SONKALE?ZM?R-?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer'in öncülü?ünde ba?lat?lan "Su Yönetiminde Liderlik ve Politikalar Ba?kanlar Zirvesi" ?zmir Fuar Alan?'nda ba?lad?. CHP Genel Ba?kan Yard?mc?lar? Ali Öztunç, Seyit Torun ve çok say?da milletvekili, belediye ba?kan?, CHP'li yönetici, bilim adamlar?n?n kat?ld??? zirve ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer'in sunumu ile ba?lad?.
Ba?kan Soyer, zirveyi Türkiye'nin yeni su politikas?n?n temellerinin at?ld??? "tarihi bir bulu?ma" olarak nitelerken, "Son 60 y?lda Marmara denizinden daha büyük sulak alan kurutuldu. Do?al karakterini koruyan eko sistem neredeyse hiç kalmad?. Yeralt? sular? yüzlerce metre derinlere çekildi.. Ülke susuzluk nedir bilmezdi kurakl?kla tan??t?. Her y?l bu y?l su yetecek mi kayg?s?n? ya??yoruz" dedi.
Yar?m asr? a?k?n süredir su politikalar?n?n yanl?? yönetilmesinin iklim krizi tehlikesi ve susuzlu?u her geçen gün büyüttü?üne i?aret eden Soyer, "Art?k bu eskimi? politika terk edilmeli. Fay hatlar?n? derinle?tiren politikalardan vazgeçilmelidir. Ancak ne yaz?k ki daha 3 gün önce, 19 Mart'ta dünya susuzlukla pençele?irken sulak alanlar?n korunmas? yönetmeli?inde bir de?i?iklik yap?ld?.. Y?llard?r korunan sulak alanlarda büyük altyap? projelerine izin verildi" diye konu?tu.
"SUSUZLUK KADER DE??L"
2019 verilerine göre su kaynaklar?n?n yüzde 70'inin tar?msal sulamada kullan?ld???n? ancak vah?i sulaman?n önüne bir türlü geçilemedi?ini vurgulayan Soyer, "Ak?lc?l??? terk edince kurakl?k ve yoksulluk tohumlar? serpiliyor. ?zmir'de ba?ka bir tar?m mümkün diyerek güçlü bir tar?m stratejisi ile yola ç?kt?k. Susuzlu?un kader olmad???n? biliyoruz. 22 belediye ba?kan?n?n imzas?n? ta??yan bu metin de bunu ifade ediyor. Ba?kanlar?m?z her biri kendi kentinde ba?ar? hikayeleri yaz?yor. Ayn? zamanda Türkiye'nin gelecek umudunu koruyan ve in?a eden belediye ba?kanlar?m?z burada. Hepsine ?ükranlar?m? sunuyorum" dedi.
ZEYDAN KARALAR: C?DD? SIKINTI ÇEKMEYE BA?LADIK
Adana Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Zeydan Karalar, Türkiye'de son derece gereksiz tart??malar ya?and???n? belirtirken, "Oysa ki susuzluk ve kurakl?k dünyay? ilgilendiren bir konu. Su ve verimli toprak 40 sene sonra dünya için de?erli ?ey olacak. Bugünden ciddi s?k?nt?s?n? çekmeye ba?lad?k. Bunun daha da çok artaca?? belli. Öncesini görüp tedbir al?p ba?ka bir su yönetimini tart??mak son derece önemli" dedi.
MANSUR YAVA?: 25 YILDA ÇÖLLE?ECEK
Ankara Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Mansur Yava? da özellikle Orta Anadolu'nun çok de?il 25 y?l içinde çölle?ece?ini belirtirken, "Ama hiçbir tedbir al?nm?yor. ?u anda Ankara'da o kadar çok hobi bahçesi var ki, suyun yüzde 70'lik k?sm?n? yüzde 15'lik bir az?nl?k kullan?yor. Topra??m?z çölle?iyor. Çevre bakanl???na kademeli tarifeye geçilmesini söylüyoruz. Ça??m?z?n elmas? olan suyumuzu korumak için bir manifesto yay?nlamaya karar verdik. Dünyaya bir ça?r?da bulunaca??z. ?n?allah kulak verilir, tedbir al?n?r. Biz bir ?eyi kaybettikten sonra tedbir alan bir milletiz. ?n?allah bu kez kaybetmeden tedbir alaca??z" diye konu?tu.
