Türkiye'de ekonominin durumu üzerine konu?ma yapan Öztrak, CHP'nin iktidar oldu?u takdirde ekonomideki sorunlara çözüm önerilerini anlatt?.
Cumhurba?kanl??? Hükümet Sistemi'nin ele?tiren Öztrak; "Cumhurba?kanl??? Hükümet Sistemi diye bir sistem geldi. Asl?nda tam bir tek adam rejimi. Bugün art?k ülkede kural yerine kral var. Bunu bana Polatl?'da bir çiftçi söylemi?ti. Biz kral de?il kural istiyoruz demi?ti ama bugün ülkede kural de?il kral var. Gece yat?yorsunuz, sabah uyan?yorsunuz, bütün oyunun kurallar? de?i?ebiliyor. Her ?ey tek ki?inin iki duda??n?n aras?ndan ç?kacak söze ba?l?" diye konu?tu.
Öztrak'?n konu?mas?ndan öne ç?kan ba?l?klar ?öyle:
40 B?N K?LOMETRE YOL YAPTIK: Bugün CHP'nin Ekonomi Masas? olarak ?zmir ?l Ba?kan?m?z, ?l Örgütümüz, milletvekillerimiz ve Masa mensuplar?m?z ile birlikte sizleri ziyaret ediyoruz. Bugüne kadar 39 ilimizi ziyaret ettik. 40 bin kilometre yol yapt?k. Türkiye'nin önemli ?ehirlerini dola?ma, orada esnaf?m?z ile bir araya gelme, i? insanlar?m?z ile birlikte olma imkan?n? bulduk.
SICAK PARA ?LE EKONOM?Y? ????RME MODEL? ARTIK YÜRÜMÜYOR: Türkiye'nin çok ciddi sorunlar? var. Bugün buraya nas?l geldi?imizi özetlemeye çal???rsak ayn? anda iki krizi ya da iki büyük s?k?nt?y? birlikte ya??yoruz. Bunlardan bir tanesi… Türkiye'nin 2000'li y?llar?n ba??ndaki krizden sonra izlemeye ba?lad??? program, art?k bugün bu ülkenin ihtiyaçlar?na ve dünya konjonktüründeki de?i?ikli?e cevap vermiyor. Yani s?cak para ile ekonomiyi ?i?irme modeli art?k yürümüyor. S?cak para k?sm? gelmiyor ama ?u anda mevcut hükümet ?srarla ?i?irme k?sm?n?, kredi ile borç ile ekonomiyi büyütmeye çal???yor. Ancak s?cak para gelmeyince bunu yapmaya çal???rken de tüm iktisadi hayat?n çe?itli alanlar?n? ciddi ?ekilde tahrip ediyor.
DÖV?Z REZERVLER?M?Z B?TM?? VAZ?YETTE: D?? dengemiz bozuluyor. Cari aç???m?z rekordan rekora ko?uyor. Döviz rezervlerimiz bitmi? vaziyette. Enflasyon ald? ba??n? gitti. Büyümenin niteli?i, beton d???nda ihracata dönük döviz kazand?r?c? mal üreten bir büyüme olmas?; çal??anlar ile çal??t?ranlar aras?ndaki dengeyi bozmadan bir büyümenin gerçekle?mesi art?k söz konusu olmuyor. Hep çal??t?ranlar lehine bozulan bir dengeyle ya da faizden, ranttan kazananlar lehine bozulan bir denge ile kar?? kar??yay?z.
SABAH UYANIYORSUNUZ, BÜTÜN OYUNUN KURALLARI DE???EB?L?YOR: Di?er taraftan ucube bir Cumhurba?kanl??? Hükümet Sistemi diye bir sistem geldi. Asl?nda tam bir tek adam rejimi. Bugün art?k ülkede kural yerine kral var. Bunu bana Polatl?'da bir çiftçi söylemi?ti. Biz kral de?il kural istiyoruz demi?ti ama bugün ülkede kural yok, kral var. Gece yat?yorsunuz, sabah uyan?yorsunuz, bütün oyunun kurallar? de?i?ebiliyor. Her ?ey tek ki?inin iki duda??n?n aras?ndan ç?kacak söze ba?l?. Bu sistem kurulurken, kurumsal kapasiteler önemli ölçüde a??n?yor. Baz? köklü kurumlar yok oluyor.
FIRSATLARI KAÇIRMA R?SK? G?DEREK ARTIYOR: Türkiye'nin uluslararas? ili?kilerinde Türkiye'nin güvenilir ortak olma alg?s? giderek zay?fl?yor. Pandemiden sonra, dünyada meydana gelen de?i?ikler bu tedarik zincirlerinin k?salmas?, Çin'deki arz merkezlerinin da??lmaya ba?lamas?yla birlikte önemli f?rsatlar var önümüzde; ama tek adam sisteminin devlette yaratt??? yönetim krizi ile ve de ekonomik s?k?nt?lar nedeniyle bu f?rsatlar? kaç?rma riski giderek art?yor.
