?ngiliz Economist dergisinin Charlemagne kö?esinde 'Türkiye'deki demokrasini geriye gitmesinde Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an kadar, Erdo?an'la geçmi?te ortak hareket eden Fethullah Gülen Hareketi'nin de sorumlu oldu?u' yorumu yap?l?yor.
Makalede, Türkiye'de Erdo?an'?n "tasfiye sürecinde ma?dur etti?i tek tek bireyler için ?efkat gösterilse de, 'Cemaat'in tümüne ve liderleri Fethullah Gülen'e yönelik ?efkat gösteren neredeyse hiç kimse yok" deniyor ve Gülen Hareketi'nin 2002'de AKP iktidara geldikten sonra güç kazand??? belirtiliyor: "Sempatizanlar? daha önce Türk bürokrasisine s?zm??lard?. Ama Erdo?an'?n cesaretlendirmesiyle kurumlar?n tamam?n? ele geçirdiler"
Economist dergisinin makalesinde ?u ifadeler var:
"Türkiye'de art?k kelepçe kalmad???n? dü?ünebilirsiniz. 2016 yaz?nda ülkeyi sarsan tuhaf darbe giri?imiyle ba?lant?l? tutuklama dalgalar? yava?lasa da henüz durmad?. Hâlâ her hafta Gülen cemaatinin üyesi oldu?u dü?ünülen yeni ki?iler gözalt?na al?n?yor. 27 Temmuz'da da ço?u asker en az 41 ki?i gözalt?na al?nd?. Geçen hafta onlarcas? için de yakalama karar? ç?kar?ld?.
"Darbeden bu yana yakla??k 600 bin ki?i hakk?nda soru?turma aç?ld?. 100 bini tutukland?. Ço?unun bir cemaat bankas?nda hesab? olmas? gibi zay?f ba?lant?lar? vard?. Baz?lar? içeride i?kenceye maruz kalm?? gibi görünüyor. Türkler aras?nda Erdo?an'?n bireysel kurbanlar?na yönelik sempati olmas?na ra?men cemaate bir bütün olarak sempati yok.
'Erdo?an kötünün iyisi'
"Erdo?an'?n az?l? dü?manlar? dahil, Türkiye'de kime sorsan?z Gülen'le k?yaslan?nca Erdo?an'?n kötünün iyisi oldu?unu söyleyecektir. Erdo?an bir otokrat ve kabaday?. Ama Türk demokrasinin felce u?ratmada kendisine Gülen ve cemaatinden daha fazla yard?m eden kimse yok.
"Hareket 1970'lerden sonra ço?unlu?u yoksul ve dindar ö?renciler olmak üzere yüz binlerce taraftar toplad?. So?uk Sava?'tan sonra kendisini ayd?nlanmac? ?slam'?n öncüsü olarak sundu. Yurt d???nda vak?flar kurup Bat?da kendilerine sempati gösteren bir çevre yaratt?. Fakat, 2002'de Erdo?an ve Adalet Kalk?nma Partisi'nin gelmesinden sonra güçlenmeye ba?lad?lar.
"Sempatizanlar? daha önce Türkiye bürokrasisine s?zm??t?. Erdo?an'?n cesaretlendirmesiyle kurumlar?n tamam?n? ele geçirdiler. (Bir tahmine göre yarg?daki üst düzey görevlilerin yüzde 30'u, poliste de yüzde 50'si Gülencilerden olu?uyordu.) Erdo?an'?n onay?yla, binlerce Kürt aktivist, subay, laik ve gazetecinin tutuklanmas?n? sa?lad?lar. Güvenlik analisti Gareth Jenkins, "Gülenciler, Erdo?an'?n iktidar?n? sa?lamla?t?rmas?nda belirleyici bir rol oynad?lar."
Darbe giri?iminde 250 ki?i öldü.
"Gülencilerin ba?ar?s?, sonlar?n? haz?rlad?. 2010'lar?n ba?lar?na kadar Erdo?an'a tehdit olu?turacak kadar güç toplam??lard?. Eskiden Gülen'e yak?n olan akademisyen Gökhan Bac?k "Bir dönem fiilen Türkiye'yi yönetiyorlard?" diyor. Kürt isyanc?larla bar?? görü?melerini baltalamaya çal??t?lar, 2012'de istihbarat servisi ba?kan?n? hedef ald?lar ve bir y?l sonra, bir yolsuzluk skandal?nda Erdo?an'? suçlad?lar. Erdo?an cemaate sava? açt? ve bürokrasideki destekçilerini tasfiye etti. Darbe giri?iminden sonra tasfiyeler h?zland?.
