CHP Genel Ba?kan Yard?mc?s? ve ?zmir Milletvekili Murat Bakan ba?kanl???nda; Adana Milletvekili Müzeyyen ?evkin, ?stanbul Milletvekili Ay?e Sibel Yan?kömero?lu, Mersin Milletvekili Gül?an K?? ve Bahad?r Erdem’den olu?an “Hatay’a Sahip Ç?k?yoruz Çal??ma Grubu” iki günlük çal??man?n ard?ndan Hatay ?l Ba?kanl???’nda bas?n toplant?s? yapt?.
Rezerv alan uygulamalar? ve hak ihlalleri ile ilgili detayl? aç?klamalarda bulunan CHP Genel Ba?kan Yard?mc?s? Bakan, “Sorunlar?n ba?lang?c?n?, depremin arkas?ndan Cumhurba?kan?’n?n ‘Bir y?l içinde, konutlar? yapaca??z, teslim edece?iz’ sözüyle ba?lad???n? dü?ünüyoruz” dedi.
Bakan, “31 Mart 2024 yerel seçimlerinin ard?ndan CHP olarak farkl? uzmanl?klardan olu?an, farkl? heyetlerle çal??maya ba?lad?k. Di?er illerde olmayan bir çal??ma bu. Sadece Hatay'a özel bir çal??ma. 6 ?ubat depremi, 11 ili etkiledi. Ancak Hatay'da yaratt??? y?k?m? hiçbir yerde yaratmad?. Hatay Anadolu'nun, biliyorsunuz en eski yerle?imlerinden birisi. Üç dinin inanan?na ev sahipli?i yapan, hepsinin karde?çe ya?ad???, birçok uygarl??a ev sahipli?i yapm??. Bu kent adeta yok oldu. Biz burada, tüm sorunlar? yerinde tespit etmeye ve çözüm önerilerimizi olu?turmaya geldik” dedi. Bakan’?n aç?klamas? ?u ?ekilde:
Hatay’da ciddi bir yönetim sorunu var
“Sa?l?k ve sa?l?kl? çevre hakk? ihlaline ili?kin sorunlar var. Hatay'da sosyal ve ekonomik zorluklar var. ?iddet olaylar?nda ciddi art?? var. Uyu?turucu kullan?m?nda bir nesli tehlikeye atacak derecede art?? var. Hatay'da ciddi bir yönetim sorunu var. Hatay Valisi ve iktidar, süreci kapsay?c? ?ekilde götürmüyor. Sivil Toplum Örgütlerinin, meslek odalar?n?n ve siyasi partilerin dü?ünceleri al?nmadan; tek bak?? aç?s? ile süreç yürütülüyor. Ve bunun yaratt??? s?k?nt?lar var.
Hatay bir konteyner kente dönü?mü? durumda
Rezerv alan ve konut politikalar? ile ilgili sorunlar var. Depremin ard?ndan geçen 15 ayl?k süreçte Hatay’da 188 konteyner kent oldu?unu, buralarda kimine bin kiminde on binlerce insan ya?ad???n? belirtmek gerekir. Hatay bir konteyner kente dönü?mü? durumda. ?u ana kadar yap?lmas? gereken 140 bin konut varken, sadece 3 bini yap?labilmi?. Bunlar?n kaç?nda insan oturuyor bilemiyoruz. 20 bin konutun ihalesi yap?lm??. Asl?nda bakarsan?z aradan 1 y?ldan uzun zaman geçmesine ra?men sorun yerinde duruyor. Zaman geçmesine ra?men geride duruyor. Biz sorunlar? tespit etmek amac?yla, sokakta halkla görü?meler yapt?k. Sivil Toplum Örgütleri ile görü?meler yapt?k,. Tüm meslek odalar?n? bünyesinde bar?nd?ran HAMOK (Hatay Akademik Meslek Odalar? Koordinasyon Kurulu) ile belediye ba?kanlar?m?z ile Hatay Barosu ile Meclis üyelerimizle görü?meler yapt?k. Bu görü?melerin sonunda ya?anan sorunlar? sizlerle payla?mak istiyoruz.