TÜRK?YE'N?N KATILIMCILIK VE HESAP VEREB?L?RL?K AÇISINDAN DURUMU ?ÇLER ACISI: Milletin zenginle?mesi kral yerine kural olmas?na ba?l?d?r. Özellikle burada grafi?e bakt???n?z zaman kurumsal kalite endeksi yapmaya çal??t?k. Mesele kat?l?mc?l?k ve hesap verebilirlik diye bir gösterge koyduk. Bu göstergede dünyada en iyi olan ülke hangisi ise ona 100 dedik, en üste koyduk. Norveç'mi?. Onun alt?nda bizim de üyesi oldu?umuz Ekonomik ??birli?i ve Kalk?nma Te?kilat?'n?n üyesi olan ülkelerin ortalamas? var. Onun en alt?nda da Türkiye var. Türkiye'nin gerçekten kat?l?mc?l?k ve hesap verebilirlik bak?m?ndan durumu içler ac?s?.
M?LLETLER?N ZENG?NL??? KRAL YER?NE KURAL OLMASINA BA?LI: Peki bu neye yar?yor? Hep söylüyoruz ya Türkiye'de hukuk sisteminin olmay???, hesap verebilir bir yönetimin olmay??? cebimizi bo?alt?yor diyorduk. Bu do?ru mu de?il mi bunu test ettik. Grafi?e bakt???n?z zaman; bu endekste kim ne kadar iyi ise onun gelirinin o kadar yüksek oldu?unu görüyoruz. Demek ki milletlerin zenginli?i büyük ölçüde kral yerine kural olmas?na ba?l?. Onun için biz diyoruz ki Türkiye'nin art?k yeni kurallara, yeni kurumlara, yeni kadrolara ihtiyac? var.
EKONOM? B?R SAFSATAYA KURBAN ED?LD?: Bugün Türkiye'de kurumsal altyap?n?n tamamen çöktü?ünü görüyoruz. Ekonomide de çok ciddi s?k?nt?lar var. 2018 Temmuz ay?ndan bu yana Merkez Bankas?'n?n döviz kasas? h?zla bo?ald?. 128 milyar dolar buharla?t?r?ld?. Daha hala da 60, 70 milyar dolar bu senin ba??ndan beri buharla?maya devam ediyor. 3 Hazine ve Maliye Bakan?, 4 Merkez Bankas? Ba?kan?, 5 TÜ?K Ba?kan? gördük. En sonunda da ekonomi tek ki?inin a?z?ndan ç?kan, kerameti kendinden menkul dünyada hiçbir iktisatç?n?n kabul etmedi?i bir safsataya kurban edildi. 'Faiz sebep, enflasyon netice.'
Enflasyon tek haneli rakamlara dü?mü?tü. Fakat Merkez Bankas? ba?kanlar?, ekonomi ve maliye bakanlar? de?i?ti, faizler dü?ürülmeye ba?land? ve ondan sonra da enflasyon yüzde 80’leri buldu. Ekonomide belirsizlik artt?.
KURDAK? BEL?RS?ZL?K ÇOK C?DD? SORUNLARA YOL AÇIYOR: Y?l sonu için en yüksek kur beklentisine bakt???n?z zaman 25 TL. En dü?ük 20 TL'nin alt?nda bir rakam. Türkiye'de hiçbir zaman bu marj bu kadar aç?k olmad?. Sizler esnaf?n?z bunu en iyi siz anlarsan?z. Bir k?sm? diyor ki bu 25 TL'ye kadar gider, bir k?sm? da diyor ki bu 20 TL'nin alt?nda kal?r. Bu kadar marj aç?ld??? zaman burada çok büyük bir belirsizlik var. ??in nereye gidece?i bilinmiyor demektir. Kurdaki belirsizlik çok ciddi s?k?nt?lara yol aç?yor. Güven kalm?yor.
BU ?? BASBAYA?I B?ZDEN: Evet, d??ar?da da enflasyon var. Do?ru. Hatta burnumuzun dibinde bir de sava? var. Ukrayna'y? i?gal eden Rusya'da enflasyon yüzde 15, i?gal alt?nda olan Ukrayna'da yüzde 22. Peki Türkiye'de enflasyon ne kadar? Yüzde 79,6. Yüzde 80. Demek ki bu i? d??ar?dan de?il. Bu i? basbaya?? bizden. Bizim de üyesi oldu?umuz, Ekonomik ??birli?i ve Kalk?nma Te?kilat?’nda ortalama enflasyon yüzde 10.3. Dünyada ne kadar enflasyon varsa bizde misliyle var.
B?R YIL ?Ç?NDE ÖDENMES? GEREKEN BORÇ 182 M?LYAR DOLAR: Cari aç?k her ay rekor üstüne rekor k?r?yor. Demek ki bu model çal??m?yor. Bir y?l içinde ödenmesi gereken borçlar da rekor üstüne rekor k?r?yor. Türkiye’nin önümüzdeki bir y?lda ödemesi gereken borç miktar? 182 milyar dolar. Bunu ödeyece?iz, yerine 180 milyar dolar daha bulaca??z. Çünkü öbür tarafta cari aç???m?z var. Onu da finanse etmemiz gerekiyor. En yüksek borç ödemesi de reel sektör dedi?imiz özel kesim. Bu arada Merkez Bankas?'n?n net rezervleri de -52,7 milyar dolar. Kasa bo?, bitmi?, tüketilmi?.