"Darbe gecesi ya?ananlar?n ço?u hala net de?il. Geleneksel bir darbeden çok, bir dizi terör sald?r?s?yla ordu ayaklanmas?na benzeyen olayda 250 ki?i öldü. Silahl? kuvvetler içindeki Gülenci hücrelerin uyan?p kendi kendilerine ülkeyi ele geçirdikleri belirtilen olay?n resmi versiyonu çok inand?r?c? de?il. (The official version, in which Gulenist sleeper cells in the armed forces awoke to take over the country all on their own, seems as watertight as a teabag) Bugüne dek Türk hükümeti, darbecilerin iktidar? ele geçirince ne yapmay? planlad?klar?na ili?kin herhangi bir kan?t göstermedi.
'Cemaat gücünü yitirdi'
"Darbenin kendisinin küçük ama çe?itlilik içeren bir koalisyonun i?i gibi görünüyor. Ama Gülencilerin darbede büyük rolü oldu?una ?üphe yok. En az?ndan, bu ?iddeti yönetenlerden baz?lar?n?n Gülen sistemi mezunlar? oldu?u ortaya ç?kt?. Olaya müdahil olan iki sivilin birkaç gün öncesinde Amerika'da Gülen'i gördükleri anla??l?yor. Analistler, Gülen'e ba?l? bu ki?ilerin liderlerinin onay? olmadan harekete geçmelerinin mümkün olmad???n? söylüyor. Gülen olayla ilgisi olmad???n? söylüyor.
"Erdo?an ve bakanlar? yabanc?lar?n Gülencilerin Türkiye'ye verdi?i zarar? görmemelerine öfke duyuyor. Frans?z Anadolu Ara?t?rmalar? Enstitüsü Ba?kan? Bayram Balc?, "Birçok Avrupa ülkesinde insanlar Erdo?an bir diktatör diye gördükleri için ona kar?? ç?kan herkes demokrat olmal? dü?ünüyor" diyor. Bu mant?k, Gülen'in i?ine yar?yor ve onun bir muhalif olarak görülmesini sa?l?yor."
"Gülenizmin tehlikelerine dair nutuk atma konusunda Erdo?an'dan daha kötü konumda olan kimse olamaz. Çünkü hükümeti bir dönem harekete göbekten ba?l?yd?. Erdo?an, avukatlar, ö?retmenler ve yard?m kurulu?u çal??anlar? dahil hareketle ba?lant?l? olan herkesi içeri atarak hukukun üstünlü?ünü bir kenara att? ve intikam? seçti. Tüm muhaliflerini vatana ihanet ya da terörle suçlamas? ona yard?mc? olmad?. Washington merkezli Orta Do?u Enstitüsü'nden Gönül Tol, "[Amerika'daki] insanlar güvenilirli?i olsayd? Erdo?an'? daha çok dinleyebilirdi. Ama hiç yok" diyor"
"Bugün cemaat gücünü yitirmi? durumda. Türkiye'nin içinde nefes alabilece?i alan? kalmad?. Türk toplumunun tüm kesimlerine kendini yabanc?la?t?rd?, bir avuç insan haklar? aktivisti d???nda cemaati savunacak kimse kalmad?. Gülencilerin durumu ülke d???nda daha iyi ama yine de kö?eye s?k??m?? haldeler.
"Erdo?an, Afrika ve Orta Asya'daki baz? ülkelerin Gülen okullar? ile i?yerleri ile ili?kilerini kesmeleri için yapt??? bask?da ba?ar?l? oldu. Fonlar kurumaya ba?lad?. Uzun süredir hareketin takipçisi olanlar sürü halinde ayr?lmaya ba?lad? ve yeni üyeler eklemek neredeyse imkans?z. Gülen harekete körü körüne ba?l? olanlar? yönetiyor. Bac?k, yard?mc?lar?n?n hepsinin grup d???nda deneyimleri olmayan ilahiyatç?lar olduklar?n? söylüyor. Güç sahibi konumda olan kad?n hiç yok. Kendisini ?slam'? modernle?tiren bir hareket gibi tan?mlayan bir hareket için bu iyi bir görüntü de?il.
'Gülen ölünce cemaat da??l?r'
"Gülen 80'lerine yakla??yor ve sa?l??? iyi de?il. Öldü?ünde cemaatten geri kalanlar büyük olas?l?kla da??lacak.
"Türkiye'de b?rakt??? miras ise ac?. Gönül Tol, 'Ülkenin bugünkü durumundan Erdo?an kadar sorumlular,' diyor."
Economist'in makalesi ?u yorumla sona eriyor:
"D?? dünyan?n ço?u, Türkiye'nin otokrasiye sürüklenmesi hikayesinde tek bir kötü kötü adam oldu?unu dü?ünüyor gibi görünüyor. Türkler ise size bir ki?inin daha oldu?unu söyleyecektir."