E?itimin emek ve sermayeyle birlikte büyüme modellerinin önemli bir bile?eni oldu?unu hat?rlatan Türeli; “Türkiye'nin en büyük zenginliklerinden biri genç ve dinamik bir nüfusa sahip olmas?; bu, Türkiye aç?s?ndan önemli bir avantaj. Bu, nüfusa yeterli ve kaliteli bir e?itim verebildi?iniz zaman avantaj hâline dönü?üyor; bunu sa?layamad???n?z zaman ne yaz?k ki bu, bir dezavantaja dönü?üyor. E?itim, kalk?nman?n en önemli unsurlar?ndan birisi. Geçmi?te büyüme modellerinde emek ve sermaye vard?, art?k e?itim yani be?erî sermaye de büyüme modellerine dâhil ediliyor. Eme?e ne kadar kaliteli bir e?itim verebildi?iniz, ekonominin büyümesi ve verimlili?inin artmas? aç?s?ndan çok önemli bir gösterge. E?itim-istihdam piyasas? ili?kisi de e?itimin kendi içinde genel e?itim ve mesleki e?itim aç?s?ndan nas?l bölündü?ü konusunda büyük önem arz ediyor. Bu, ayn? zamanda e?itti?imiz gençlerimizin, istihdam piyasas?nda nas?l i? bulacaklar? ve yer bulacaklar? aç?s?ndan da önemli” dedi.
"Ortalama e?itim süresi aç?s?ndan OECD'nin gerisindeyiz"
Türeli, e?itim alan?nda OECD ülkeleri ile Türkiye’yi k?yaslayarak birçok konuda OECD’nin gerisinde oldu?umuzu vurgulad?. Türeli yapt??? de?erlendirmede; “Türkiye ve OECD ülkeleri aras?nda bu uluslararas? kar??la?t?rmalar? yap?yoruz. Bunlar önemli kar??la?t?rmalar y?llar itibariyle özellikle de nicelik aç?s?ndan yap?l?yor. Biz bir yere giderken dünyan?n da nereye gitti?ini görmemiz laz?m. Burada bakt???m?zda OECD'nin 2024 Bir Bak??ta E?itim Raporu'nda da gördü?ümüz ?u: Ortalama e?itim süresi aç?s?ndan OECD'nin gerisindeyiz. Okul öncesi ve ilkokul e?itiminde OECD'nin gerisindeyiz. Ortaö?retimde biraz yak?ns?yoruz ama biraz alt?nda kal?yoruz ve istihdam piyasas?na giri?te de gene OECD'nin gerisindeyiz. Bu, hem okuyan çocuklar?m?z hem bunun maliyetini üstlenen aileler hem de ö?retmenlerimiz aç?s?ndan geçerli. OECD'de en k?demli ö?retmen ile yeni i?e ba?layan bir ö?retmen aras?nda yüzde 60-65 civar?nda bir maa? fark? varken bizde sadece yüzde 9. Asl?nda yukar?ya do?ru bir gidi?, zaman içinde k?deme dayal? bir art?? olmas? gerekirken olmuyor. Emekli de olmak istemiyorlar çünkü emekli olduklar?nda da maa?lar? ciddi anlamda dü?üyor.” ifadelerini kulland?.
"E?itimin yat?r?mlar içindeki pay? azal?yor!"
AK Partili y?llarda kamu e?itim sisteminde ciddi bir çökü? oldu?una dikkat çeken Türeli; “Kamu e?itim sisteminde e?itimde f?rsat e?itli?i çok önemli olmu?tur. Yetenekli, zeki, çal??kan çocuklar?m?z, gençlerimiz azimleriyle en tepelere kadar ç?kabilmi?tir ama ne yaz?k ki son dönemlerde, özellikle AKP'li y?llarda kamu e?itim sisteminde ciddi bir çökü? var. Bak?n, nüfusun devaml? artt???n? dü?ündü?ümüzde millî gelirden ayr?lan kaynaklar azal?yor. Fiziki altyap?da yetersizlik, dershaneler, dersliklerin durumu ortadayken, en son temizlik ve beslenme sorunu gündeme geldi. Bunlar ciddi problemler, bunlar?n a??lmas? gerekiyor. ?ki rakam vereyim: Mesela, kamu e?itim yat?r?mlar?n?n kamu yat?r?mlar? içindeki pay? 2002'de yüzde 12,3'mü?, 2023'te yüzde 10,4'e gerilemi?. Kamu e?itim yat?r?mlar?n?n millî gelir içindeki pay? binde 5,9'mu?, binde 3,8'e dü?mü?. Hem dü?mü? hem zaten çok dü?ük rakamlar bunlar çünkü e?itime özel olarak bir kaynak aktar?lmas? gerekiyor. E?itim lokomotif bir sektör; büyüme h?z?n? art?racak, ülkede bütün dengeleri düzeltecek bir yap?, sektör. Kamuda dü?mü? ama toplam aç?s?ndan da bir bakt?m, acaba kamudaki dü?ü? özel kesim taraf?ndan telafi ediliyor mu? Toplam e?itim yat?r?mlar?n?n toplam yat?r?mlar içindeki pay? da 2002'de yüzde 4'mü?, 2023'te yüzde 3,1'e dü?mü? yani e?itimin yat?r?mlar içindeki pay? azal?yor” de?erlendirmelerinde bulundu.
"Bugün okula giden her 3 çocu?umuzdan 1’i okula aç gidiyor!"
