Dün Resmi Gazete’de yay?mlanan Uluslararas? ??gücü Kanunu Uygulama Yönetmeli?inde De?i?iklik Yap?lmas?na Dair Yönetmelik ile 6458 say?l? Yabanc?lar ve Uluslararas? Koruma Kanununun 48. Maddesine yap?lan ek ile 6458 say?l? Kanunun 46’nc? ve 91’inci maddeleri kapsam?ndaki “insani ikamet izni olanlar ve geçici koruma” alt?nda say?lanlar “çal??ma izni muafiyetine” dahil edildi.
CHP ?çi?leri Politikalar?ndan Sorumlu Genel Ba?kan Yard?mc?s? ve ?zmir Milletvekili Murat Bakan, “Ba?ta Suriyeliler olmak üzere yönetmelik kapsam?nda sözü edilen tüm yabanc?lar art?k ayn? Türkiye Cumhuriyeti vatanda?lar? gibi, çal??ma izni için ba?vurmadan çal??ma hakk?na sahip olacak” dedi ve sordu: “Türkiye ekonomisinin yüzde 30’unun, yani 10 milyon Türk vatanda??n?n kay?t d??? çal??t??? bir yerde Suriyeliler nas?l ve neden kay?tl?, sigorta ödeyerek çal??acaklar?”
CHP’li Bakan, “Türkiye, Geçici Koruma Alt?ndaki Suriyelilerin çal??malar? ilk olarak Ocak 2016’da düzenlendi. Sorunlu ve i?lemesi mümkün olmayan bir sistem kurdular. Tar?m sektöründe çal??anlara çal??ma izni muafiyeti getirdiler ve i? insanlar? Suriyelileri ucuz i?gücü olarak sömürdü. Geçen y?l 108 bin çal??ma izni verilmi?, ama çal??ma izni alanlar?n yüzde 80’inden fazlas? bu izni ald?ktan hemen sonra iptal ettirmi? ya da çal??may? sonland?rm??. Yani 108 bin verisi de gerçe?i yans?tm?yor asl?nda. Suriyelilerin çal??ma izni alma süreçleri tamamen i?verenin inisiyatifine b?rak?ld???ndan; zaten Suriyeliyi ucuz i?çi olarak gören küçük ve orta büyüklükteki i?verenin izne ba?vurmamas?n? sa?l?yordu. S?k? denetim de olmay?nca, rahatça çal??t?rd?lar. Bu denetimsizlik bilinçli bir politikayd?. ?imdi neden bu düzenleme yap?ld?, amaç ve niyet sorguluyoruz. Ve soruyoruz; Türkiye ekonomisinin yüzde 30’unun, yani 10 milyon Türk vatanda??n?n kay?t d??? çal??t??? bir yerde Suriyeliler nas?l ve neden kay?tl?, sigorta ödeyerek çal??acaklar?” diye konu?tu.
‘?nsani ikamet’ uyar?s?
‘?nsani ikamet’ konusuna dikkat çeken CHP’li Bakan sözlerini ?öyle sürdürdü:
“Yeni düzenleme ile Çal??ma Bakanl???’n?n inisiyatifi de ortadan kald?r?l?yor, bütün Suriyelilere otomatik bir biçimde çal??ma izni alma hakk? tan?n?yor, sadece ?çi?leri Bakanl???’n?n onay vermesi yetecek. ‘?nsani ikamet’ sahibi olan, yani Türkiye’ye yasad??? giri? yapan ve deport edilemeyen çok say?daki ki?i de bu kapsama dahil edildi. Geçici koruma ve insani ikamet sorunu çok büyük bir sorun. Mesela Türkiye’ye son 10 senede 1.5 milyon Afgan ‘düzensiz göçmen’ diye yakaland?, bunlar?n en fazla yüzde 20’si deport edildi, geri kalan 1 milyonun üzerindeki Afgan, 500 binin üzerindeki Pakistanl? h?zl?ca ‘insani ikamet’e al?n?r ve bu haklar olanlar tan?n?rsa ortaya iki büyük sorun ç?kar. Biri; i?verenler sigortalar?n? maa?lar?ndan keserek öder, onlar? yine ucuz çal??t?r?r, ama Türkler aleyhine bir haks?z rekabet olu?ur. Di?eri ve daha da önemlisi, vatanda?l?k yolu aç?labilir. Normalde 5 y?l ikamet ile Türkiye’de kalanlar vatanda?l??a ba?vurabiliyor. Bu yol geçici koruma için kapal?. Onlara istisnai vatanda?l?k veriliyor. Ama di?er ikamet türleri için yani insani ikamet için bu yol aç?labilir. Hatta ?öyle bir ihtimal de olabilir; Hükümet, ele?tirilerin bask?s? ile geçici korumay? iptal edip, insani ikamet veriyorum der ve ba?ta Suriyeliler olmak üzere birçok yabanc?ya do?al vatanda?l?k yolu aç?labilir. Hiçbirimiz bunlar için ‘yok olmaz’ diyemeyiz. Biliyorsunuz, sonradan bir k?sm? iptal edilmi? olsa da Süleyman Soylu döneminde binlerce yabanc?ya ikamet izni da??t?ld?. ?stisnai bir düzenleme olan ‘insani ikamet’ sahipleri de bu yönetmelik sayesinde çok rahat suiistimal edilebilir. Çünkü Türkiye’ye yasad??? giri? yapan ve deport edilemeyen çok yüksek say?daki ki?i de bu kapsama girecektir. . Hat?rlayal?m; trafik kazas? yapan Somali Cumhurba?kan?n?n o?luna da ‘insani ikamet’ verilmi?ti. Siyasi ya da ‘ki?isel’ ç?kar söz konusu oldu?unda AKP’nin yapabileceklerinin s?n?r? yok biliyorsunuz… Rahip Brunson Davas?, Cemal Ka??k Cinayeti, Gazeteci Deniz Yücel Davas? gibi örnekler çok yak?n tarihte ya?and?. Bu düzenleme göç krizinin derinle?mesine, ülkemize yönelik göç ak?n?n?n artmas?na sebep olacak.”
