Tar?m uzmanlar? ve analistler, küresel g?da kaynaklar?n?n hâlâ tehdit alt?nda oldu?u konusunda uyar?lar?na devam ediyor.
Financial Times’?n haberine göre, 2022’de sert yükselen g?da fiyatlar? uluslararas? piyasalarda dü?se de dü?ük stok seviyeleri ve yüksek döviz maliyetleri geli?mekte olan ülkelerdeki g?da maliyetlerini art?rmaya devam ediyor. Ayr?ca a??r? iklim olaylar? ve dü?ük stok seviyeleri g?da fiyatlar?n?n alarm vermesine neden oluyor.
SAVA? ETK?S?
Geçti?imiz y?l g?da fiyatlar?, Rusya-Ukrayna sava??ndan önce, kurakl?k ve pandemi nedeniyle zaten yüksek seyrediyordu.
Ard?ndan, Moskova’n?n dünyan?n en büyük gübre ihracatç?s? olarak Ukrayna’da sava?a girmesi g?dalar?n fiyatlar?n? sert yükselirken, azotlu gübreler için kritik bir bile?en olan do?algaz fiyatlar?ndaki s?çrama da tar?m piyasas? üzerinde bask? olu?turdu.
Sava? sürerken Moskova ile Kiev aras?nda imzalanan tah?l anla?mas?, Rusya’dan bol miktarda tedarik sa?lanmas?yla birlikte fiyatlar?n dü?ürülmesinde önemli bir rol oynarken, dü?en do?algaz fiyatlar? gübre piyasalar?n? sakinle?tirdi.
BM G?da ve Tar?m Örgütü’nün (FAO) uluslararas? ticareti yap?lan tar?msal emtialar? referans alan G?da Fiyat Endeksi 2022’de zirveyi gördükten sonra dokuz ay üst üste dü?ü? kaydetti. Kritik besinlerin fiyatlar?, geçen y?l?n en yüksek seviyelerinin yakla??k yüzde 40 alt?nda seyretti.
?KL?M KO?ULLARI TEHL?KE OLU?TURUYOR
Ancak analistler, de?i?ken enerji fiyatlar?na ve iklim de?i?ikli?inin mahsul üretimi üzerindeki etkisine dikkat çekerek tah?l anla?mas?n?n bozulabilece?i konusunda uyar?larda bulundu.
Dünya Bankas? tar?m ekonomisti John Baffes, “Mevcut durum tek motorla uçmaya benziyor. Motor çal??t??? sürece sorun yok ama motor durursa sorun ya?ars?n. Risklerden herhangi biri gerçekle?irse, fiyatlarda çok ama çok h?zl? bir art?? görece?iz” dedi.
En acil tehlike ise mart ay?nda yenilenmesi beklenen BM destekli tah?l anla?mas?. Ana?man?n uzat?lmas? konusundaki herhangi bir ba?ar?s?zl?k, Ukrayna tah?l ihracat?n? engelleyerek fiyatlar?n yeniden f?rlamas?na yol açabilir.
JEOPOL?T?K R?SKLER
Pek çok mahsul ve gübre Rusya’ya uygulanan yapt?r?mlardan muaf olsa da Rus ve Avrupal? yetkililere göre, birçok banka, sigortac? ve lojistik grubu, Rus ürünlerinin ticaretini yapmak konusunda isteksiz davran?yor. Jeopolitik gerilimlerin arz? kesintiye u?ratabilece?ine dönük beklentiler ise hâlâ güçlü.
Di?er bir tehdit ise iklim. Geçen y?l Avrupa’da ve dünyan?n di?er bölgelerinde rekor k?ran s?cakl?klar ya?anm??t?. Birle?ik Krall?k Meteoroloji Ofisi geçen y?l?n sonlar?nda, “Hava ko?ullar?, 2023’te küresel s?cakl?klar?n 2022’den daha s?cak olmas?na yol açacak” uyar?s?nda bulundu.
STOK VE DÖV?Z ETK?S?
Ayr?ca dü?ük tah?l stok seviyeleri de analistlerin küresel g?da tedariki konusundaki endi?elerini art?rd?.
ABD Tar?m Bakanl??? eski ba? ekonomist Joseph Glauber, “Dü?ük küresel stok durumu nedeniyle fiyatlar dalgal? olmaya devam edecek. Bu baharda kurakl?k veya önemli bir hava olay? ortaya ç?karsa fiyatlar daha keskin bir ?ekilde yükselebilir” dedi.
Öte yandan döviz hareketleri de birçok geli?mekte olan ülkede g?da arz? için tehlike olu?turdu. Uluslararas? piyasalarda g?da fiyatlar?nda ya?anan dü?ü?e ra?men, dolar?n gücü yerel para birimlerindeki maliyetleri yüksek tutmaya devam etti. Bu da tüketiciler için g?da enflasyonunu birkaç çeyrek daha sürece?i anlam?na geliyor.