Çin Hükümetinin 2014 y?l?ndan beri vatanda?lar?n?n davran??lar?n? “sosyal kredi sistemi” ad? alt?nda puanlayarak ödül ve cezaya dayal? bir sistemi ya?ama geçirme a?amas?nda oldu?unu hat?rlatan Nalbanto?lu, ülkemizin de benzer bir süreçle kar?? kar??ya kalabilece?ini belirtti. Çin’de ba?lat?lan ve temelinde ki?ilerin olumlu ve olumsuz davran??lar?na göre toplumsal ya?am? biçimlendirmeyi amaçlayan “sosyal kredi sisteminin” uygulamas?n?n, otokratik yönetimlerin elinde güçlü bir kontrol mekanizmas?na dönü?erek toplumu kölele?tirece?ine yönelik büyük tart??malara neden oldu?una dikkat çeken Nalbanto?lu ?u ifadeleri kulland?.
“?çinde bulundu?umuz süreç dijital totalitarizmle, toplumsal kölele?tirmenin provas?n?n yap?lmakta oldu?u bir süreç. George Orwell’in 1984 adl? roman?nda yer ald??? gibi birileri sürekli sizi gözetleyecek. Giyiminize, yeme içme al??kanl?klar?n?za, davran??lar?n?za, yedi?iniz trafik cezas?na, vergi borcunuza, kural ihlalinize, sosyal medyan?za, dünya görü?ünüze, politik duru?unuza göre puan verecek. Belli bir puan?n alt?nda olanlar?n ise hizmete eri?iminde çe?itli k?s?tlama ve engellemeler söz konusu olacak. Örne?in seyahat özgürlü?ü engellenecek ya da sa?l?k hizmetlerinden yararlanmak k?s?tlanacak. Nitekim Dünya Ekonomi Forumu Ba?kan? Klaus Schwab’?n yak?n zamanda yapt??? “Tüm seyahatler yak?nda ki?isel karbon ayak izine göre k?s?tlanacak” aç?klamas? bu dü?üncenin en yüksek perdeden aç?k bir itiraf?d?r. Sonuçta ya sistemin koydu?u kurallar içinde kalarak ya?aman?za müsaade edilecek ya da sa?l?kl? bir ortamda ya?ama, bar?nma, dü?ünme, okuma, seyahat etme gibi do?u?tan gelen temel hak ve özgürlüklerinize müdahale edilecek. Bir anlamda ya sistemin kölesi olacaks?n?z ya da ya?amayacaks?n?z. Bu anlamda uygulamaya geçilecek olan “toplumsal kredi notu” sisteminin amac?n?n, kapsam?n?n, yöntem ve yasal s?n?r?n?n net olarak ortaya konulmas? ve kamuoyuyla payla??lmas? gerekmektedir.”
Cumhurba?kan? Yard?mc?s? Cevdet Y?lmaz’?n aç?klamalar?n?n mu?lak ifadeler ve belirsizlikler içerdi?ine dikkat çeken Nalbanto?lu, konuyla ilgili haz?rlad??? önergede de ?u ifadelere ve sorulara yer verdi.
“28 Kas?m tarihinde yaz?l? ve görsel medyada yer alan aç?klaman?zda “toplumsal kredi notu” döneminin ba?layaca??n? belirterek; “Bu çal??may? Merkez Banka’m?z, Bankac?lar Birli?i’yle, bankalarla birlikte yürütüyor. Ben bunu çok önemli görüyorum. Bu toplumsal kredi notu dedi?imiz hadise tasarruflar?n do?ru alanlara kanalize edilmesinde önemli bir mekanizma olarak görev yapacakt?r. Bunlar sabit alanlar olmak zorunda da de?il. Dönemsel olarak da yap?labiliyor. Bu y?l için ‘?u ?u konular’ diyebilirsiniz. Gelecek y?l bunu revize edip ba?ka konular? gündeme getirebilirsiniz. Böyle hani ‘ilelebet bir alan belirledim, hep bu alan’ gibi de bakmay?n.” ifadelerini kullan?yorsunuz.
Bu ba?lamda;
1. Aç?klaman?zda, “toplumsal kredi notu” olarak belirtti?iniz uygulaman?n finansal anlamda tasarruflar?n do?ru alanlara kanalize edilmesinde önemli bir mekanizma olaca??n? belirttikten sonra bunun dönemsel olarak de?i?ebilece?ini ve farkl? alanlarda da uygulanabilece?ini ifade ediyorsunuz. Buradaki “farkl? alanlardan” kast?n?z nedir?
2. Merkez Bankas?’n?n bankalar birli?iyle birlikte yürüttü?ü bu uygulaman?n yasal s?n?rlar? nedir?
3. Uygulanmaya ba?lanacak olan “toplumsal kredi notu” sistemi, önümüzdeki y?llarda temel hak ve özgürlükleri de kapsayacak bir ?ekilde “sosyal kredi sistemine” geçi?in ön haz?rl??? m?d?r?
4. Toplumsal kredi sistemiyle vatanda?lar?n para harcama al??kanl?klar?, sosyal medya kullan?m?, kurallara uyup uymad???na ili?kin bilgilerin yapay zekâ ve algoritmalarla takibinin yap?lmas? ve puanlama yöntemiyle ödüllendirilmesi ya da cezaland?r?lmas? da uygulama kapsam?nda yer alacak m?d?r?
5. Uygulaman?n toplumu fi?leme, bask? alt?nda tutma ve kitleleri tek bir elden yönetme amac?na hizmet edece?i yönündeki ele?tiri ve endi?elere kar?? hangi önlemler al?nacakt?r?
6. Toplumsal kredi notu sistemi ile Çin’in y?llard?r uygulamaya çal??t??? “sosyal kredi sistemi” aras?ndaki benzerlik ve farkl?l?klar nelerdir?