Enerji, iklim de?i?ikli?i gibi konularda uluslararas? otorite olarak kabul edilen The London Energy Club Yönetim Kurulu Ba?kan? Mehmet Ö?ütçü, ES?AD’?n konu?u oldu. “Küresel S?namalar I????nda Enerji Arz? ve Güvenli?i” ba?l?kl? toplant?da konu?an Ö?ütçü, yeni dünya düzeninde enerji güvenli?inin dinamiklerini, oyun geli?tiricilerin neler oldu?unu ve bu durumun Türkiye’yi nas?l etkiledi?ini anlatt?. Türkiye’nin enerjide, özellikle de fosil yak?tlarda yüzde 90’?n üzerinde d??a ba??ml? oldu?unu belirten Ö?ütçü, “Do?algazda yüzde 98, petrolde yüzde 95, kömürde yüzde 50’nin üzerinde ithalat?m?z var. Bu nedenle enerji asl?nda hem ekonomimizin hem jeopolitikam?z?n bel kemi?i. Türkiye art?k a??r sanayiden, katma de?eri yüksek ve daha az enerji tüketen ak?ll? sanayilere, teknolojilere geçmek zorunda. E?er bunu yapmazsak, enerji konusunda zaten k?t kaynaklara sahip bir ülke olarak daha da s?k?nt? çekece?iz. Enerji ithalat?na geçen y?l 96.5 milyar dolar enerji ithalat?na harcam?? bir ülkeyiz. Bu y?l belki 100 milyar? da geçece?iz. Türkiye’nin cari aç???nda çok büyük bir pay bu” dedi.
AVRUPA’DA ENERJ? M?MAR?S? DE???T?
Ukrayna krizi sonra ya?ananlar nedeniyle Avrupa’da do?algaz fiyatlar?ndaki yüksek art?? ya?and???n? hat?rlatan Ö?ütçü, Avrupa’n?n çok h?zl? hareket ederek bir y?lda enerji arz haritas?n? de?i?tirdi?ini anlatt?. AB’nin do?algaz ihtiyac?n?n yüzde 50’sinin Rusya’dan geldi?ini belirten Ö?ütçü, ?u anda bu oran?n yüzde 8’lere dü?tü?ünü kaydetti. Ö?ütçü, Avrupa’n?n enerji mimarisinde Rusya’n?n uzun süre yer almayaca??n? belirterek, “Avrupa’n?n enerji ikmal güzergah? büyük oranda de?i?ti. AB ülkeleri; Norveç’ten, Cezayir’den, Libya’dan, LNG olarak Amerika’dan 50 milyar metreküpe kadar do?algaz ald?. Katar’dan yeni LNG arz? istedi. Nijerya, Tanzanya ve Mozambik’ten de geliyor. Üç a?a?? be? yukar? depolar? doldurdu. Hala sorun bitmi? de?il ama ciddi ?ekilde, Rusya’n?n ve bizim tahmin edemeyece?imiz ölçüde h?zl? hareket edildi” diye konu?tu.