Sorunlar?n ba?lang?c? Cumhurba?kan?’n?n ‘Bir y?l içinde, konutlar? yapaca??z, teslim edece?iz’ sözü
Burada sorunlar?n ba?lang?c?n? biz, depremin arkas?ndan Cumhurba?kan?'n?n 'Bir y?l içinde, konutlar? yapaca??z, teslim edece?iz' sözüyle ba?lad???n? dü?ünüyoruz. Çünkü bir planlama süreci olmadan h?zland?r?lm?? olarak ba?layan süreç; tüm müzakere, isti?are ve planlama süreçlerinin geride b?rak?lmas?na sebep oldu. Burada Hatay'?n talep etti?i; özellikle meslek odalar?n?n, sivil toplum örgütlerinin ve siyasi partilerin talep etti?i; nitelikli geçici konutlar yap?lmad?. Ve insanlar 20 metrekarelik, içinde du?u tuvaleti olmayan, birço?unun; konteynerlere mahkum edildi. Türk Tasar?m Vakf?'n?n yapt??? bir proje var. Bu proje, tüm Hatay nezdinde dü?ündü?ünüzde sadece 6 bin konutluk bölgeyi kaps?yor. Bu projenin de ele?tirilecek taraflar? var. Ama bu projeye ili?kin de ne, nereye yap?lacak, ne kadar yap?lacak belli de?il. Projenin maliyetinin yüksek oldu?u ve yap?lmayaca??na ili?kin, Bakan?n da bunu ele?tirdi?ine ili?kin birtak?m sözler duyuyoruz.
Rezerv alan ile ilgili s?k?nt?lar var…
140 bin konutun tünel kal?p sistemi ile TOK? mant??? ile yap?lmas? planlan?yor. Adeta legolardan olu?an bir kentten bahsediyoruz, kibrit kutusu gibi kentlerden bahsediyoruz. Hâlbuki bu kent tarihi ile kültürü ile buran?n kendi öznel, 1500 y?ll?k geleneksel bir tarihi mimari yap?s? olan bir kent… Korunmas? gerekir, ona uygun binalar?n yap?lmas? gerekir. Bunu do?ru bulmuyoruz, ele?tiriyoruz. Plans?zl?k… Depremin y?kamad??? 557 tescilli yap?n?n 1500 y?ll?k geleneksel yap? tekni?i ile yap?lm?? yap?lar?n Çevre ve ?ehircilik Bakanl??? ve Kültür Bakanl??? eliyle y?k?lm?? olmas?d?r. Tarihi bölgede ayakta kalan, depremde ayakta kalan binalar? da y?kt?lar. Rezerv alan ile ilgili s?k?nt?lar var. Bunlar? sizlerle payla?mak istiyoruz. Rezerv alan ile ilgili en önemli s?k?nt? belirsizlik. Neresi olacak, hangi kriterlerle belirlenecek… Bunlar, hiç isti?are yap?lmadan bakanl?k eliyle ilan ediliyor. Orada da az hasarl? binalar?n oldu?u, hasars?z binalar?n oldu?u bölgeler de rezerv alan olarak ilan ediliyor. Burada da birtak?m s?k?nt?lar var. Örne?in ?öyle söyleyelim; az hasarl? binan?z var, devlet dedi ki, 'binan? sen güçlendirebilirsin', onay verdi projene, binan? güçlendirdin. ?imdi o binan?n mülkiyet hakk? ask?ya al?nm?? durumda, rezerv alan ilan edildi?i için. Orada az hazarl? binalar ve hiç bina yap?lmam?? parsel sahiplerinin sorunlar? var. Onlar da bu belirsizlikten etkileniyorlar. Ne olaca??n?, kendi gelecekleri ile ilgili, evlerine zor ko?ullarda, deprem ko?ullar?nda yapt?klar? masraflar? nas?l alacaklar?n? ne yöntemle alacaklar?n?, hangi hukuki dayana?a göre alacaklar?n? bilmiyorlar.