MUH?TT?N BÖCEK'TEN V?DEOLU MESAJ
Videolu mesaj yollayan Antalya Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Muhittin Böcek ise sadece bugünün suyunu de?il yar?n?n suyunu da koruyacak su yönetimi politikalar?n? hayata geçirmenin zorunlu oldu?una i?aret ederken, "Antalya'da 122 su kayna??n? korumaya ald?k. Bilinçsiz ve a??r? su tüketiminin önüne geçmek üzere kademeli tarifeyi ba?latt?k. Kapal? devre sulama sistemine gittik. Ancak bu konuda sadece yerel yönetimlerin çabalar?n?n yeterli olmaca??n?n fark?nday?z. Tüm payda?lar?n ayn? sorumlulukla hareket etmelerini bekliyoruz" dedi.
ÇERÇ?O?LU TARIMSAL SULAMAYA D?KKAT ÇEKT?
Ayd?n Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Özlem Çerçio?lu da özellikle yeralt? kaynaklar?n?n vah?i kullan?ld???n? belirtirken, "Kaçak aç?lan sondaj kuyular?na ili?kin acilen önlem al?nmal? ve denetimler en üst noktada yap?lmal?. Tar?mda modern sulama yöntemine geçilmeli. Susuzluk bizi yönetmeden biz suyu yönetelim" ifadelerini kulland?.
"TÜRK?YE SU ZENG?N? DE??L"
Eski?ehir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Y?lmaz Büyüker?en ise evlerde zaman zaman ya?anan birkaç saatlik su kesintisinin bile hayat? mahvetti?ini vurgulad?. Bilinenin aksine Türkiye'nin su zengini bir ülke olmad???n? aktaran Büyüker?en, ?unlar? söyledi:
"Paras?n? ödedi?i müddetçe istedi?i kadar istedi?i miktarda su kullanabilme alg?s?n? de?i?tirmeliyiz. Okullarda çocuklardan ba?layarak halk?n her kesimine su s?k?nt?s?n?n ne denli tehlikeli oldu?unu anlatmal?y?z.. Suyun verimli kullan?m? konusunda da tar?mla u?ra?an kesimi ayd?nlatmal?y?z... Hükümetler bu konulara yeterince önem vermedi?i için biz Eski?ehir'de bunun büyük s?k?nt?s?n? çekiyoruz. Porsuk Çay?, Kütahya'n?n kullan?m?n?n ard?rdan Eski?ehir'e geliyor.. Haziran ve temmuz aylar?nda Ankara Polatl? ile adeta psikolojik sava? ya?ar?z. Öylesine suya ihtiyaç duyan bitkiler ekiyorlar ki anlatamam... Vah?i sulamayla Porsuk'un sular?n? kullanmak istiyorlar. Porsuk'un Sakarya'ya ula?t??? noktada ciddi s?k?nt? ya?an?yor. Onlar? her mevsim uyar?r?z.. Kurakl?k olacaksa ne olur az su gerektiren ürün ekimi yap?n diye tavsiye ederiz. Fakat dinlemezler.. Porsuk'un suyunu illa kullanacaklar.. Yaz aylar?nda da su zaten azal?r.. Porsuk çay? kentin ortas?ndan geçer, suyu kesince de kent kokmaya ba?lar. Bu tabloyu de?i?tirmeliyiz."
LÜTF? SAVA?: KURAKLI?A YÜRÜYORUZ
Hatay Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Lütfi Sava?, "Baz? problemler vard?r ki çat kap? gelir ve hayat?m?z? alt üst eder. Y?llard?r ba??ra ba??ra gelir sizi çaresiz b?rak?r.. Covid öyle.. Kap?y? çalmadan girdi hayat?m?z? alt üst etti.. Su konusunda ise durum farkl?. Y?llard?r kurakl??a emin ad?mlarla gidiyoruz. Dünyan?n dörtte üçü su ancak sadece yüzde 2'sini içebiliyoruz.. Güvenli g?da ve teknolojiye ula?mak önemli. Alaca??m?z kararlar ortak hedef ve yürüyü?ümüzü belirleyecek. Sa?l?k ve bilim oldu?u zaman siyasetin ba?ka tarafta olmas? laz?m" dedi.
