanın beni dilenci konumuna koymasına izin vermiyorum. Biz toplayıp para gönderelim, zaten halktan para toplamayı biliyorsunuz. Müzisyenlerin 83 milyon için canı kurban, sizler gibi değiliz biz."
'MÜZİSYENLERE BİN TL PANDEMİ YARDIMI'
Sanatçı Mazlum Çimen, "Müzisyenlere bin TL pandemi yardımı! Ve o da proje karşılığı! O bin liranın yarısı zaten proje hazırlanırken gider..." diyerek tepki göstermişti.
Tartışmanın taraflarından Redd grubu üyesi Güneş Duru sosyal medyada yaptığı açıklamada, "Müzik meslek birliklerinden şu cevabı vermelerini beklerdim 'biz üyelerimize 1000 TL sadakayı teklif edemeyiz, teşekkürler'" demişti.
BURHAN ŞEŞN HEM İTİRAF ETMİŞ HEM DE BAKANA DESTEK VERMİŞTİ
MÜYORBİR Başkanı ve sanatçı Burhan Şeşen, "Bakanlık bir hibe veremiyor bağış da yapamıyor yardım fonu da yok. Ancak bir projeye destek verebiliyor. Biz de yorumcuların ilk sahneye çıktıkları günü anlatan bir dijital kitap hazırlamaya karar verdik. Bunda ne var anlamıyorum ki?" ifadelerini kullanmıştı.
'BİR KEZ DAHA BAŞKALARI ADINA UTANDIM'
Şarkıcı Ceylan Ertem de Twitter hesabından yaptığı paylaşımla uygulamayı eleştirenler arasındaydı. "Sokak müziği yaparım, olmadı börek çörek pişirir satarım, o bin lirayı almayı gururuma yedirmem" diyen Erten, şöyle devam etmişti:
"Bin tl elbette birkaç fatura, belki bir borç geri ödemesi, belki çoluk çocuğumuzun masrafı için fena olmaz. Ancak mart ayından bu yana, yani 10 aydır işsiz kalmış müzisyen ve şarkı yazarları için bu meblağ utanç verici. Üstelik ne zaman işlerimize geri döneceğimiz de belirsizken. Bir kez daha başkaları adına utandım. Bin tl, bir sadaka gibi... Kiranı ödeyemezsin, 1 ay dahi geçinemezsin. Hiçbir anlamı olmayan bir hareket. Tek anlamı; ‘biz müzisyenlere yardım etmedik mi ettik’ diyebilmek. Yerseniz."
MAHZUN KIRMIZIGÜL EYLÜL AYINDA UYARMIŞTI: 1 MİLYON MÜZİSYEN ÇOK ZOR DURUMDA
Mahsun Kırmızıgül, Türkiye’deki sanatçıların koronavirüs salgını nedeniyle zor durumda olduklarını, hatta ‘onlarcasının’ da intihar ettiğini Eylül ayında söylemişti. Aradan 3 ay geçmesine rağmen kayda değer birşey yapılmadı.
Kırmızıgül, sosyal medya hesabındaki paylaşımında, “Yaklaşık 1 milyon müzisyen çok zor durumda. Evlerine ekmek götüremeyen onlarca müzisyen intihar etti” ifadelerini kullandı. Düğün salonu, restaurant, gazino, klüp, bar, müzikhol gibi yerlerde mesleğini yapamayan müzisyenlerin ‘bitik’ olduğunu belirten Kırmızıgül, “Devlet çok acil yardım etmezse, felaketler yaşanacak” demişti.