Türeli, konu?mas?n?n devam?nda okullarda bir ö?ün ücretsiz beslenme yard?m? yap?lmas? gerekti?ini vurgulad?. AKP’nin iktidara geldi?i 2002 y?l? ile bugünü k?yaslayan Türeli; “Millî E?itim bütçesinin de millî gelir içindeki pay? 2002'de yüzde 2,13'mü?, 2023'te 2,17; neredeyse yerinde saym??. Biliyorsunuz, bugün sabah Bakanl?k bütçesine ba?larken çocuklar?m?za okulda bir ö?ün ücretsiz beslenme yard?m? yap?lmas? konusunu konu?tuk. Millî E?itim Bakanl???n?n 1 trilyon 450 milyar liral?k bir bütçesi var. Ald???n?z fiyata göre de?i?ir ama 70 lira üzerinden bir hesap yapsak 190 milyar liral?k bir para tutar bu. Bu, Millî E?itim Bakanl??? bütçesinin sadece yüzde 11,6’s?. Bunu yapma zorunlulu?umuz var, buna mecburuz. Bugün okula giden her 3 çocu?umuzdan 1’i okula aç gidiyor. Böyle bir ?eye nas?l izin verebiliriz? Her 5 çocu?umuzdan 1’i bütün gün okulda hiçbir ?ey yemeden e?itimine devam ediyor.” ifadelerini kulland?.
"Atanamayan ö?retmenlerin say?s? 1 milyonu a?t? ve hâlâ devam ediyor, yak?nda 1,5 milyona ç?kacak"
Atanamayan ö?retmenlerin say?s?n?n 1 milyonu a?t???n? ve bu sorunun çözülmesi gerekti?ini vurgulayan Türeli; “Ö?retmen atamalar? da önemli bir konu çünkü i?in bir tarafta fiziki altyap? boyutu var; di?er taraftan, onlar? e?itecek ö?retmen boyutu var. Atanamayan ö?retmenlerin say?s? 1 milyonu a?t? ve hâlâ devam ediyor, yak?nda 1,5 milyona ç?kacak. Bu sorunu nas?l çözece?iz? Sendikalar?n da yapt??? birtak?m hesaplamalar var ama norm kadro aç??? aç?s?ndan 90 bin ile 100 bin aras?nda bir ö?retmen ihtiyac? oldu?u konu?uluyor. Bu atamalar? bir an önce yapmak gerekiyor. 20 bin ö?retmen atamas? yetmez. ?nsanlar?n e?itim gördü?ü alanda çal??mak istemesinden daha do?al ne olabilir? Ben de?i?ik yerlerde, ö?retmenlik okumu?, ö?retmenlik yapmak isteyen gençlerimizle kar??la??yorum; örne?in, gidiyorum, bir süpermarkete, kasiyer "Ben ö?retmenim ama atamam?z olmad??? için buralarda çal???yoruz." diyor. Her yerde inan?n böyle, siz de biliyorsunuz bunlar?; bu sorunlar?n çözülmesi gerekiyor.” detaylar?n? aktard?.
"Türkiye'de e?itim gören, hatta bir süre Türkiye'de çal??maya ba?layan gençlerimiz gidiyor"
Cumhuriyetin en çok önem verdi?i projelerden birinin “e?itim” oldu?unu söyleyen Türeli; “Beyin göçü konusu Türkiye aç?s?ndan en önemli konulardan birisi. Y?llardan beri özellikle yurt d???nda e?itim gören, lisans e?itimine ya da yüksek lisans e?itimine giden gençlerin hemen hiçbiri gelmiyor. Millî E?itim Bakanl??? bursuyla giden çocuklardan geri dönen çok az. Rakamlar var elimizde. ?imdi i? de?i?ti, Türkiye'de e?itim gören, hatta bir süre Türkiye'de çal??an gençlerimiz gidiyor. Yurt d???na gidiyorlar, Hollanda'ya gidiyorlar; bak?n, bütün yaz?l?mc?lar son dönemde Hollanda'ya, Almanya'ya, Amerika'ya gidiyorlar. Türkiye, beyinlerini kaybediyor. Cumhuriyetin en önemli projelerinden birisi, en çok önem verdi?i i?lerden birisi e?itimdi. ?nsan gücünü kaybetmi? o fakir cumhuriyet, o parlak çocuklar?, alan?nda yetenekli çocuklar? tespit etmi?, yurt d???na göndermi? ve sonra hepsi Türkiye'ye dönüp bu ülkenin geli?mesine katk?da bulunmu?tur. Bugün biz beyin göçünü durdurmak, hatta tersine beyin göçüyle o gençlerimizin gelmesi, dünyan?n her yerinden her alanda çal??acak insanlar?n dönmesi için gerekli fiziki altyap? ve maddi imkânlar? sa?lamak zorunday?z. Türkiye ancak bu ?ekilde dünyayla rekabet edebilir. ?nsan gücüne dayal? bir geli?me var. Yapay zekâ var, yapay zekân?n da gittikçe hayat?n birçok alan?nda yer ald???n? ama bir taraftan da ?unu daha aç?k ve net olarak görüyoruz: ?nsan unsuru önemli; o yapay zekây? yaratan, o teknolojide s?çramay? yapanlar da insanlar. Bu anlamda e?itimin önemi çok fazla.” dedi.
Türeli sözlerini bitirirken e?itime ayr?lan kaynaklar?n yetersiz oldu?unu vurgulayarak “Ezcümle olarak söyleyeyim: E?itime ayr?lan kaynaklar?n yetersiz oldu?unu görüyoruz; e?itim alan?nda çok fazla sorun var, bu sorunlar?n çözülmedi?ini ve bunlar?n birikerek bir kartopu misali daha büyük sorunlara yol açt???n? görüyoruz. Bu sorunlar?n bir an önce çözülmesi gerekti?ini dü?ünüyorum.” de?erlendirmesini yapt?.