VAHAP SEÇER: SU B?TMEYECEKM?? G?B? HAREKET ED?L?YOR
Mersin Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Vahap Seçer, sanki dünyada su bitmeyecekmi? gibi insanlar?n rahat hareket etti?ini belirtirken, "Ülkemizde de merkezi hükümetin baz? lobilerin etkisiyle yapt?klar? düzenlemeler bu sorunu kuca??maza getiriyor. Merkezi ve yerel yönetimler ile STK'lara ve vatanda?lara, bilim insanlar?na büyük görevler dü?üyor. Görevimizi yapmaya çal???yoruz ama sadece yasalar çerçevesinde baz? i?lemler yapabiliyoruz. Yasa koyucu TBMM, yeni sistemde Cumhurba?kan?n?n kararlar? bizi direkt etkileyen unsurlar.. Ba?ta tar?m olmak üzere, sanayide ve insanlar?n temiz suya eri?iminde mutlaka bilimin ve ça??n gerçeklerine uygun politikalar izleme zaman?d?r" diye konu?tu.
"SU BAKANLI?I KURULMALI"
Mu?la Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Osman Gürün ise ?unlar? söyledi:
"Ne yapmal? dendi?inde sistematik olarak öncelikle su kaynaklar?n? korumakla ilgili mutlak suretle bir protokol haz?rlanmal?.. Maden ruhsatlar? verilirken su havzalar?n?n dikkate al?nmas? laz?m. Su kullan?m?yla ilgili tüketim protokolleri yapmak gerekiyor. Suyumuzun yüzde 70'i vah?i sulama ile tar?mda kullan?l?yor. Topraklar?m?z? tuzland?r?p heba ediyoruz. Ça?da? bir sulama sistemine geçilmesi gerekiyor. Kullan?lm?? suyun dönü?türülerek tekrar kullan?lmas? gerekiyor.. Mu?la'daki tüm ar?tma tesislerindeki suyu ye?il alan ve a?açlar? sulama için kullan?yoruz.. Mu?la'da ye?il alanlar?n sulanmas?nda kullan?lan suyun yüzde 85'i ar?tma suyundan geliyor. Evlerden elde etti?imiz suyun da rezarvuarda kullan?lmas?na ili?kin yeni projeleri hayata geçirebiliriz. Acilen su bakanl???n?n kurulmas? gerekiyor.. Umar?z ileride böyle bir bakanl??? bizler kurar?z."
Tekirda? Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Kadir Albayrak, artan sanayile?me nedeniyle Ergene Nehri'nin zehir ak?tt???n?, yeralt? sular?n?n a??r? kullan?m? nedeniyle nehrin debisinin iki kat?na ç?kt???n? belirtirken, "Büyük hastal?klar?n sonucunu da görüyoruz. Ergene'nin acilen temizlenmesi gerekiyor" dedi.
MAN?FESTOYA ?MZA ATANLAR
Zirveye, Adana Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Zeydan Karalar, Ankara Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Mansur Yava?, Ayd?n Büyük?ehir Belediye BA?kan? Özlem Çerçio?lu, Eski?ehir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Y?lmaz Büyüker?en, Hatay Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Lütfi Sava?, ?stanbul Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Ekrem ?mamo?lu, Mersin Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Vahap Seçer, Mu?la Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Osman Gürün, Tekirda? Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Kadir Albayrak, ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Tunç Soyer kat?ld?. Antalya Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Muhittin Böcek mazereti nedeniyle aff?n? istedi.. Böcek'in zirveye yollad??? görüntülü mesaj? yay?nland?.Ardahan, Burdur, Çanakkale, Edirne, K?rklareli, Sinop, Artvin, Bilecik, Bolu, K?r?ehir ve Yalova belediyeleri de manifestoya imza att?.
??TE O MAN?FESTO METN?
Ba?ka bir su yönetimi mümkün!
