Borsa, tarihinde hiç olmad??? kadar ülkenin gündeminde. Eski Sermaye Piyasas? Kurulu (SPK) Ba?kan? Ali Fuat Ta?kesenlio?lu, k?z karde?i Zehra Ta?kesenlio?lu ve k?z karde?i ile bo?anma a?amas?ndaki Ünsal Ban hakk?nda Sedat Peker tweetleriyle ba?layan SPK’deki rü?vet çark? iddialar?, ard?ndan borsada bankac?l?k hisselerinde yap?lan manipülasyon ve takas sisteminde yaratt??? hasar gündemdeki yerini koruyor. Takip eden, etmeyen herkes borsada neler oldu?unu konu?uyor ve merak ediyor.
BirGün'den Havva Gümü?kaya, Ali Fuat Ta?kesenlio?lu döneminde yap?lan halka arzlar?n sadece SPK’nin bir halka arz politikas? yanl??l??? olmad???n?, sürecin halka arz sonras? borsada devam etti?ini, ekibin manipülatör aya??n?n halka arz sonras? devrede oldu?unu ve böylece hisse fiyat?n?n uçuk rakamlara çekilerek ilave ortak sat??lar?yla yat?r?mc?n?n bütün paras?n?n nas?l al?nd???n? Sermaye Piyasas? Uzman? Kenan Gözlemci ile konu?tu.
HALKA ARZLAR SÜRATLE ARTTI
SPK’nin onaylad??? halka arzlar 2020 y?l?nda s?n?rl? kal?rken 2021 y?l?ndan itibaren çok ciddi bir h?zla artmaya ba?lad?. 2021 ve 2022 y?llar?nda toplam 82 ?irketin, 35,6 milyar TL büyüklü?ünde halka arz? gerçekle?tirildi. Gözlemci’ye göre bu ?irketlerin halka arz tutar?n?n yüzde 47,4’ünün ?irket sahiplerinin cebine direkt para giri?i olan ortak sat??l? halka arzlar olmas?n?n yan?nda, birço?unun borsadaki hisse fiyatlar?nda sert yükseli?lerin ard?ndan ilave ortak sat??lar? ve hisse fiyatlar?n?n h?zla dü?mesi gibi hareketler olmas? manipülasyon iddialar?n? destekler nitelikte.
'ALGI YARATARAK UCUZDAN ALINANI PAHALIYA SATIYORLAR'
Borsada manipülasyonun birinci yöntemi, manipülatörlerin kendilerinin dü?ük fiyattan hisse toplay?p, sonra arac? kurumlar? kullanarak tahtalarda kurmaca i?lemlerle fiyat? yükseltip, internet üzerinden ve baz? borsa haber siteleri üzerinden alg? yaratarak birden bire ucuzdan toplad?klar? hisseleri yüksek fiyattan küçük yat?r?mc?lara sat?p kaçmas?. ?kinci yöntemi ise daha küçük bir fonla yine belli arac? kurumlar? kullanarak, kurmaca i?lemlerle hisse fiyat?n? olmad?k fiyatlara h?zla çekip, ?irketle veya patronu ile i?birli?i içinde de?i?ik haberler ç?kart?p küçük yat?r?mc?da ekstra beklenti yarat?p sonra h?zla yükselttikleri fiyattan patronun kendine ait hisselerini borsada küçük yat?r?mc?lara satmas?n? sa?layarak kendi yüzdelerini al?p kaçmak.
Gözlemci’ye göre Ta?kesenlio?lu döneminde ikinci yöntem öne ç?k?yor ve süreci ?öyle özetliyor: “Ta?kesenlio?lu ve ekibinin halka arz sürecini ba??ndan beri organize etti?i, ad?m ad?m i?leyen bir süreç.”
Bu dönemde öne ç?kan halka arz süreçlerinin röntgenini ç?kard?k. Halka arz sonras?nda ba? döndüren fiyat hareketliliklerinin ya?and??? birkaç firmadaki i?lemler manipülasyon iddialar?n? kuvvetlendiriyor.
