Milli Mücadele zaferinin ard?ndan Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, ülkenin yüzünü ayd?nlanma ve demokrasiye çevirdi. Bunun için at?lan en önemli ad?m Cumhuriyet’in ilan? oldu. Atatürk, parçalanm?? bir imparatorluktan, tüm dünyan?n sayg? duydu?u, ça??n?n ilerisinde bir devlet kurdu. Anadolu i?gal alt?ndayd?. Mustafa Kemal, 19 May?s 1919’da Samsun’a ad?m att?, kurtulu? ate?ini yakt?. Zafer üstüne zafer kazand?. Bir yandan da Cumhuriyet’e giden yolun ta?lar?n? dö?edi. Nutuk’taki ifadesiyle Milli Mücadele kazan?lana kadar Cumhuriyet’i “vicdan?nda milli bir s?r” olarak saklad?. Cumhuriyet kelimesini hiç kullanmasa da att??? her ad?mla Cumhuriyete ve millet egemenli?ine vurgu yapt?.
1919’da yay?nlanan Amasya Genelgesi’nde “milletin istiklalini yine milletin azmi ve karar? kurtaracakt?r” ifadeleri yer ald?. Erzurum Kongresi’nde “milli irade”nin alt? çizildi. Cumhuriyet’in ilan? için ilk ad?m ise 23 Nisan 1920’de TBMM’nin aç?l??? oldu. Meclis’e padi?ah?n temsilcisinin atanmas?na kar?? ç?kt?. “Meclisin üstünde güç” yoktur karar? al?nd?. Yeni bir anayasa haz?rland?. Anayasan?n ilk maddelerinde “Egemenlik kay?ts?z ?arts?z milletindir” denilerek Cumhuriyete i?aret edildi. 1923’te ise s?ra; Cumhuriyet’in ilan edilmesine gelmi?ti.
Tarih: 28 Ekim 1923... Devlet, bir hükümet kriziyle kar?? kar??yayd?. Mustafa Kemal; ?smet ?nönü, Kaz?m Özalp, Fethi Okyar, Ru?en E?ref Ünayd?n, Fuat Bulca, Kemalettin Sami ve Halit Kars?alan’? Çankaya Kö?kü’nde yeme?e davet etti. Atatürk, o geceyi ?öyle anlatt?: “Yemek s?ras?nda ‘Efendiler! Yar?n Cumhuriyet’i ilan edece?iz’ dedim. Yeme?i b?rakt?k. O dakikadan itibaren nas?l hareket edilece?i konusunda k?sa bir program yaparak arkada?lar? görevlendirdim.”
Ka??t kalem ?smet ?nönü’nün elindeydi. Atatürk, metne önce ?unu yazd?rd?: “Türkiye Devleti’nin hükümet ?ekli Cumhuriyet’tir.” Cumhuriyet’in ilan?na art?k saatler vard?.
Tarih: 29 Ekim 1923...
Hükümet krizi sorununu çözmesi için Mustafa Kemal Meclis’e ça?r?ld?. Teklifi Cumhuriyetin ilan edilmesiydi.
Saat 18.00...
Meclis topland?. Genel Kurul s?ralar?nda 158 milletvekili vard?. ?zleyici s?ralar? da h?nca h?nç doluydu. ?nönü, Meclis’e anayasan?n birinci maddesinin de?i?tirilmesi teklifini sundu. ?nönü, “Millet hakimiyeti fiili olarak eline alm??t?r. O halde bunu hukuki olarak dile getirmekten neden çekiniyoruz?” diye seslendi. Teklif oy birli?iyle kabul edildi. Bütün milletvekilleri aya?a kalkt?, üç kez “Ya?as?n Cumhuriyet”, “Ya?as?n Mustafa Kemal” diye ba??rd?...
Saat 20.45...
Cumhuriyet ilan edilmi?ti. S?ra ilk Cumhurba?kan?’n? seçmeye gelmi?ti. Kapal? oylama yap?ld?. Asl?nda aday da yoktu. Oturuma kat?lan 158 milletvekilinin akl?nda tek bir isim vard?.. Mustafa Kemal oybirli?iyle Cumhurba?kan? seçildi. Alk??lar aras?nda kürsüye ç?kan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, ?u konu?may? yapt?:
“(...) Milletimiz kendisinde var olan vas?flar? ve de?eri, hükümetin yeni ad?yla medeniyet dünyas?na çok daha kolayl?kla gösterebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri aras?nda tuttu?u yere lay?k oldu?unu eserleriyle ispat edecektir. Arkada?lar; bu yüksek rejimi yaratan Türk milletinin son dört y?l içinde kazand??? zafer, bundan sonra da birkaç misli olmak üzere kendini gösterecektir. (...) Daima milletin sevgi ve güvenine dayanarak hep birlikte ileri gidece?iz. Türkiye Cumhuriyeti mutlu, ba?ar?l? ve galip olacakt?r.”
Saat 22.00...
Meclis’in önünde toplanan vatanda?lar Mustafa Kemal’i büyük sevgi gösterisiyle kar??lad?. Yurdun dört bir yan?nda 101 pare top at??? yap?ld?. Ba??ms?zl???n simgesi Cumhuriyet, milletin en büyük bayram? oldu. Tüm unutturma çabalar?na ve k?s?tlamalara ra?men 29 Ekim Cumhuriyet Bayram? her y?l artan bir co?kuyla kutland? ve kutlanacak. Atatürk’ün en büyük eseri, milletine emaneti Cumhuriyet ilelebet ya?ayacak...