Kötü ekonomi yönetimine Covid-19 kaynakl? belirsizliklerin eklenmesiyle derinle?en ekonomik kriz yurtta?? yoksulla?t?rmaya, al?m gücünü azaltmaya devam ediyor. Yurtiçi piyasalarda dün Merkez Bankas? ve BDDK’den gelen hamlelere ra?men dolar ve Avro’daki yükseli? sürdü.
Önceki gün 7.31’i a?an dolar/ TL, dün yeni bir rekor daha k?rarak 7.37 seviyesine kadar yükseldi. Günün ikinci yar?s?yla birlikte rekor seviyelerden bir miktar a?a??ya çekilerek sonra 7.11’lere geriledi ancak tekrar 7.26’lar? a?t?.
Önceki gün 8.65’i a?an Avro/TL ise tarihi zirvesini dün 8.7137’ye ta??d?. Ö?len saatlerinde 8.40’lara çekildikten sonra 8.50’lerde dengelendi. Dün güne 484 liradan güne ba?layan gram alt?n ise ö?leden sonra 475 lira seviyesine çekildi.
Güne yüzde 0.45 azal??la 1.029 puandan ba?layan Borsa ?stanbul’daki kay?plar da gün içinde bir ara yüzde 4’e yakla?t?. Ancak yeni kazan?mlarla BIST 100 günü yüzde 2.53 art??la kapad?.
1 KUR NEDEN YÜKSEL?YOR?
Peki, döviz ve alt?n neden bu kadar art?yor, TL’deki h?zl? erime ülke ve yurtta? ekonomisini nas?l etkileyecek, alt?n ya da döviz al?m-sat?m yapmak isteyen vatanda? nas?l davranmal?? Cumhuriyet'ten Gamze Bal, Alt?nba? Üniversitesi ö?retim üyesi Hayri Kozano?lu ve Marmara Üniversitesi ö?retim üyesi Prof. Burak Arzova ile konu?tu.
Hayri Kozano?lu’na göre, Ayasofya’n?n müze niteli?ini yitirmesi dahi kurdaki art??? tetikleyen bir unsur.
Kozano?lu, bu ad?m?n Türkiye’nin modern dünyadan koptu?u alg?s?n? güçlendirdi?ini, bunun da sermaye ç?k???n? h?zland?rd???n? söylüyor. Burak Arzova’ya göre ise “bugünlere bir anda gelinmedi.” Serbest piyasa ekonomisinin gerçeklerinden kopuldu. Bunun içinde Cumhurba?kan? Erdo?an’?n “faizin enflasyonun nedeni oldu?u” görü?ünü ?srarla savunmas? da var.
Arzova, “Faiz enflasyonun nedeni de?il sonucu iken, yapay yolla faizi indirdi?imizde enflasyonun da dü?ece?i yan?lg?s?na kap?ld?k” diyor.
Kozano?lu ve Arzova’ya göre, kurdaki yükseli?in temel nedenleri ?öyle:
- Döviz almak isteyenlerin, satmak isteyenlerden daha fazla olmas?.
- Enflasyon verileri özelinde veri güvenli?i konusunda tereddütler olu?mas? ve bunlar?n giderilmemesi.
- Önlemlerin toplu halde al?nmamas?, ekonomide keyfi uygulama alg?s?n?n olu?mas?.
- Öngörülebilirli?in ortadan kalkmas?.
- Bütçe disiplininin kaybedilmesi, bütçenin harcama aya??nda kamunun özensiz hareket etmesi.
- Yap?sal reform takviminin bir türlü ortaya konulamamas?.
- Dövizi belli bir noktada tutmak için Merkez Bankas? rezervlerinin eritilmesi. Brüt rezervlerin 2019 sonundan bu yana 32 milyar dolar erimesi.
- 2019’da 34.5 milyar dolar civar?ndaki turizm gelirlerinin, bu y?l birkaç milyar dolar? a?mayaca??n?n anla??lmas?.
- Swap hatt? denilen ABD Merkez Bankas?’n?n Brezilya, Meksika, Güney Kore gibi ülkelere verdi?i likidite deste?i kapsam?na Türkiye’nin al?nmamas?.