VARAN 1
Info Yat?r?m taraf?ndan A?ustos 2020’de 2,40 TL’den halka arz edilen Fade G?da’n?n hissesi, bir y?lda yüzde 924 yükseli?le 24,58 TL’ye ç?kmas?n?n ard?ndan bir buçuk ayda yüzde 62 dü?erek 9,29 TL’ye kadar geriledi. Dü?ü? esnas?nda yüzde 19 bedelsiz sermaye art?r?m? oldu?u için düzeltilmi? fiyatlar ile 20,67 TL’lik zirveden 7,81 TL’ye h?zl? bir dü?ü? olmu?.
Sözkonusu hareketlili?in ya?and??? dönemde Borsa ?stanbul taraf?ndan sürekli i?leme ara verme ve brüt takas gibi tedbirler al?nm??t?. Ancak sonras?nda da sert hareketlerin devam etti?i görülüyor. Hissede zirve görülmesinin ard?ndan Temmuz 2021’de ba?lay?p bir y?l kadar süren dü?ü?ün dip noktas?nda yat?r?mc?n?n kayb? yüzde 73’ü buldu.
Fade G?da hissesinin borsadaki genel hareketten önemli ölçüde ayr??mas? nedeniyle geçen y?l temmuzda ‘patronun manipülatörler ile anla?t??? ve yüklü miktarda sat?? yapaca??’ yönünde ç?kan haberlerin ard?ndan ?irket sözkonusu iddialar? 13 Temmuz tarihli KAP aç?klamas? ile yalanlam??t?.
?irketin yüzde 55,02’si Faruk Demir, Emine Demir ve Hac? Ali Demir’e ait. Temmuz-A?ustos 2021 döneminde ya?anan dü?ü?ün ard?ndan ortaklardan Emine Demir’in yüklü miktarda sat?? yapt???, pay?n?n 13 A?ustos tarihli KAP kayd?nda yüzde 23,4’ten 26 Ekim’de yüzde 13,5’e geriledi?i dikkat çekiyor.
Ayr?ca Borsa ?stanbul piyasalar?nda i?lem gören paylar?n halka aç?kl?k oranlar?n? gösteren fiili dola??m oran?n?n, ?irketin halka arz edildi?i dönemde yüzde 27 civar?ndayken neredeyse yüzde 45’e yükselmesi, ?irkete yönelik manipülasyon iddialar?n? kuvvetlendirir nitelikte.
VARAN 2
Ekibin halka arzlar?ndan olarak piyasada bilinen, hisse senedinde manipülasyon yap?ld??? tart??malar? ile dikkat çeken di?er bir ?irket Turk ?laç. Halka arzda ya?anan da??t?m adaletsizli?inden dolay? hisselerin sahibi olacak yat?r?mc? hesaplar?n?n önceden belirlendi?i yönündeki haberler ve ?irketin hissesindeki fiyat hareketleri organize bir manipülasyon iddialar?n? kuvvetlendirdi.
Halka arz?n? Oyak Yat?r?m’?n yapt???, Mart 2021’de 10,00 TL’den (düzeltilmi? olarak 4,77 TL) i?lem görmeye ba?lad?ktan sonra art arda 11 kez tavan bozmadan, toplam yirmi günde yüzde 630 art??la 73,5 TL’ye yükselen hissede, bu anormal yükseli?in 18’inci gününde borsa taraf?ndan, çok geç de olsa brüt takas ve aç??a sat?? yasa?? tedbiri getirildi.
Geçen y?l nisan ay?nda zirveden al?m yapan bir yat?r?mc?n?n bu y?l mart ay? itibar?yla kayb? yüzde 77’yi buldu. Fade G?da’da oldu?u gibi Turk ?laç’ta da ortaklara sat?? dikkat çekiyor. Halka arzdan birkaç hafta sonra yüzde 64 civar?ndan yüzde 54’lü seviyelere gerileyen hâkim ortak Mehmet Berat Battal’?n sermayedeki pay? Ocak 2022 ba??nda ba?layan dü?ü?ten birkaç gün önce yüzde 49 civar?na geriledi. Ayr?ca, ?irketin halka arz?nda yüzde 30 civar?nda olan fiili dola??m?n kademeli olarak artarak yüzde 50’yi a?t??? görüldü.