FA?Z BORCU GEÇM??: Bugün devletin ödeyece?i faizler, devletin ödeyece?i borçtan daha fazla. Yani faiz borcu geçmi?. Grafik burada. Bütün bu sorunlara ra?men Türkiye'nin çok önemli üstünlükleri var. Türkiye 4 buçuk saatlik uçu? mesafesinde 58 ülkeye, 1 buçuk milyarl?k nüfusa, 22 trilyon dolarl?k pazara eri?im imkân? olan bir ülke. Ba?ka bu durumda olan ülke say?s? çok az. Bu pazarlar da dünyan?n en büyük pazarlar?. Önümüzde çok büyük imkanlar var. Genç bir nüfusumuz var. Demografik f?rsat penceremiz halen aç?k. Ama zaman?m?z da daral?yor. Bu f?rsatlar? de?erlendirmek için de yeni bir ekonomik modeli hayata geçirmek laz?m.
HIZLA GEÇMEM?Z LAZIM: Bunu yapabilmek için ne laz?m? Üç yeni laz?m. Yeni kurumlar, yeni kurallar, yeni kadrolar. Yeni kurumlar dedi?imiz zaman da; bugün milletimizin cebini bo?altan bu ucube Cumhurba?kanl??? Hükümet Sistemi'nin bir an önce b?rak?l?p yeniden bu millet iradesinin tecelligah? olan parlamenter sisteminin hakim oldu?u yönetim biçimine h?zla geçmemiz laz?m.
SAYI?TAY'I SARAYIN VESAYET?NDEN KURTULMASINI SA?LAYACA?IZ: Bu üç yeni ile birlikte 4 sütun üstüne oturmas? laz?m bizim büyüme stratejimiz. Bir kere herkesin adaleti eri?imini sa?layarak her düzeyde etkili, hesap verebilir, kapsay?c? kurumlar olu?turarak demokrasi güçlendirece?iz, can ve mal güvenli?ini sa?lamam?z laz?m. Bunun için demokratik parlamenter sisteme geçece?iz. Tarafs?z Cumhurba?kan? olacak. Kuvvetler ayr?l???n? güçlendirece?iz. Yeni bir seçim yasam?z olacak. Siyasi ahlak yasas?n? ç?karaca??z. TBMM'de kesin hesap komisyonunu kuraca??z. Say??tay'?n saray?n vesayetinden kurtulmas?n? sa?layaca??z.
BÜYÜME STRATEJ?S? OLMASI LAZIM: Ekonomiyi s?cak para ile ?i?iren de?il, üreterek verimlilikle zenginle?tiren bir büyüme stratejisi olmas? laz?m. Ekonomide üretim odakl? rekabetçi bir yakla??m?m?z?n olmas? laz?m. E?itim politikalar?n? yeniden ?ekillendirmeliyiz. Kamu ve özel aras?nda yeni bir diyalog biçimini kurmal?y?z. Strateji ve Planlama Te?kilat?'n? kurmal?y?z. Kat?l?mc?, etkili bir stratejik planlama ile ülkenin alt yap?s?n? yeniden ülkenin önünde darbo?az olu?turmayacak ?ekilde düzeltmeliyiz. Ye?il mutabakata uyum sa?lamam?z laz?m. Ekonomik ve Sosyal Konseyi çal???r hale getirmeliyiz.
?NSANLARIN REFAHTAN PAYLARINI ALMALARI LAZIM: Büyümenin kapsay?c? olmas? laz?m. Refahtan herkes adil bir pay alm?yorsa o zaman o büyüme sürdürebilir olmuyor. Yani ?unu söyleyeyim. Bir ekonomide sürekli birileri kazan?yor, sürekli birileri kaybediyorsa o ekonomi yürümüyor, bitiyor. ?nsanlar?n refahtan paylar?n? almalar? laz?m.
BUNLARI YAPTI?IMIZDA ZATEN KEND?L???NDEN BÜYÜME DAHA DA YÜKSEK OLUYOR: Sürdürülebilirlik. Bir çevre ile ilgili olarak sürdürülebilir önemli. Burada iki ?eye uymam?z laz?m. Biri Paris ?klim Anla?mas?, di?eri de Birle?mi? Milletler'in sürdürülebilir kalk?nma ile ilgili belirlemi? oldu?u hedefler. Bu ikisine uyarak i?lerimizi yaparsak d??ar?dan çok daha ucuz para temin etmemiz mümkün. Bunlar? yapt???m?zda zaten kendili?inden büyüme daha da yüksek oluyor.
MERKEZ BANKASI'NIN ARAÇ BA?IMSIZLI?INA SAYGI GÖSTER?LMES? LAZIM: Mali ve para politikas? sürdürelebilir olmal?. Yani ülkeyi borca bat?rmamal?y?z maliye politikas? ile. Para politikas? ile de enflasyonu azd?rmamal?y?z. Bu çerçevede Merkez Bankas?'n?n araç ba??ms?zl???na da sayg? göstermemiz laz?m.”