- Türkiye ekonomisinin yabanc? sermaye ak?mlar?na a??r? ba?l? halde olmas?. Son dönemde güven bulamayan yabanc? yat?r?mc?n?n da Türkiye’yi terk etmesi.
2 YURTTA?I NASIL ETK?LEYECEK?
- Yüksek kur seviyesi, uzun dönemde yüksek enflasyona, sofraya gelen her ürünün zamlanmas?na, al?m gücünün dü?mesine yol açacak.
- ?thalat? pahal?la?t?r?p, yabanc? makine ve girdilere gereksinim duyan yat?r?mlar?, dolay?s?yla büyüme ve istihdam? yava?latacak. Bu da i?sizli?i derinle?tirecek.
- Faizler kaç?n?lmaz biçimde yükselecek. ?htiyaç kredileri, kredi kart? maliyetleri s?çrayacak.
- Dövizin yükselmesi 431 milyar dolar olan Türkiye’nin d?? borçlar?n?n ödenmesini zorla?t?racak. Her 10 kuru? art??, 43.1 milyar lira daha fazla nakit ç?k??? demek.
- Do?algaz ve petrolün TL kar??l???n?n artmas?yla önümüzdeki y?l ?s?nmak daha da pahal?la?acak.
3 DÖV?Z/ALTIN ALALIM MI?
Hayri Kozano?lu, bu süreçte dolar ya da alt?n almay? dü?ünenlere ?u öneride bulundu: “Öncelikle daha da yükselir aldatmacas?na kap?lmamal?. Böyle çalkant?l? dönemlerde kesinlikle riskli yat?r?mlardan uzak durmal?.
Bayram öncesinde borsa endekslerinden iki s?f?r at?ld??? güne göre endeks, yüzde 15 dü?tü. En çok kaybeden ise trene son vagondan atlayan küçük yat?r?mc?lar oldu. Daha önce döviz veya alt?n alm?? yurtta?lar?n s?n?rl? bir düzeyde sat?? yaparak, kârlar?n? realize etmeleri, daha önceki ya?anm?? örneklerden yola ç?karak önerilebilir.”
FA?ZLER YÜKSELECEK
Merkez Bankas? (TCMB) Ba?kan? Murat Uysal ve Bankac?l?k Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Ba?kan? Mehmet Ali Akben, önceki gece bankac?lar ile acil toplant? yapt?. Kurda oynakl??? azaltmak için k?sa vadeli faizlerde yükseli?le birlikte mevduat ve kredi faizlerinde art?? ad?mlar? konu?uldu. Uysal, salg?n döneminde piyasaya verilen likiditenin kademeli olarak geri çekilece?ini söyledi.
MERKEZ’DEN HAMLE
TCMB, politika faizini art?rmak yerine ?imdilik örtülü faiz art??? anlam?na gelebilecek ad?mlar att?. Piyasa yap?c? bankalara Aç?k Piyasa ??lemleri çerçevesinde tan?nan likidite imkân limitleri yar?ya dü?ürüldü. Merkez’in son iki gündür yapt??? s?k?la?t?rma ad?mlar? sonras? bankalar aras? piyasalarda gecelik faizler yüzde 9.5’e yükseldi. Geçen haftalarda kamu bankalar? da ikinci elde uygulad??? ayl?k yüzde 0.74 dü?ük fazili konut kredisi kampanyas?n? bitirmi? ve oran? yüzde 0.79’a çekmi?ti. ?u anda ise bu oran yüzde 0.87 seviyesinde. Bu süreçte ihtiyaç kredisi faizleri de yükseli?te.
DÖV?ZE KAÇI? SÜRÜYOR
TCMB’ye göre, yurtta??n döviz mevduatlar? hesab?nda sert yükseli?ler ya?and?. Geçen hafta vatanda?lar döviz hesaplar?na 4 milyar 360 milyon dolarl?k al?m yapt?. ?ki haftal?k toplam art?? 8 milyar 952 milyon dolar oldu. Merkez’in döviz rezervi ise bir haftada 4.3 milyar dolar eriyerek 46 milyar 673 milyon dolara indi.