VARAN 3
Dikkat çeken halka arzlar?n ya?and??? bu dönemde borsaya aç?lan, Sinpa? GYO’nun i?tiraki K?z?lbük GYO’nun yat?r?ma konu olan Marmaris’teki projesi, turizm sezonunda in?aat yasa??n?n delinerek otel yap?m?na devam edilmesi ile gündeme gelmi?ti.
Türkiye Kalk?nma ve Yat?r?m Bankas? liderli?inde A?ustos 2021’de 15,80 TL’den (düzeltilmi? fiyat 12,64 TL) halka arz edilen hisse bir y?lda yüzde 600’den fazla primle bu y?l?n temmuz ay?nda 120 TL’yi a?t?. 28 Temmuz’da ba?layan sert sat??lar k?sa bir düzeltmenin ard?ndan hâlâ devam ediyor. Yat?r?mc?n?n temmuz zirvesinden 27 Eylül’e kadar ya?ad??? kayb? yüzde 78 civar?nda.
?irketin borsaya aç?lma sürecinde de dikkat çeken bir süreç ya?and?. Yeterli talep gelmedi?i için halka arz?n iptal edilece?i yönündeki iddialar?n ard?ndan arz edilen paylar?n yakla??k yüzde 77’si grup ?irketi Sinpa? Yap? Endüstri A.?.’ye sat?larak süreç tamamland?. Ama halka arzda yeterli talep toplayamayan, maket projeden halka arz?na izin verilen bu ?irketin hisse fiyat? SPK’nin gözü önünde 1 y?lda yüzde 600 gibi bir art?? performans? gösteriyor.
Yani halka arz?n ard?ndan KAP’ta yer alan ilk kay?tlarda grubun halka arz etti?i i?tirakindeki pay?n?n yüzde 91’in üzerinde, halka aç?k k?sm?n ise sadece yüzde 8,6 civar?nda oldu?u görüldü. Sonraki dönemde ise grubun sözkonusu paylar? satmas?yla sermayedeki halka aç?k k?sm?n pay? yüzde 17’leri a?t?.
VARAN 4
Halka arzda paylar?n? kendi alan bir ba?ka ?irket ise Torunlar Enerji bünyesindeki Ba?kent Do?algaz. Garanti BBVA’n?n Haziran 2021’de yapt??? halka arzda paylar?n yakla??k yüzde 39’unun Torunlar G?da Sanayi ve Ticaret A.?., yüzde 19’unun Torun Ka??t Pazarlama A.?.’ye olmak üzere toplam yüzde 59’u grup ?irketlerine sat?ld?. Halka arz?n ard?ndan grup ?irketlerinin sermayedeki pay? yüzde 85’e yakla?t?.
Garanti Yat?r?m’?n ve grup ?irketlerinin al?mlar?n?n ard?ndan halka aç?k k?s?m yüzde 4’ün alt?na geriledi. Sonras?nda ise grubun pay sat??lar?yla birlikte halka aç?k k?sm?n sermayedeki pay? yüzde 14’ün üzerine ç?k?yor.
Matriks, Orçay gibi bir dizi ?irkette de ?üphe uyand?ran a??r? hareketler ve manipülasyon ?üpheleri dikkat çekiyor.
Garanti Yat?r?m’?n Nisan 2021’de 28,00 TL’den (Düzeltilmi? fiyat 20,05 TL) halka arz?n? yapt??? Matriks hissesi yedi kez tavan fiyattan kapatt?ktan sonra üç ayda neredeyse halka arz fiyat?na geri döndü. Mart 2022’de ba?layan s?ra d??? yükseli? be? ayda yüzde 300’ü buldu. Düzeltilmi? hisse fiyat? bu dönemde 20 TL civar?ndan 81 TL’nin üzerine ç?kt?. Sonras?nda, Ünsal Ban’?n hisseyi manipüle etti?i haberleriyle e?zamanl? olarak 81,80 TL zirvesinden dokuz günde 31,22 TL’ye dü?tü. Sözkonusu dü?ü?te hissede operasyon yapanlar?n manipülasyon haberlerinin yay?lmas?yla sat??a geçtikleri iddialar? gündeme gelmi?ti.
