UNESCO’nun bu y?l ilan etti?i 15 Aral?k Dünya Türk Dili Ailesi Günü, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin ev sahipli?inde görkemli bir programla kutland?. Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde (AASSM) düzenlenen etkinlik, Türk dünyas?n? dil, kültür ve sanat ekseninde ?zmir’de bulu?turdu. Türk dilinin köklü geçmi?ine ve ortak kültürel miras?na ???k tutan etkinlikte ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan Vekili Dr. Zafer Levent Y?ld?r, Kazakistan Ba?konsolosu Bauyrzhan Akatayev, D??i?leri Bakanl??? ?zmir Temsilcili?i AB Uzman? Volkan Kocagül, Uluslararas? Türk Kültürü Te?kilat? (TÜRKSOY) ?leti?im ve Bili?im Daire Ba?kan? Salim Ezer, Ege Üniversitesi Türk Dünyas? Ara?t?rmalar? Enstitüsü Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dal? Ö?retim Üyesi Prof. Dr. P?nar Fedakar, ?zmir Demokrasi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyat? Bölüm Ba?kan? Prof. Dr. Gonca Kuzay Demir ve çok say?da davetli yer ald?.
“Ortak tarihimizin, kültürümüzün ve gönül co?rafyam?z?n güçlü bir ifadesi”
Program, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan Vekili Dr. Zafer Levent Y?ld?r'?n konu?mas? ile ba?lad?. 15 Aral?k Dünya Türk Dili Ailesi Günü'nün 194 ülkenin kabulüyle, Türkiye’nin öncülü?ünde, Azerbaycan, Kazakistan, K?rg?zistan ve Özbekistan’?n ortak sunumuyla ilan edildi?ini an?msatan Y?ld?r, “Bugün; ortak tarihimizin, kültürümüzün ve gönül co?rafyam?z?n güçlü bir ifadesi. Bugün, Türk dilinin en eski yaz?l? belgeleri olan Orhun Yaz?tlar?’n?n çözüldü?ünü, dünya bilim çevrelerine duyuruldu?u gün. Vilhelm Thomsen’in 1893’te att??? bu ad?m, sadece bilimsel bir ke?if de?il; Türkçenin binlerce y?ll?k yolculu?unun insanl???n ortak haf?zas?na kaydedilmesi” diye konu?tu.
“Her nereden geliyor olursan?z olun, sizler bize göre ?zmirlisiniz”
Kendilerinin o uzun yolculu?un miras?na sahip ç?kan; dili ya?ayan, ço?altan ve gelece?e ta??yan bir topluluk olduklar?na de?inen Y?ld?r, ?unlar? söyledi: “Bir toplumun dili zenginle?tikçe dü?ünme biçimi de zenginle?iyor. Dü?üncenin gücü, dilin aç?kl???nda ve yeterlili?inde sakl?d?r. Dilimizi korumak ayn? zamanda dü?ünme hakk?m?z? korumak demektir bir yönüyle. Dilerim, bu özel ak?am dostluklarla, payla??mlarla ve unutulmaz an?larla haf?zalar?n?zda yer als?n. ?unu özellikle vurgulamak isterim. Her nereden geliyor olursan?z olun, sizler bize göre ?zmirlisiniz. Bu ?ehirde yaln?z de?ilsiniz. Ne zaman bir ihtiyac?n?z olursa, ne zaman bir destek aray???na girerseniz ?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin sizler için burada oldu?unu dü?ünmenizi istiyorum. Bizi bir kurumdan öte, güven duyabilece?iniz bir aile olarak görmenizi isteriz.”
?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Dr. Cemil Tugay'?n, 21 Mart’ta bir Türk Dili Ailesi Bulu?mas? daha yapacaklar?na yönelik sözlerini an?msatarak, bu program?n hayata geçirilece?ini ifade etti.
Önemli isimlerle panel düzenlendi
Program kapsam?nda, Türk dünyas?n?n ortak haf?zas? ve dil miras?, “Türk Dünyas? ve Dünya Türk Dili Ailesi Günü” ba?l?kl? panelde masaya yat?r?ld?. Panelin moderatörlü?ünü, ?zmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dekan?, Eski Türk Dili Anabilim Dal? Ba?kan? ve Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü Ba?kan? Prof. Dr. ?aban Do?an üstlendi. Panelde, Dokuz Eylül Üniversitesi Rus Dili ve Edebiyat? Bölüm Ba?kan? Prof. Dr. Gülmira Kuruo?lu, Kazakistan Atrau Üniversitesi Ö?retim Üyesi ve Ege Üniversitesi Misafir Ö?retim Üyesi Dr. Ö?r. Üyesi Karlyga? A?irhanova ile Dokuz Eylül Üniversitesi Buca E?itim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat? Bölümü emekli ö?retim görevlisi, KIBATEK Onursal Ba?kan? Feyyaz Sa?lam konu?mac? olarak yer ald?.
Türkçenin yolculu?unu anlatt?