HER 100 DOLARDAN 70’? YEN?LENEB?L?R ENERJ?YE
Dünya enerji sahnesinde uzun süredir bir de?i?im ve dönü?üm ya?and???n? dile getiren Ö?ütçü, ?öyle devam etti:
“Bu dönü?ümün ilki dekarbonizasyon dedi?imiz, dünya enerjisinin karbondan ar?nd?r?lmas?. Dünya, iklim de?i?ikli?inin önemini kavrad?. Özellikle ABD ve AB ülkeleri bunu çok ciddiye al?yor, hatta Çin de öyle. Bu ülkeler; enerji politikalar?n?, ticaret ve yat?r?m politikalar?n?, siyasi ili?kilerini art?k ülkelerin iklim de?i?ikli?i konusunda ald??? tavra göre belirlemeye ba?lad?. Do?algaz, petrol ?irketleri art?k kendilerini enerji ?irketi olarak tan?ml?yor. Yenilenebilir enerjinin pay? giderek art?yor. Hidrojen gibi yeni yak?tlar?n öne ç?kt???n? görüyoruz. Fosil yak?tlara yat?r?m çok azald?. Bugün dünyada yat?r?lan her 100 dolardan 70 dolar? yenilenebilir enerji ve enerji verimlili?ine gidiyor. 30 dolar ancak fosil yak?ta gidiyor ki bu tehlikeli bir durum. Fosil yak?tlar hala dünya enerji kar???m?nda yüzde 77 paya sahip. 2050’ye kadar yüzde 65’lere dü?mesi bekleniyor. Yenilenebilir enerjinin pay? e?er hidroelektrik ve nükleeri ç?kar?rsan?z hala dü?ük. Ne kadar hakk?nda konu?uyor olsak da yüze 10-15’ler mertebesinde. Onun için gelece?imiz hala fosil yak?tlarda ama bunu istikrarl?, karl?, ak?lc? ve sistemde kopmalara meydan vermeyecek bir ?ekilde fosilden ye?ile do?ru kay??? yapmam?z gerek. Çok h?zl? yaparsan?z bu süreci enerji sistemi de alt üst olabilir. Hem fiyatlama hem arz aç?s?ndan. Bunun da alt?n? çizmek istiyorum. Bence orta yolu bulmak zorunday?z.”
NÜKLEER TÜRK?YE ?Ç?N ÇOK ÖNEML?
Gelecekte dünyan?n önemli yak?tlar?n?n lityum, kobalt, nikel gibi kritik elementler olaca??n? anlatan Ö?ütçü, nükleer enerjinin de pay?n?n artmas?n? bekledi?ini kaydetti. Ö?ütçü, “Ukrayna ve Fuku?ima’dan sonra nükleer ‘tukaka’ ilan edildi. Ama nükleer, dünyan?n enerji kar???m?nda yüzde 10’luk bir paya sahip. Benim tahminim 2030’lara do?ru yüzde 15’lere ç?kacakt?r. ABD, Avrupa nükleerden ç?kmaya ba?lad?, fakat geli?mekte olan ülkelerde nükleerin pay? artacak. Burada 2000-3000 megawatl?k santraller de?il de, orta ölçekli 300-500 megawatl?k, maliyetleri 500 milyon dolar civar?nda, at?k yönetimi daha kolay santrallere do?ru geçi? var. Türkiye’de Mersin Akkuyu ba?lad?. Henüz üretmiyor ama yak?t yerle?imi yap?ld?. ?ayet yap?labiliyorsa, K?rklareli ve Sinop’ta yap?lacak olan ikinci ve üçüncü nükleer tesislerde yeni yakla??mlar, yeni teknolojiler, yeni finans modelleri olmas?n? isterim. Nükleer siyah beyaz de?ildir. Olmas? gerekiyor. Enerji kar???m?nda olacak. Ba?lang?ç maliyetleri yüksek ama Türkiye gibi enerji fukaras? olan bir ülke için vazgeçilmezdir” ifadelerini kulland?.
JEOTERMAL?N ANAVATANI EGE
Bölgesel bazda enerjinin nas?l üretilip da??t?laca??n?n da büyük önem ta??d???n? dile getiren Ö?ütçü, sözlerini ?öyle sürdürdü:
“Ege jeotermalin neredeyse anavatan?. Dünya jeotermal kapasitesinin neredeyse yüzde 10’u Türkiye’de ve bunun tamam?na yak?n? Ege’de. Rüzgar ve güne? enerjisinde de önemli bir bölge. Ama bu bölgede kömürü kullanmamak laz?m. Bu bölgede nükleer olmaz. Çünkü turistik bölgeler ye?il alanlar var. Dolay?s?yla co?rafyalar? öyle bir seçeceksiniz ki nerede do?algaz, nerede kritik mineral, nerede rüzgar, güne?, jeotermal, hidrojenden enerji üretilecek, bunlar? do?ru belirleyeceksiniz. Bunlar? Ankara’dan yapmak laz?m. Sadece piyasa mekanizmas?na b?rak?lmayacak kadar önemli. Çünkü enerji stratejik bir aland?r ve ayn? zamanda milli güvenlik meselesidir. G?da, enerji suyun ikmal güvenlikleri birbiriyle ba?lant?l?d?r. Su olmadan enerji olmaz, enerji olmadan g?da olmaz. Üçü birbiriyle ba?lant?l?d?r. Bu üç alanda denklemi iyi kuramad?ysan?z her zaman s?k?nt? ya?ars?n?z.”