Tera Yat?r?m taraf?ndan Eylül 2021’de 9,90 TL’den (Düzeltilmi? fiyat 2,53 TL) halka arz edilen Orçay hisseleri yüzde 700’e yak?n yükseli?le ocak sonunda 78,60 TL’ye kadar t?rmanmas?n?n ard?ndan h?zla dü?ü?e geçerek yüzde 80 kay?pla may?s sonunda 15,69 TL’ye kadar çekildi.
Orçay hisseleri halka arz?ndan sonra fiyat?n?n be? ayda sekiz kat?na ç?kt?, sonra üç buçuk ayda de?erinin be?te dördünü kaybetti.
Siyasete yak?n isimlerle an?lan hissede belirli merkezlerden toplu al?? ve sat??lar?n dikkat çekti?i yönünde haberlerin ard?ndan borsada dönemsel aç??a sat?? ve kredi i?lem yasa?? tedbirleri getirilmi?ti.
VARAN 5
Benzer bir durum Metro Yat?r?m’?n arz?n? gerçekle?tirdi?i ?ubat 2020’de i?lem görmeye ba?layan Ard Bili?im için de geçerli. Zira ?irketin fiili dola??m oran?n?n halka arzdan beri peyderpey artarak yüzde 34’ten yüzde 75 civar?na yükseldi?i görülüyor. Sermaye hareketleri incelendi?inde hâkim ortak ARD Grup Holding’in sermayedeki pay?n?n ?ubat 2020’de yakla??k yüzde 66 iken kademeli olarak dü?erek A?ustos 2021’de yüzde 25’lere kadar geriledi?i görülmekte. Pay say?s?n?n bedelsiz sermaye art?r?m? ile yakla??k yedi kat?na ç?kar?lmas?ndan k?sa bir süre sonra ?irketin ?ubat 2022 ba??nda ald??? bedelli sermaye art?r?m? karar? tepki çekmi?ti. Karar?n ard?ndan hisse senedi fiyat? bir ayda neredeyse yar? fiyat?na gerilerken yat?r?mc? taraf?nda bedelsizin operasyon öncesinde daha fazla fon çekme amac?yla yap?ld??? izlenimi uyanm??t?. Ard?ndan SPK’nin yeni Ba?kan? Ömer Gönül’ün döneminde A?ustos 2022 ortas?nda, bedelli sermaye art?r?m?na onay verilmedi?i SPK bülteninde aç?kland?
ORGAN?ZE MAN?PÜLASYON H?KÂYES?
Halka arz olan ?irketlerinin piyasadaki hareketlerine ili?kin de?erlendirmede bulunan sermaye piyasas? uzman? Kenan Gözlemci, “Bu halka arzlar ve sonras?ndaki fiyat hareketleri organize bir manipülasyon hikayesidir” dedi ve ekledi: “Olay, sadece malum ekibe rü?vet verilerek yap?lan tuhaf bir halka arz de?il, halka arz ?ekli yani halka arzda kime ne kadar hisse da??t?laca?? da önceden planlan?yordu, nitekim sonras?nda borsada hiç olmayacak fiyatlara büyük bir süratle ç?k?p arkas?ndan ek patron hisse sat???yla muazzam kârlar elde edildi. Halka arz? yapacak arac? kurumlar, fiyat? yükseltecek manipülatörler hepsi organize bir ekip. Tabii bu i?in bir de SPK’deki dosyay? haz?rlayan uzman?, Daire Ba?kan?, Borsa ?stanbul’da i?lem görürken tuhaf fiyat hareketlerini sadece izleyen, sessiz kalan Piyasa Gözetim Dairesi var. Yani konu bir eski ba?kan?n ve akrabas?n?n yoldan ç?kar?lmas?yla ba?ar?lacak bir ?ey de?il bu organize manipülasyon, ekip i?i, bunu da piyasada bilmeyen yok.”