Devletin en çok hassasiyet göstermesi gereken yer, deprem bölgesi, bu hassasiyet buralarda gösterilmiyor
Burada devletin, devlet vasf?n?n gere?i olarak deprem bölgesine hassas olmas? gerekir. Orada bu hassasiyetin gösterilmedi?ini görüyoruz. Dramatik bir örnek vereyim: Rezerv bölge ilan edilmi? bir yerde bir vatanda??n as hasarl? binas?… Binas?na güçlendirme yapm??, sa?l?kl? bir konut haline getirmi?, evin içinde e?yalar? varken, rezerv alan?n tamam? ihaleye verildi?i için, y?k?m ihalesine… ?çindeki demir ve enkazdan ç?kacak di?er de?eri ne varsa onlar için… Vatanda??n evini, as hasarl? güçlendirilmi? evini gelip y?k?m ekipleri, kimseye sormadan y?k?yorlar. Dava konusu olsa ne olur? Devletin en çok hassasiyet göstermesi gereken yer, deprem bölgesidir. Bu hassasiyet buralarda gösterilmiyor.
Vatanda?a bo? taahhütname imzalat?l?yor
Vatanda??n süreç sonu ve süreç ba?? aras?ndaki maliyet farklar?n?n toplam?n? hesaplay?p, bir ortalama; vatanda?tan para alacaklar?n? söylüyorlar. Bu rakam belli de?il, burada da bir belirsizlik var. Vatanda?a bo? taahhütname imzalat?l?yor. Zaten depremi ya?am?? insanlar, yar?n nas?l bir sonuçla kar??la?aca??n? bilmeden bo? taahhütnameye imza at?yor. Bunu do?ru bulmuyoruz. Yap? denetim firmalar?, burada tekel olu?turmu?. Yedi tane yap? denetim firmas? var. Ve insanlardan gayr? resmi olarak; binas?n?n kontrolünü yapmak için, zorunda oldu?u ko?ullarda 500 bin lira ile 700 bin lira aras?nda para al?yor. Devletin bunlar?n kontrolünü yapabiliyor olmas? laz?m. Ama maalesef bu kontrolün yap?lamad???n? görüyoruz.
Deprem Yönetmeli?i ile ilgili ele?tiriler…
Deprem Yönetmeli?i ile ilgili ele?tirilerimiz var. Deprem Yönetmeli?i'ne uygun yap?lm??, 2000 y?l?ndan sonra yap?lm?? binalar… Yüzde 2'si bu binalar? olu?turuyor. Yüzde 98'i deprem yönetmeli?inden önce, y?k?lan binalar?n… Japonya, bu depremin sonuçlar?na göre, kendi deprem yönetmeli?ini yeniliyor. Biz deprem yönetmeli?imizi yenilemeden, o yüzde 2 binalar için söylüyorum; ayn? deprem yönetmeli?i ile ayn? ko?ullarda, ayn? lokasyona bina yap?yoruz. Yani ayn? depremi, ayn? ko?ullarda ya?ad???m?zda yüzde 2'lik binalar yeniden y?k?lacak. Bununla ilgili bir çal??man?n olmad???n? görüyoruz. Japonya'n?n bu depremi örnek al?p yönetmeli?ini yenilerken; bizim de buran?n öznel ko?ullar?na göre fay hatt?n?n tespiti, fay hatt?n?n d???nda Asi Nehri'nin kenar?ndaki k?r?l?mlar?n tespit edildi?i bir çal??ma yap?l?p, bu çal??maya göre mevcut deprem ko?ullar? yeniden geldi?inde bu binalar?n y?k?lmayacak bir ?ekilde bir yönetmelikle yap?lmas? gerekti?ini dü?ünüyoruz.
Herkes üstüne dü?en sorumlulu?u almal?
Bu i?ten en çok etkilenen mimar ve mühendisler oldu. 6 ?ubat depreminin yaratt??? y?k?mdan dolay? mimar ve mühendisler neredeyse günah keçisi ilan edildi. Çok say?da tutuklu mimar ve mühendis var, davalar? aç?lmad? henüz. Ve kamu binalar? y?k?ld?, bundan dolay? tutuklu kimse yok. ODTÜ'nün verdi?i raporlar var. Deprem yönetmeli?ine uygun olarak, gereken yasal ko?ullara uygun olarak yap?lm?? ve y?k?lm??. O binalar?n mimar ve mühendisleri tutuklu. Bununla ilgili da Adalet Bakanl???'n?n, yarg? süreçlerinin h?zlanmas? gerekti?ini dü?ünüyoruz. Bu depremin tüm sorumlulu?u mimar ve mühendislerde de?il. ?ktidar da üstüne dü?en sorumlulu?u almal?, herkes üstüne dü?en sorumlulu?u almal?.”