YETERS?Z KAYNAK AVANTAJ OLAB?L?R
Türkiye’nin fosil yak?tlarda d??a ba??ml? olmakla birlikte yenilenebilir enerjide pek çok AB ülkesine göre daha ba?ar?l? bir performans gösterdi?ini söyleyen Ö?ütçü, finansman konusunda büyük projeler yerine daha küçük ölçekte otonom projelerin desteklenmesi gerekti?ini dile getirdi. Ö?ütçü, “Türkiye için öncelik kendi enerji ikmal güvenli?idir. Enerjide önemli olan 3 husus var. Birincisi kesintisiz ikmal güvenli?i. ?kinci olarak hem hane halk?na hem sanayiye hem elektrik üreticilerine enerjiyi en ucuz fiyattan ya üreteceksin ya da d??ar?dan getireceksin. Üçüncüsü de çevreyi korumay? ihmal etmeyeceksin. Enerji politikas? bu üçünü yerine getiriyorsa ba?ka hiçbir ?eye gerek yok. Kaynaklar?m?z?n olmamas? bizim için bir avantaj da olabilir. Bizi daha zorlu yar??lara sokuyor ve bu yar??larda mesafe alma hatta kupa kazanma ihtimali yüksek.”
RUSYA-UKRAYNA SAVA?I DÖNÜM NOKTASI OLDU
Rusya-Ukrayna sava??n?n Avrupa k?tas?nda enerji arz ve güvenli?i bak?m?ndan bir dönüm noktas? oldu?unu vurgulayan ES?AD Yönetim Kurulu Ba?kan? Sibel Zorlu da, “Rusya-Ukrayna Sava?? adeta enerji sava??na dönü?tü. Avrupa’da rekor seviyelere ula?an gaz ve elektrik fiyatlar? Euro Bölgesi’ndeki yava?laman?n ba?l?ca nedeni olarak görüldü. AB ülkelerinde enerji tasarrufuna yönelik tedbirler art arda gelirken çok temel bir politika de?i?ikli?ine gidildi. 2050 y?l?nda iklim-nötr ilk k?ta olma hedefini aç?klayan ve her alanda ye?il dönü?üm için at?lacak ad?mlar? belirleyen AB’de, kömür madenleri ve santralleri devreye al?nmaya ba?lad?. Nükleer enerjiden ç?k?? plan ve programlar?nda da de?i?iklikler yap?ld?. Rusya-Ukrayna sava??n?n Avrupa k?tas?nda enerji arz ve güvenli?i bak?m?ndan bir dönüm noktas? te?kil etti?ini söylemek yanl?? olmayacakt?r. ABD merkezli Boston Consulting Group Almanya Ofisinin yapt??? ara?t?rmaya göre 2030 itibar?yla Avrupa’daki do?al gaz ve elektrik maliyetlerinin ABD ve Çin’e göre önemli ölçüde yüksek olmas? öngörülüyor” dedi.