Su hepimize ve her ?eye aittir. Ko?uyor ve konu?uyor olmam?zda, dü?üncelerimizde ve ürettiklerimizde, gülü?ümüz ve gözya??m?zda, bugün burada bulu?mam?zda ve dünyay? de?i?tirmek için kararl? duru?umuzda suyun izi vard?r. Ya?am suda ba?lay?p serpilmi?, dünyadaki tüm varl?klar suyla birbirine ba?lanm??t?r. Su olmazsa ya?am da olmaz.
Türkiyemiz’in çok büyük k?sm? “kurak iklim co?rafyas?” olarak s?n?fland?r?lmaktad?r. ?klim krizinin en a??r sonucu susuzluk tehlikesidir. 2019 Devlet Su ??leri verilerine göre ülkemiz su kaynaklar?n?n %77’si tar?msal sulamada kullan?lmaktad?r. En çok %10’u hanelerde, kalan? ise sanayide kullan?lmaktad?r. Bu veri kurakl?kla mücadelede temel eksenin, tar?msal sulama alan?nda oldu?unu göstermektedir.
Bizler Türkiye’nin 11 büyük?ehir belediyesinin ve 11 il belediyesinin ba?kanlar?, bu vicdani ve bilimsel sorumluluktan hareketle bugün, 22 Mart 2021’de, Dünya Su Günü’nde ?zmir’de bulu?tuk. Amac?m?z, iklim krizinin a??rla?an sonuçlar?n? da dikkate alarak Türkiye için ba?ka bir su politikas? önermek ve bu topraklarda gelece?imizi, çocuklar?m?z ve do?am?z için güvence alt?na almakt?r.
?klim krizinin su kaynaklar? üzerindeki etkilerini azaltarak kurakl?kla mücadelede ba?ar?l? olabilmek için, su yönetiminde 5 ilkesel de?i?ikli?in yap?lmas? ?artt?r:
1) Kat?l?mc? bir su yönetim modeli olu?turmak. Su yönetimi, ?ehir, havza ve ülke ölçe?indeki su kullan?c?s? tüm payda?lar?n; tar?m örgütleri, sanayiciler, evsel su kullan?c?lar?, meslek örgütleri, do?a ve çevre örgütlerinin içinde yer alaca?? yepyeni, kat?l?mc? bir anlay??la gerçekle?tirilmelidir.
2) Tüm kullan?m alanlar?nda arz?n de?il talebin yönetilmesi. Plans?z geli?en kullan?m talepleri için sürekli daha fazla arz yaratma politikas? yerine, ba?ta tar?msal sulama ve sanayi olmak üzere dü?ük su kullan?m?yla yüksek gelir elde edilen ekonomik modeller tasarlanmal? ve te?vik edilmelidir.
3) Su yat?r?mlar?n?n havza ölçe?inde planlanmas?. Su kaynaklar?n?n, yerüstü ve yeralt? sular?n?n miktar?n?n, su bütçesinin hangi kullan?mlara tahsis edilece?i havza ölçe?inde belirlenmelidir. Verilen tahsisler denetlenmeli, su kullan?mlar?n?n sektörel tahsis miktarlar?n? a?mas?na izin verilmemelidir. Her bir havzada planlanan su yat?r?mlar?n?n birbirini nas?l etkiledi?i kümülatif olarak ölçülmeli, yat?r?m kararlar? havza ölçe?inde bu stratejik de?erlendirme yap?ld?ktan sonra al?nmal?d?r. Asgari harcama ile azami verim esas olmal?d?r.
4) Do?an?n su döngüsünün korunmas?. 1960’lardan bu yana suyun döngüsüne yap?lan müdahaleler sonucunda birçok canl? türü tehlike alt?na girmi?; göller ve sulak alanlar kurumu?, nehir ekosistemleri zarar görmü?tür. Ülkemizdeki su kullan?m hedefleri, iklim krizi dikkate al?narak yeniden tarif edilmelidir. Yat?r?mlar planlan?rken yer alt?ndaki, sulak alanlar ve nehirlerdeki ekolojik su varl???n?n sürdürülebilirli?i dikkate al?nmal?d?r. Canl?lar?n ihtiyac? olan suyun, ekolojik dengeyi ve su döngüsünü bozacak biçimde kirletilmesine, azalt?lmas?na yol açan uygulama, yap?la?ma ve madencilik gibi faaliyetlere izin verilmemelidir.
