Ça?da? Gazeteciler Derne?i’nin (ÇGD), bas?n kart? yönetmeli?inde yap?lan de?i?iklikler hakk?nda açt??? davan?n ilk a?amas? tamamland?. Dan??tay 10’ncu dairesi taraf?ndan verilen kararda, gazetecilerin bas?n kart? alabilmesi için ?art ko?ulan “sigortal?l?k” hükmünün yürütmesinin durdurulmas?na hükmetti.
Bas?n meslek örgütlerinin görü?lerine ba?vurmadan ve gazeteciler dan???lmadan haz?rlanan yeni bas?n kart? yönetmeli?ini de?erlendiren Dan??tay 10’ncu Dairesi, yönetmeli?in “Bas?n kart? verilecek ki?ilerde aranan ?artlar?” düzenleyen 6’nc? maddesinin g f?rkas? kanuna ayk?r? bulunurak yürürlü?ün durdurulmas?na karar verildi.
?lgili hüküm, gazetecinin bas?n kart? alabilmesi için gerekli ko?ulan di?er ?artlar?n yan?nda “5953 say?l? Kanun hükümlerine uygun sözle?me yapm?? ve sigorta primlerinin çal??ma mevzuat? esaslar?na uygun olarak yat?r?lm?? olmas?” ?art?n? getiriyordu. Dan??tay, bu maddeyle yüklenen sorumlulu?un gazeteciye de?il i?verene ait oldu?unu belirtti ve ki?inin kendi sorumlulu?unda olmayan bir durum nedeniyle cezaland?r?lamayaca?? ilkesinden hareketle f?kran?n yürütmesini oy çoklu?uyla durdurdu.
Dan??tay: Kart vermemek gazetecili?i engellemektir
Dan??tay karar?nda, bas?n kart?n?n gazetecilerin mesleklerini icra edebilmek için gerekli toplant?, etkinlik, bas?n aç?klamas? gibi haber kaynaklar?na ula?malar?n? sa?layan bir kart oldu?u belirtildi. Sigorta primlerinin ödenmesinin, ilgili kanun gere?i i?verenin yükümlülü?ünde oldu?unu hat?rlatan Dan??tay 10. Dairesi, hukuki de?erlendirmesinde ?unlar? vurgulad?:
“… bu nedenle, i?çi pozisyonundaki gazetecilere kendi yükümlülükleri olmayan sigorta primlerinin ödenmemesi durumundan dolay? bas?n kart? verilmeyerek mesleklerini icra etmelerinin engellenece?i anla??ld???ndan, gazetecilere bas?n kart? verilirken sigorta primlerinin ödenmi? olmas? ?art?n?n aranmas?na ili?kin düzenlemede hukuka uyarl?k bulunmad??? sonucuna ula??lm??t?r.”
Dan??tay, bu hukuki de?erlendirmesinde “Bas?n kart? verilmeyerek mesleklerini icra etmelerinin engellenece?i anla??ld???ndan” ifadelerini kullanarak, bas?n kart? verilmemesinin gazetecilik mesle?inin yerine getirilmesini engelledi?i tespitinde bulundu.
ÇGD: Y?pranma pay? hakk?ndan yararlanman?n tek ?art? bas?n kart? sahibi olmak
Mahkeme karar?na ili?kin yaz?l? aç?klama yapan ÇGD, bas?n kart?n?n, gazetecilerin haber üretim süreçlerinin yan? s?ra özlük haklar?na ili?kin de çe?itli imkanlar sundu?unu hat?rlatarak bu haklardan birinin de y?pranma pay? oldu?una dikkat çekti. Y?pranma pay? hakk?ndan yararlanmak için bas?n kart?na sahip olman?n önemine vurgu yapan ÇGD, ?u de?erlendirmede bulundu:
“Mesle?in zorlu?u gözetilerek y?pranma pay? olarak sigortal?l?klar?na ek y?lda 90 gün bilinen fiili hizmet süresi zamm? hakk?d?r. Bu haktan yararlanman?n tek ?art? ise bas?n kart? sahibi olmakt?r. ??verenin sigorta primlerini ödememesi nedeniyle bas?n emekçilerinin i?çilik hakk?ndan yoksun b?rak?lmas?, bu kararla son bulmu?tur.”
Gazetecileri köle düzenine iten her türlü uygulamaya kar?? haklar?m?z? sonuna kadar kullanaca??z
ÇGD aç?klamas?nda ayr?ca, dava kapsam?nda yürütme durdurma karar? bekledi?i di?er kritik düzenlemeler hakk?ndaki yürütmeyi durdurma kararlar?n?n ve iptallerinin esastan görü?me s?ras?nda verilmesini bekledi?ini vurgulad?. Hukuk devletine olan inançlar? nedeniyle bu kararlar? bekledi?ini ifade eden Dernek ?u aç?klamada bulundu:
“Gazetecili?i meslek olmaktan ç?kar?p güç odaklar?n?n halk? manipüle etme arac?, gazetecileri siyasi parti sözcüsü, tüm bas?n emekçilerini de köle düzenine iten her türlü uygulama, düzenleme ve karara kar?? me?ru haklar?m?z? sonuna kadar kullanaca??m?z? buradan bir kez daha ifade ediyoruz. Çünkü Ça?da? Gazeteciler Derne?i, halk?n do?rular? ö?renme hakk?; e?itlik ve adalet yolunda mücadele eden gazetecilerin örgütüdür.”
