Borsa, tarihinde hiç olmadığı kadar ülkenin gündeminde. Eski Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkanı Ali Fuat Taşkesenlioğlu, kız kardeşi Zehra Taşkesenlioğlu ve kız kardeşi ile boşanma aşamasındaki Ünsal Ban hakkında Sedat Peker tweetleriyle başlayan SPK’deki rüşvet çarkı iddiaları, ardından borsada bankacılık hisselerinde yapılan manipülasyon ve takas sisteminde yarattığı hasar gündemdeki yerini koruyor. Takip eden, etmeyen herkes borsada neler olduğunu konuşuyor ve merak ediyor.
BirGün'den Havva Gümüşkaya, Ali Fuat Taşkesenlioğlu döneminde yapılan halka arzların sadece SPK’nin bir halka arz politikası yanlışlığı olmadığını, sürecin halka arz sonrası borsada devam ettiğini, ekibin manipülatör ayağının halka arz sonrası devrede olduğunu ve böylece hisse fiyatının uçuk rakamlara çekilerek ilave ortak satışlarıyla yatırımcının bütün parasının nasıl alındığını Sermaye Piyasası Uzmanı Kenan Gözlemci ile konuştu.
HALKA ARZLAR SÜRATLE ARTTI
SPK’nin onayladığı halka arzlar 2020 yılında sınırlı kalırken 2021 yılından itibaren çok ciddi bir hızla artmaya başladı. 2021 ve 2022 yıllarında toplam 82 şirketin, 35,6 milyar TL büyüklüğünde halka arzı gerçekleştirildi. Gözlemci’ye göre bu şirketlerin halka arz tutarının yüzde 47,4’ünün şirket sahiplerinin cebine direkt para girişi olan ortak satışlı halka arzlar olmasının yanında, birçoğunun borsadaki hisse fiyatlarında sert yükselişlerin ardından ilave ortak satışları ve hisse fiyatlarının hızla düşmesi gibi hareketler olması manipülasyon iddialarını destekler nitelikte.
'ALGI YARATARAK UCUZDAN ALINANI PAHALIYA SATIYORLAR'
Borsada manipülasyonun birinci yöntemi, manipülatörlerin kendilerinin düşük fiyattan hisse toplayıp, sonra aracı kurumları kullanarak tahtalarda kurmaca işlemlerle fiyatı yükseltip, internet üzerinden ve bazı borsa haber siteleri üzerinden algı yaratarak birden bire ucuzdan topladıkları hisseleri yüksek fiyattan küçük yatırımcılara satıp kaçması. İkinci yöntemi ise daha küçük bir fonla yine belli aracı kurumları kullanarak, kurmaca işlemlerle hisse fiyatını olmadık fiyatlara hızla çekip, şirketle veya patronu ile işbirliği içinde değişik haberler çıkartıp küçük yatırımcıda ekstra beklenti yaratıp sonra hızla yükselttikleri fiyattan patronun kendine ait hisselerini borsada küçük yatırımcılara satmasını sağlayarak kendi yüzdelerini alıp kaçmak.
Gözlemci’ye göre Taşkesenlioğlu döneminde ikinci yöntem öne çıkıyor ve süreci şöyle özetliyor: “Taşkesenlioğlu ve ekibinin halka arz sürecini başından beri organize ettiği, adım adım işleyen bir süreç.”
Bu dönemde öne çıkan halka arz süreçlerinin röntgenini çıkardık. Halka arz sonrasında baş döndüren fiyat hareketliliklerinin yaşandığı birkaç firmadaki işlemler manipülasyon iddialarını kuvvetlendiriyor.
VARAN 1
Info Yatırım tarafından Ağustos 2020’de 2,40 TL’den halka arz edilen Fade Gıda’nın hissesi, bir yılda yüzde 924 yükselişle 24,58 TL’ye çıkmasının ardından bir buçuk ayda yüzde 62 düşerek 9,29 TL’ye kadar geriledi. Düşüş esnasında yüzde 19 bedelsiz sermaye artırımı olduğu için düzeltilmiş fiyatlar ile 20,67 TL’lik zirveden 7,81 TL’ye hızlı bir düşüş olmuş.
Sözkonusu hareketliliğin yaşandığı dönemde Borsa İstanbul tarafından sürekli işleme ara verme ve brüt takas gibi tedbirler alınmıştı. Ancak sonrasında da sert hareketlerin devam ettiği görülüyor. Hissede zirve görülmesinin ardından Temmuz 2021’de başlayıp bir yıl kadar süren düşüşün dip noktasında yatırımcının kaybı yüzde 73’ü buldu.
Fade Gıda hissesinin borsadaki genel hareketten önemli ölçüde ayrışması nedeniyle geçen yıl temmuzda ‘patronun manipülatörler ile anlaştığı ve yüklü miktarda satış yapacağı’ yönünde çıkan haberlerin ardından şirket sözkonusu iddiaları 13 Temmuz tarihli KAP açıklaması ile yalanlamıştı.