?aban Do?an dilin, insano?lunun var olu? serüveninin ba?lang?c? oldu?unu belirterek, “Bizi farkl? k?lan, dünyadaki di?er canl?lardan ayr? bir noktaya ta??yan çok çok önemli bir araç. Dilin iki temel i?levi var. ?nsan insan ve insan varl?k ili?kisi kurmak. ?nsan insan ili?kisi, ileti?im. ?nsan varl?k ili?kisi ise ö?renme. Bu iki dilin bu iki özelli?i bizi farkl? k?l?yor. Asl?nda ça?da?la?mam?z?n, geli?memizin, evrilmemizin temelinde yatan gerçeklik de bu. Biz di?er canl?lardan, dünya üzerindeki di?er canl?lardan bilgi birikiminin dil vas?tas?yla sonraki nesle aktard???m?z için farkl?y?z ve öndeyiz. Dolay?s?yla da dil olmasayd? biz olmazd?k. En az?ndan bu noktada olmazd?k. Onu da özellikle ifade etmek isterim. Yani bizi ma?ara ça??ndan, bili?im ve uzay ça??na ta??yan hiç ?üphe yok ki dilimiz. ?nsanla varl?k ili?kisini kurarken de dil bilgiyi sabitlemek ve gelecek nesillere daha eksiksiz aktarabilmek için yaz?yla bulu?tu. Muazzam bir ke?if. Türkçe ilk defa yaz?yla ne zaman bulu?tu? Çok heyecanl? bir hikaye” dedi.
Türk yaz?tlar? nas?l bulundu?
Do?an, “Türkler ilk ne zaman yazd?? ?lk ne zaman yazmaya ba?lad?? Dil yaz?yla ne zaman bulu?tu? 1721 y?l?nda ?sveçli bir tutsak subay olan Johan von Strahlenberg, Güney Sibirya'da Yenisey Nehri'nin yukar? mecras?nda eski Türk alfabesiyle yaz?lm?? bir yaz?t buldu. Küçük bir yaz?t. Ve 1730 y?l?nda da Strahlenberg tutsakl??? bitince ?sveç'e döndü. O yaz?tla birlikte Bozk?r kültür ve medeniyetinin farkl? örneklerini de derlemi?ti yaz?tla birlikte. Bunu 1730’da yay?nlad?. Ve bir sessizlik. Çünkü bilim dünyas?, bulduklar?n?n yaz? oldu?unu dahi bilmiyordu. 1887-88 Finlandiya'dan Sibirya'ya gönderilen Fin ara?t?rma heyeti, Strahlenberg’in denk geldi?i Yenisey yaz?tlar?n? kopyalad? ve yay?nland?. Ard?ndan Rus bir arkeolog, Mo?olistan’da Orhun Irma?? k?y?lar?nda ayn? yaz?yla yaz?lm?? çok daha büyük iki yaz?t buldu. 1888... Ve bunlar? da 1890’da yay?nlad?. Asl?nda bütün bilim dünyas?n?n dikkatlerinin bu co?rafyaya çekildi?i and? bu. Çünkü Bilge Ka?an ve Kül Tigin yaz?tlar?n? bulmu?tu. Bilim camias? art?k bunlar?n yaz? oldu?una emindi. Ama hangi medeniyete ait, kimler taraf?ndan verilmi?, yaz?lm??… Tam bir muamma. Ta ki 15 Aral?k 1893’e gelinceye kadar. Vilhelm Thomsen muazzam bir çal??ma ve titizlikle bu yaz?tlar?n Türk yaz?tlar? oldu?unu ve bunlar?n da ilk Türkçe metinler olabilece?ini ortaya koydu” diye konu?tu.
Panelistler Türkçe’ye dair görü?lerini payla?t?
Panelistlerden Gülmira Kuruo?lu ise dilin bir köprü, inanç ve tarih oldu?unu söyledi. Karlyga? A?irhanova da Türkiye Türkçesinin ortak Türkçe olarak kabul edilmesi gerekti?ini belirterek, “Bir Türk’ün Türkiye Türkçesi ö?renmesi için 3 ay yeterli” dedi.
Dokuz Eylül Üniversitesi Buca E?itim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat? Bölümü emekli ö?retim görevlisi, KIBATEK (K?br?s – Balkanlar – Avrupa Türk Edebiyatlar? Kurumu) Onursal Ba?kan? Feyyaz Sa?lam ise Türkçenin bütün dünyaya yay?ld???n?, bir dünya dili oldu?unu anlatt?.
Farkl? ülkelerden piyanistler geceye renk katt?
Program, Akdeniz Üniversitesi Antalya Devlet Konservatuvar? ve Antalya Devlet Opera ve Balesi sanatç?lar?n?n kat?l?m?yla gerçekle?tirilen piyano konseri ile sanat dolu anlara sahne oldu. Farkl? ülkelerden ?zmir’e gelen piyanistlerden Samir Mirzayev, Talgat Arakeev, Pelin Ece Acar, Dameli Nurbergen ile Hakan Aksoy, konuklara unutulmaz anlar ya?att?. Etkinlik Kültür ve Turizm Bakanl??? ?zmir Devlet Türk Dünyas? Dans ve Müzik Toplulu?u’nun sundu?u müzik ve dans gösterisiyle renklendi. Gösterinin sanat yönetmenli?ini ?avk Eryürek üstlendi.
Kent Ar?ivi ve Müzeler Müdürlü?ü’nün destekleri ve TÜRKSOY’un katk?lar?yla da “Türk Dünyas?nda Kadim Ba?kentler: Kad?n ve Moda” temal? foto?raf sergisinin aç?l??? yap?ld?. Sergide, TÜRKSOY onay?yla ?leti?im ve Bili?im Daire Ba?kan? Salim Ezer taraf?ndan iletilen foto?raflar yer ald?.