Türkiye'nin Do?u, Güneydo?u, Akdeniz, ?ç Anadolu ve Karadeniz bölgeleri, Kahramanmara? merkezli 10 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklü?ündeki depremlerle sars?ld?. Binlerce y?k?m, ölüm ve yaralanmalara yol açan depremler sonras? bölgelerde, arama- kurtarma çal??malar?na devam ediliyor. DEÜ SUMER Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Celalettin ?im?ek de deprem sonras? yer alt? sular?na ve olas? tehlikelere dikkat çekti. ?im?ek, "Depremler yer alt? suyunda iki önemli de?i?im yapabilir. Yer alt? suyu seviyesinde ve kimyas?nda de?i?imler ya?anabilir. Halk sa?l???n? do?rudan ilgilendirdi?i için ilk olarak kimyasal boyutunu de?erlendirelim. Fay hatlar?n?n derin jeotermal sular?n veya organik bile?ikli serimanlar varsa eski göl yataklar? olabilir, kömür alanlar? olabilir buralardan metan gaz?, karbondioksit ve sülfür gazlar? yer alt? suyuna kar??abiliyor. Bunun örneklerini gördük. 2022 y?l?ndaki Düzce depreminde baz? kuyularda metan gaz? giri?leri oldu. Hatta halk çakma?? çak?nca suyun yand???n? gördük. Böyle durumlar bölgede ya?anabilir" dedi.
Fay hatlar? boyunca jeotermal sular?nda yer alt? suyuna kar??abildi?ine dikkat çeken Prof. Dr. ?im?ek, "Böyle durumda suyun s?cakl???nda art?? olacakt?r. Bu tür s?cakl???nda art?? olan sular tüketilmemeli. Çünkü jeotermal sular yüksek oranda metal konsantrasyonu içerebilir. Bu tür sudaki de?i?imler olan bölgelerde tüketmeden yetkililere bildirilmelidir" diye konu?tu.
'DEPREM SONRASI YER ALTI SUYU SEV?YES?NDE DE????MLER OLAB?L?R'
Yer alt? suyunun seviyesinde de de?i?imler olabilece?ini vurgulayan Prof. Dr. ?im?ek, "Deprem ?ok dalgalar? gelince yer alt? suyu seviyesi yükselir ve zamana ba?l? olarak eski haline dönüyor. Bu yer alt?nda gerçekle?ti?i için yüzeyde göremeyiz. Ancak gözlem kuyular?nda belirlemek mümkündür. Baz? deprem alanlar?nda, bir su kayna?? varsa, kuruyabiliyor ya da yeni bir kaynak olu?abiliyor. Örnek verirsem ABD'nin Kaliforniya eyaletine ba?l? Sonoma ilçesinin merkezi olan Santa Rosa kentinde, depremden sonra kurumu? bir dere tekrar aktifle?iyor. Son olarak Kanada'da bir depremde tak?madalarda baz? kaynaklar?n kurudu?unu da gördük. Deprem sonras? olu?an k?r?k ve çatlak sistemleri yer alt? dinami?inin de?i?tirebiliyor. Bu nedenle seviyelerde baz? de?i?iklikler gözlemleyebiliyoruz" dedi.
Afet bölgesindeki maden sahalar?na da de?inen Prof. Dr. ?im?ek, "Bu konuda ?ansl?y?z. Bölgede özellikle kimyasal içerikli at?k depolama alanlar? içeren maden sahalar? çok yok. Oradaki en büyük maden alan?, Af?in- Elbistan kömür sahas?. Buran?n üniversite olarak kontrolörlü?ünü yürütüyoruz. Sahadaki su kuyular?yla ilgili bir problem gerçekle?memi?. Sadece 3 saatlik bir elektrik kesintisi gerçekle?ti?inde su seviyesi k?smen yükselmi?. Pompalar çal??t?ktan sonra tekrar devreye girdi?i için ?u an bir risk yok. Ancak detayl? incelemek de gerekiyor. E?er kimyasal at?k içeren at?k depolama sahalar? olan maden i?letmeleri varsa, buralar? da incelemek laz?m. Yer alt? suyu için tehlike arz edebilir" diye konu?tu.
'YETK?L?LER?N SA?LADI?I TEM?Z SULAR TÜKET?LMEL?'
Uyar?larda bulunan Prof. Dr. Celalettin ?im?ek, "Deprem bölgesindeki halk?m?zdan, yer alt? suyunda bir gaz ç?k???, çürümü? yumurta gibi kötü koku, suyun tad?nda veya s?cakl???nda bir de?i?iklik varsa kesinlikle tüketmemelerini istiyoruz. Su tats?z ve berrak olmal?. Aksi bir durum varsa tüketmemeli, yetkililere bildirilmelidir. Su tüketimlerinde mutlaka yetkililerin sa?lad??? temiz sular tüketilmelidir. Ayr?ca ülke olarak su yönetim plan? olu?turmak da gerekiyor. Toplanma alanlar?na temiz su depolama alanlar? yapmal?y?z. Toplanma alan?ndaki nüfusa yetecek kadar suyu sa?lamam?z laz?m. Çünkü salg?n hastal?klar? önlemek için yeterli suyu sa?lamak önem arz etmekte. Deprem riski alt?ndaki di?er kentlerimizde, önceden toplanma alanlar? haz?rlanmal?, buraya sanitasyon için temiz su sistemi kurulmal?, diye dü?ünüyorum" dedi.