Şirketin yüzde 55,02’si Faruk Demir, Emine Demir ve Hacı Ali Demir’e ait. Temmuz-Ağustos 2021 döneminde yaşanan düşüşün ardından ortaklardan Emine Demir’in yüklü miktarda satış yaptığı, payının 13 Ağustos tarihli KAP kaydında yüzde 23,4’ten 26 Ekim’de yüzde 13,5’e gerilediği dikkat çekiyor.
Ayrıca Borsa İstanbul piyasalarında işlem gören payların halka açıklık oranlarını gösteren fiili dolaşım oranının, şirketin halka arz edildiği dönemde yüzde 27 civarındayken neredeyse yüzde 45’e yükselmesi, şirkete yönelik manipülasyon iddialarını kuvvetlendirir nitelikte.
VARAN 2
Ekibin halka arzlarından olarak piyasada bilinen, hisse senedinde manipülasyon yapıldığı tartışmaları ile dikkat çeken diğer bir şirket Turk İlaç. Halka arzda yaşanan dağıtım adaletsizliğinden dolayı hisselerin sahibi olacak yatırımcı hesaplarının önceden belirlendiği yönündeki haberler ve şirketin hissesindeki fiyat hareketleri organize bir manipülasyon iddialarını kuvvetlendirdi.
Halka arzını Oyak Yatırım’ın yaptığı, Mart 2021’de 10,00 TL’den (düzeltilmiş olarak 4,77 TL) işlem görmeye başladıktan sonra art arda 11 kez tavan bozmadan, toplam yirmi günde yüzde 630 artışla 73,5 TL’ye yükselen hissede, bu anormal yükselişin 18’inci gününde borsa tarafından, çok geç de olsa brüt takas ve açığa satış yasağı tedbiri getirildi.
Geçen yıl nisan ayında zirveden alım yapan bir yatırımcının bu yıl mart ayı itibarıyla kaybı yüzde 77’yi buldu. Fade Gıda’da olduğu gibi Turk İlaç’ta da ortaklara satış dikkat çekiyor. Halka arzdan birkaç hafta sonra yüzde 64 civarından yüzde 54’lü seviyelere gerileyen hâkim ortak Mehmet Berat Battal’ın sermayedeki payı Ocak 2022 başında başlayan düşüşten birkaç gün önce yüzde 49 civarına geriledi. Ayrıca, şirketin halka arzında yüzde 30 civarında olan fiili dolaşımın kademeli olarak artarak yüzde 50’yi aştığı görüldü.
VARAN 3
Dikkat çeken halka arzların yaşandığı bu dönemde borsaya açılan, Sinpaş GYO’nun iştiraki Kızılbük GYO’nun yatırıma konu olan Marmaris’teki projesi, turizm sezonunda inşaat yasağının delinerek otel yapımına devam edilmesi ile gündeme gelmişti.
Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası liderliğinde Ağustos 2021’de 15,80 TL’den (düzeltilmiş fiyat 12,64 TL) halka arz edilen hisse bir yılda yüzde 600’den fazla primle bu yılın temmuz ayında 120 TL’yi aştı. 28 Temmuz’da başlayan sert satışlar kısa bir düzeltmenin ardından hâlâ devam ediyor. Yatırımcının temmuz zirvesinden 27 Eylül’e kadar yaşadığı kaybı yüzde 78 civarında.
Şirketin borsaya açılma sürecinde de dikkat çeken bir süreç yaşandı. Yeterli talep gelmediği için halka arzın iptal edileceği yönündeki iddiaların ardından arz edilen payların yaklaşık yüzde 77’si grup şirketi Sinpaş Yapı Endüstri A.Ş.’ye satılarak süreç tamamlandı. Ama halka arzda yeterli talep toplayamayan, maket projeden halka arzına izin verilen bu şirketin hisse fiyatı SPK’nin gözü önünde 1 yılda yüzde 600 gibi bir artış performansı gösteriyor.
Yani halka arzın ardından KAP’ta yer alan ilk kayıtlarda grubun halka arz ettiği iştirakindeki payının yüzde 91’in üzerinde, halka açık kısmın ise sadece yüzde 8,6 civarında olduğu görüldü. Sonraki dönemde ise grubun sözkonusu payları satmasıyla sermayedeki halka açık kısmın payı yüzde 17’leri aştı.
VARAN 4
Halka arzda paylarını kendi alan bir başka şirket ise Torunlar Enerji bünyesindeki Başkent Doğalgaz. Garanti BBVA’nın Haziran 2021’de yaptığı halka arzda payların yaklaşık yüzde 39’unun Torunlar Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş., yüzde 19’unun Torun Kağıt Pazarlama A.Ş.’ye olmak üzere toplam yüzde 59’u grup şirketlerine satıldı. Halka arzın ardından grup şirketlerinin sermayedeki payı yüzde 85’e yaklaştı.