5) Suyun ekosistem ve sektörler aras? döngüsel kullan?m?. Tar?mda, sanayide ve evlerde kullan?lan at?k suyun gerekli ar?tma süreçlerinden geçtikten sonra farkl? sektörler ve ekosistem aras?nda transferi sa?lanmal?d?r. ?ehir içinde ve tar?m alanlar?nda ya?mur hasad?na yönelik yöntemler yayg?nla?t?r?lmal?; su ihtiyac?n?n yerinde temini, kullan?m? ve dönü?türülmesine yönelik döngüsel çözümler te?vik edilmelidir.
Bu ilkeler do?rultusunda, a?a??daki 10 somut ad?m hemen at?lmal?d?r:
1. Su yönetimiyle ilgili koordinasyonsuzluk ortadan kald?r?lmal?, kurumlar aras?ndaki yetki ve sorumluluk karma?as?na son verilmelidir.
2. Tüm payda?lar?n mutabakat? al?narak haz?rlanan bir Su Kanunu yürürlü?e konmal?, su havzas? planlama ve uygulamalar?nda yerel yönetimler güçlü ve yetkili yap?lar haline getirilmedir.
3. Su yat?r?mlar? havza ölçekli bütüncül planlarla uyumlu olarak su ve at?k su master planlar?na göre yap?lmal?; kamu kaynaklar? ekonomik ve ekolojik fizibilitesi dü?ük yat?r?mlara aktar?lmamal?d?r. Yerel yönetimlerin çevresel altyap? projelerine yönelik kaynaklar? art?r?lmal?d?r.
4. ?klim krizi ile etkin mücadele için imzalanan Paris ?klim Anla?mas? ivedilikle onaylanmal?; iklim de?i?ikli?inin yarataca?? olumsuz etkilerin önlenmesi amac?na yönelik haz?rlanan ?klim De?i?ikli?i Kanunu Tasar?s? üzerinde çal??malar yo?unla?t?r?lmal?d?r.
5. Kuruyan göllerin, Salda Gölü, Burdur Gölü, Tuz Gölü, Seyfe Gölü ve di?er sulak alanlar?n tahribat? sonland?r?larak restore edilmeli ve do?al su döngüleri korunmal?d?r.
6. Su havzalar?ndaki tüm noktasal ve yayg?n kirlilik kaynaklar? kontrol alt?na al?nmal?; merkezi ve yerel idarelerce etkin bir ?ekilde denetlenmelidir.
7. Tar?mda do?ru ürün planlamas? yap?larak ve tasarruflu sulama sistemlerine geçilerek su israf? önlenmeli, tar?msal sulama en az %50 oran?nda azalt?lmal?d?r. Bu amaçla, ekonomik de?eri yüksek ve su talebi olmayan yerel tohum ve hayvan ?rklar? te?vik edilmelidir.
8. ?stanbul’a yap?lmak istenen “Beton Kanal” gibi suyun do?al döngüsüne zarar veren tüm israf projeleri iptal edilmelidir.
9. Güncelli?ini yitiren su ve kanalizasyon idaresi mevzuat? yeniden düzenlenmeli; büyük?ehir statüsünde olmayan di?er illerde de su ve kanalizasyon idareleri kurulmal?d?r.
10. Ya?am?n vazgeçilmez unsuru olan su, temel kamusal hak olarak kabul edilmeli, ekolojik ve toplumsal bir de?er olarak tan?mlanmal?, su hizmetlerinde kamu i?letmecili?i esas al?nmal?d?r.
Biz Türkiye’nin 22 belediye ba?kan?, yetki, görev ve sorumluluklar?m?z do?rultusunda kendi illerimizdeki su yönetimini yukar?daki ilkeler do?rultusunda gerçekle?tirece?imizi beyan ediyoruz. Bu belgede çerçevesi çizilen su politikas? ülkemizde tesis edilene kadar, çal??malar?m?z? kararl?l?kla sürdürmeye ve hep birlikte hayk?rmaya devam edece?iz: Ba?ka bir su yönetimi mümkün!