Avukat Onur Can Keskin: Haber alma ihtiyac? daha net hissediliyor
Dan??tay karar?n? yorumlayan ÇGD Avukat? Onur Can Keskin, gazetecilerin i?verene kar?? açt??? davalarda kar?? kar??ya kald??? ispat zorunlulu?unu hat?rlatt?. Mesleki deneyimde ?leti?im Ba?kanl???’ndaki bas?n kart? kay?tlar?n?n esas al?nd???n? anlatan Keskin, Dan??tay’?n karar?n?n gazetecilerin i?çilik haklar? aç?s?ndan da önemli bir kazan?m içerdi?ini belirtti ve ?unlar? vurgulad?:
“Bas?n?n yasal ve ekonomik olarak yeniden biçimlenmeye mecbur kald??? bugünlerde do?ru haber alma ihtiyac? daha net hissediliyor. Gazetecinin konumu da bu nedenle do?rudan temel bir ihtiyac? kar??l?yor. Gazetecinin bu önemini gözeten yasa koyucu ücretin pe?in ödenmesi, y?ll?k izin süreleri, k?dem tazminat? tavan?, terfi ve ikramiye hakk? gibi baz? haklar tan?yor. Keza, mesle?in zorlu?u gözetilerek y?pranma pay? olarak sigortal?l?klar?na ek y?lda 90 gün bilinen fiili hizmet süresi zamm? hakk? tan?yor. Bu haklar i?veren taraf?ndan ek külfet olarak görülebiliyor ve pek çok örnekte görüldü?ü gibi bu yükümlülüklerden kurtulmak amac?yla gazetecilerin sigortas? 5953 Say?l? Kanun yerine 4857 Say?l? ?? Kanunu’na göre yap?labiliyor. Bu durum öyle yayg?n ki, i?verenin prim ödeme yükümlülü?ünden kaç?nmak amac?yla bu yola ba?vurdu?u Yarg?tay kararlar?nda da ifade ediliyor. Mahkemeler, gazetecilerin açt??? davalarda da mesle?i yap?p yapmad??? ya da ne zamand?r yapt??? hususunda Cumhurba?kanl??? ?leti?im Ba?kanl???na yaz? yaz?yor ve burada tutulan bas?n kart? kay?tlar?n? dikkate al?yor. Getirilen düzenleme ile SGK’ya gazeteci olarak bildirilmeyen bir gazetecinin Yönetmelik gere?i bas?n kart? almas? engellenirken, i?çilik alacaklar?na ula?mas? da zorla?t?r?l?yor, dava açmadan hakk?n? alamaz hale getiriliyor. Benzer tart??malar gazetecinin görev s?ras?nda meslek kazas? geçirdi?inde ya da s?n?r d??? konular?nda da gündeme geliyor. Özellikle i? bulman?n zorla?t??? bu ko?ullarda i?e ba?vuru s?ras?nda da bu ko?ullar?n müzakere edilmesi oldukça zor. Oysa getirilen düzenleme hukuka uygun de?il. Çünkü sigorta bildiriminin yap?lma ?ekli gazetecinin gazetecilik görevini yapmas?n? etkilemez.”
ÇGD: Halk?n haber alma hakk?n? ortadan kald?ran bir müdahaledir
Dava dilekçesinde de yönetmeli?in gazetecilik faaliyetlerinin yürütülmesiyle ilgili oldu?u belirten ÇGD, “Gazetecinin mesle?ini gere?i gibi yerine getiremedi?i durumlarda, gazetecinin kendisi aç?s?ndan çal??ma ve ifade özgürlü?ü haklar?na müdahalenin söz konusu olaca?? aç?kt?r. Bunun yan? s?ra gazetecinin görevini yerine getirememesi halk?n haber alma hakk?n?, dolay?s?yla kanaat olu?turma hakk?n? da ortadan kald?ran bir müdahale niteli?indedir” ifadeleri kullan?lm??t?.
Dilekçesinde gazetecili?in engellenmesi temel haklar?n engellenmesi olarak ifade eden ÇGD ayr?ca ?u ifadeleri kulland?:
“Bas?n kart?n?n verilmesi ile iptaline dönük düzenleyici i?lemler temel bir hakk?n s?n?rland?r?lmas?na, özünde de Anayasa ile korunan bas?n özgürlü?ü ve geni? anlamda ifade özgürlü?üne müdahaleye yol açmaktad?r. Temel haklar ancak yasayla s?n?rland?r?labilir olup, davaya konu düzenleyici i?lemlerin de bu çerçevede ele al?nmas? gerekmektedir.”
Maddelerin iptal istemi de görü?ülecek
ÇGD’nin yürütmenin durdurulmas? ve yönetmelikteki baz? maddelerin iptali ba?vurusunun ard?ndan Dan??tay, ?leti?im Ba?kanl???’n?n savunmas?n? istendi. Savunman?n al?nmas?n?n ard?ndan öncelikle acil ve geri dönülemez zarara u?ranabilece?i gerekçesiyle yürütmenin durdurulmas? istemi karara ba?land?. Dan??tay 10. Dairesi, adli tatilin ard?ndan ÇGD’nin bas?n kart? yönetmeli?indeki maddelere iptal istemini de görü?erek karara ba?layacak.
?ptal istemi görü?mesinde de yürütmeyi durdurma karar? verilen maddedeki hukuki de?erlendirmenin geçerli olmas?, bas?n sigortas? yap?lmayan gazetecilerin de bas?n kart? alabilmesini sa?layacak karar ç?kmas? bekleniyor.