Garanti Yatırım’ın ve grup şirketlerinin alımlarının ardından halka açık kısım yüzde 4’ün altına geriledi. Sonrasında ise grubun pay satışlarıyla birlikte halka açık kısmın sermayedeki payı yüzde 14’ün üzerine çıkıyor.
Matriks, Orçay gibi bir dizi şirkette de şüphe uyandıran aşırı hareketler ve manipülasyon şüpheleri dikkat çekiyor.
Garanti Yatırım’ın Nisan 2021’de 28,00 TL’den (Düzeltilmiş fiyat 20,05 TL) halka arzını yaptığı Matriks hissesi yedi kez tavan fiyattan kapattıktan sonra üç ayda neredeyse halka arz fiyatına geri döndü. Mart 2022’de başlayan sıra dışı yükseliş beş ayda yüzde 300’ü buldu. Düzeltilmiş hisse fiyatı bu dönemde 20 TL civarından 81 TL’nin üzerine çıktı. Sonrasında, Ünsal Ban’ın hisseyi manipüle ettiği haberleriyle eşzamanlı olarak 81,80 TL zirvesinden dokuz günde 31,22 TL’ye düştü. Sözkonusu düşüşte hissede operasyon yapanların manipülasyon haberlerinin yayılmasıyla satışa geçtikleri iddiaları gündeme gelmişti.
Tera Yatırım tarafından Eylül 2021’de 9,90 TL’den (Düzeltilmiş fiyat 2,53 TL) halka arz edilen Orçay hisseleri yüzde 700’e yakın yükselişle ocak sonunda 78,60 TL’ye kadar tırmanmasının ardından hızla düşüşe geçerek yüzde 80 kayıpla mayıs sonunda 15,69 TL’ye kadar çekildi.
Orçay hisseleri halka arzından sonra fiyatının beş ayda sekiz katına çıktı, sonra üç buçuk ayda değerinin beşte dördünü kaybetti.
Siyasete yakın isimlerle anılan hissede belirli merkezlerden toplu alış ve satışların dikkat çektiği yönünde haberlerin ardından borsada dönemsel açığa satış ve kredi işlem yasağı tedbirleri getirilmişti.
VARAN 5
Benzer bir durum Metro Yatırım’ın arzını gerçekleştirdiği Şubat 2020’de işlem görmeye başlayan Ard Bilişim için de geçerli. Zira şirketin fiili dolaşım oranının halka arzdan beri peyderpey artarak yüzde 34’ten yüzde 75 civarına yükseldiği görülüyor. Sermaye hareketleri incelendiğinde hâkim ortak ARD Grup Holding’in sermayedeki payının Şubat 2020’de yaklaşık yüzde 66 iken kademeli olarak düşerek Ağustos 2021’de yüzde 25’lere kadar gerilediği görülmekte. Pay sayısının bedelsiz sermaye artırımı ile yaklaşık yedi katına çıkarılmasından kısa bir süre sonra şirketin Şubat 2022 başında aldığı bedelli sermaye artırımı kararı tepki çekmişti. Kararın ardından hisse senedi fiyatı bir ayda neredeyse yarı fiyatına gerilerken yatırımcı tarafında bedelsizin operasyon öncesinde daha fazla fon çekme amacıyla yapıldığı izlenimi uyanmıştı. Ardından SPK’nin yeni Başkanı Ömer Gönül’ün döneminde Ağustos 2022 ortasında, bedelli sermaye artırımına onay verilmediği SPK bülteninde açıklandı
ORGANİZE MANİPÜLASYON HİKÂYESİ
Halka arz olan şirketlerinin piyasadaki hareketlerine ilişkin değerlendirmede bulunan sermaye piyasası uzmanı Kenan Gözlemci, “Bu halka arzlar ve sonrasındaki fiyat hareketleri organize bir manipülasyon hikayesidir” dedi ve ekledi: “Olay, sadece malum ekibe rüşvet verilerek yapılan tuhaf bir halka arz değil, halka arz şekli yani halka arzda kime ne kadar hisse dağıtılacağı da önceden planlanıyordu, nitekim sonrasında borsada hiç olmayacak fiyatlara büyük bir süratle çıkıp arkasından ek patron hisse satışıyla muazzam kârlar elde edildi. Halka arzı yapacak aracı kurumlar, fiyatı yükseltecek manipülatörler hepsi organize bir ekip. Tabii bu işin bir de SPK’deki dosyayı hazırlayan uzmanı, Daire Başkanı, Borsa İstanbul’da işlem görürken tuhaf fiyat hareketlerini sadece izleyen, sessiz kalan Piyasa Gözetim Dairesi var. Yani konu bir eski başkanın ve akrabasının yoldan çıkarılmasıyla başarılacak bir şey değil bu organize manipülasyon, ekip işi, bunu da piyasada bilmeyen yok.”