Bakan’dan Yerlikaya ve I??khan’a sorular
Konuyu Meclis gündemine de ta??yan CHP’li Murat Bakan, ?çi?leri Bakan? ile Çal??ma ve Sosyal Güvenlik Bakan?’n?n yan?tlamas? istemiyle yaz?l? soru önergeleri verdi.
CHP’li Bakan ?çi?leri Bakan? Ali Yerlikaya’ya sordu:
1. Ülkemizde “insani ikamet” izni sahibi kaç ki?i bulunmaktad?r?
2. ?nsani ikamet izni kapsam?nda kaç ki?i s?n?r d??? edilemeyen yabanc?lardan olu?maktad?r?
3. Türkiye’de 2014 y?l?ndan bu yana y?l y?l detaylar? verilmek üzere ne kadar “düzensiz göçmen” yakalanm??t?r, bunlar?n ne kadar? deport edilmi?tir ve ne kadar? “insani ikamet” izni alm??t?r? Uyruklar?na göre say?lar? nedir?
4. “?nsani ikamet” izni sahibi olan yabanc?lar?n, çal??ma izni muafiyeti kapsam?na al?nmas?yla birlikte bu izinle çal??acak yabanc?lar?n say?s?nda bir art?? öngörülmekte midir? Konuya ili?kin hangi çal??malar yap?lm??t?r?
5. Yeni düzenlemenin, Türkiye’ye düzensiz göç yoluyla gelen ve s?n?r d??? edilemeyen yabanc?lar için adeta garanti bir yol olarak kullan?lmas? riski nas?l önlenecektir? ?nsani ikamet izni kapsam?nda kaç ki?i s?n?r d??? edilemeyen yabanc?lardan olu?maktad?r?
6. Geçici Koruma statüsü ve insani ikamet izni sahiplerinin vatanda?l??a geçi? süreçleriyle ilgili herhangi bir düzenleme yap?lmas? planlanmakta m?d?r? Bu izne sahip ki?ilerin vatanda?l?k ba?vurusu yapmalar?n?n önü aç?lacak m?d?r?
7. Yeni düzenlemeyle Suriyelilere getirilen çal??ma izni muafiyeti, mevcut denetim kapasitesi göz önüne al?nd???nda, uygulamada nas?l izlenecek ve denetlenecektir?
CHP’li Bakan Çal??ma ve Sosyal Güvenlik Bakan? Vedat I??khan’a sordu:
1. Türkiye’deki Geçici Koruma Alt?ndaki Suriyelilerin çal??malar? ilk olarak 15 Ocak 2016’da düzenlendi?ine göre, o tarihten bugüne kadar kaç ki?iye çal??ma izni verilmi?tir?
2. 2016’dan bu güne Geçici Koruma Alt?ndaki yabanc?lara verilen çal??ma izinlerinin ne kadar? iptal edilmi? veya çal??ma süreçleri sona ermi?tir? Bu durumun nedenleri nelerdir?
3. Çal??ma izni verilen yabanc?lar?n ne kadar süre kay?tl? çal??t??? takip edilmekte midir?
4. Yeni düzenlemeyle “insani ikamet izni olanlar ve geçici koruma” alt?nda say?lanlar “çal??ma izni muafiyetine” eklenmesinin, i? gücü piyasas?ndaki etkileri nas?l de?erlendirilmektedir?
5. Çal??ma izni muafiyeti getiren yeni düzenleme kapsam?nda, kay?t d??? çal??an yabanc?lar için nas?l bir denetim ve yapt?r?m mekanizmas? uygulanacakt?r? Kay?t d??? çal??an yabanc?lar?n statüsünün iptali ve s?n?r d??? edilmeleri gündemde midir?
6. Yeni düzenleme ile i?verenlerin, çal??t?racaklar? yabanc?lar?n sigorta primlerini ödemek yerine maa?lar?ndan kesinti yaparak bu yükümlülükten kaç?nabilece?i belirtilmektedir. Bu durumu önlemek için bakanl???n?zca al?nacak önlemler nelerdir?
7. Yeni düzenleme sonras? sigortal? çal??an yabanc?lar?n say?s?nda bir art?? öngörülmekte midir?
8. 15 Eylül 2024 itibariyle kaç yabanc? sigortal? çal??maktad?r?