Enerji arz güvenli?i ve iklim de?i?ikli?i krizine kar?? çözümün yenilenebilir enerji kaynaklar? oldu?unu ifade eden Zorlu, ?öyle devam etti:
“Ba?ta rüzgar, güne?, hidrolik, jeotermal, biyokütle olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklar?n?n önemi giderek art?yor. Uluslararas? Enerji Ajans?-UEA tespitlerine göre, temiz enerji teknolojisi yat?r?mlar?n?n bu y?l 1,7 trilyon dolar? geçece?i ve sadece güne? enerjisine yat?r?m?n dünyada, petrol üretim yat?r?mlar?n? ilk kez geride b?rakaca?? öngörülüyor. Yenilenebilir enerji kaynaklar?n?n 2025'in ba?lar?nda kömürü geride b?rakarak küresel elektrik üretiminin en büyük kayna?? haline gelece?? öngörülüyor. 2050 y?l?na kadar, elektrik üretiminin neredeyse yüzde 90’?n?n yenilenebilir enerji kaynaklar?ndan sa?lanaca?? tahmin ediliyor. Bu ba?lamda, temiz enerji teknolojilerinin tüm dünyada h?zla geli?iyor olmas? anahtar unsur. Yükselen enerji fiyatlar? ülkemiz ekonomisi bak?m?ndan da hayati bir mesele. Türkiye’nin enerji ithalat? için ödedi?i tutar 2022 y?l?nda bir önceki y?la göre yüzde 90,5 art?? kaydederek 96,5 milyar dolara yükseldi. Bu y?l?n ilk 5 ay?nda ise enerji ithalat?m?z 31,7 milyar dolar seviyesinde. Ülkemizde de farkl? enerji türlerinde, yenilikçi, inovatif üretim sistemlerine geçilmesi, enerjide d??a ba??ml?l???m?z?n azalmas? bak?m?ndan hayati önem sahip.”
MEHMET Ö?ÜTÇÜ K?MD?R?
Enerji-su-g?da denklemi, yat?r?m, jeopolitika, iklim de?i?ikli?i, gelecek öngörüleri üzerine uluslararas? bir otorite. Halen, merkezi Londra’daki dünya çap?nda do?al kaynak ve enerji varl?klar?na yat?r?m yapmakta olan Global Resources Partnership’in Ba?kanl???’n? yürütüyor. Ayn? zamanda The Bosphorus Energy Club ile The London Energy Club kurucu ba?kan?. Washington’daki Middle East Institute dan??ma kurulu ba?kan?. Mülkiye, London School of Economics and College d’Europe mezunu. Harvard, Reading, Dundee ve Tsinghua Üniversitelerinde dersler veriyor. CNN, BBC, Habertürk, Asharq, France-24, Bloomberg, Ekoturk, TvNet ve birçok ulusal/uluslararas? kanalda düzenli yorum yap?yor. Capital, CEOLife, OECD Observer, Moscow Times, Tehran Times, China Daily kö?e yazar?. “Yeni Ekonomik Süpergüç Çin ve Türkiye” (TÜS?AD, 1994), “Yükselen Asya (?mge, 1996), “Gelece?imiz Asya’da m??”(Milliyet, 1998), “2023 Ekonomik ve Ticari Diplomasi Stratejisine Do?ru“ (TÜS?AD, 1998), “Bir 2023 Türkiye Rüyas?” (Creative, 2005), “2023 Türkiye Vizyonu: Hayaller ve Gerçekler” (2010), “Yeni Büyük Oyun: Neresindeyiz, Nereye Gidiyoruz? (Do?an Kitap, 2017), The New Geopolitical Journey: Turkey’s Next Ten Years” (Bilgesam, 2018), "Türkiye için Gerçekçi Bir 2030 Yol Haritas?" (Destek, 2021), "Ayk?r? Beyinler, Acayip ?li?kiler" (Destek, 2021), "Bir Ba?kad?r Diplomatlar?n Dünyas?" (Destek, 2022), "Ya?am, Bir Seyahatt?r" (Destek 2022), “Kraliçe Öldü, Kral Ç?plak" (Destek, 2022), "Yeni Dünya Düzeninde Enerji Sava?lar? "(Destek, 2023) kitaplar?n?n da yazar?. ?ngilizce, Frans?zca ve konu?ma düzeyinde Çince biliyor