K?sadalga yazar? Mehmet Çetingüleç bugünkü kö?esine Kahramanmara?’ta meydana gelen deprem sonras? 381 bin depremzedenin zarara u?rad???n? ta??d?.
Mehmet Çetingüleç’in yaz?s? ?öyle:
“Sadece deprem bölgesinde de?il, borsada da "ihmalin" faturas? büyük.
Elinde hisse senedi bulunan 381 bini depremzede olmak üzere 4 milyon yat?r?mc?, Borsa ?stanbul'daki 17 saatlik sars?nt?da 870 milyar lira kaybetti.
Can?ndan, mal?ndan olanlar?n borsadaki hisseleri de eridi.
Depreme ra?men aç?k tutulan borsada ilk 2 günlük ihmalin faturas? 520 milyar lira.
Üçüncü gün 1 saatte 350 milyar lira daha kaybedildi.
Peki bu kay?plar önlenemez miydi?
Toplam 10 ilde binalar? yere yap??t?ran deprem 6 ?ubat Pazartesi sabah? saat 04.17'de meydana geldi. Gün a?ard???nda hava foto?raflar? Ankara'ya ula?t? ve y?k?m?n boyutu aç?kça görüldü?ü için ?çi?leri Bakanl??? sabah erken saatlerde en üst düzey olan 4. derecede alarm ilan etti. Tüm dünyadan yard?m istendi.
Tablo çok a??rd?. Buna ra?men borsa hiçbir ?ey olmam?? gibi saat 9.55'te i?leme aç?ld?.
Oysa 1999 depreminde borsa aç?lmam??, 7 i? günü kapal? tutulmu?tu. Bu arada panik azalm??, yat?r?mc?lar daha rasyonel hareket etme imkan?na kavu?mu?tu. ?lk i?lemler 26 A?ustos'ta ba?lad? ve kredili hisselerle depreme yakalananlar sat??a yöneldi?i için ilk günü yüzde 10 kay?pla kapad?. Ancak 6 gün sonra endeks tüm kay?plar?n? giderdi. Ve o kötü y?l? dolar cinsinden yüzde 200'ün üzerinde bir kazançla kapad?.
K?sa Dalga'ya konu?an dönemin ?stanbul Menkul K?ymetler Borsas? Ba?kan? Osman Birsen, borsada i?lemleri neden durdurduklar?n? ?öyle anlatt?:
"Ekonomik aç?dan büyük etkileri olabilecek bir depremdi. O sabah h?zl? bir ?ekilde borsa yönetim kurulunu toplad?k, ?irketler ve yat?r?mc?lar aç?s?ndan durum tespiti yapt?k. Baz? konular?n netle?mesini beklemenin i?lemler aç?s?ndan faydal? olaca??n? dü?ündü?ümüz için kapatma karar? verdik. Ele?tirenler de oldu ama bu karar?n faydalar? görüldü."
Kahramanmara? merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklü?ündeki "yüzy?l?n en sars?c? depreminde" hasar?n 1999'a göre çok daha yüksek olaca?? hava foto?raflar?ndan anla??ld??? halde, Borsa ?stanbul yönetiminin basireti ba?lanm?? olacak ki i?lemler ba?lat?ld?.
?lk gün kredili hesaplardaki sat??lar?n tetiklemesiyle yüzde 5'lere varan kay?plar ya?and?. Ancak yat?r?mc?lar beklemeyi tercih edince i?lem hacmi dü?ük kald?. Ak?am kapan??a yak?n gelen al??larla endeks toparland? ve de?er kayb? yüzde 1.35'e geriledi.
?lk günkü sat??lar? "kredili hesaplar" nedeniyle anlamak mümkün. Ancak ikinci ve üçüncü gündeki i?lemler spekülatiftir. Sert bir ?ekilde a?a?? indirilen borsada panikle sat?lan her hisse birileri taraf?ndan sat?n alm??t?r.
?kinci gün depremdeki tablonun a??rl??? ölü ve yaral? say?lar?na yans?maya ba?lad??? halde borsa aç?k tutuldu?u için B?ST 100 endeksi yüzde 8.62 oran?nda de?er kaybetti. Hisselerin ço?u taban oldu. Panik sat??lar spekülatörlerin etkisiyle yay?ld?.
Üçüncü gün, yani 8 ?ubat sabah? 1 saat içerisinde endeks yüzde 7'nin üzerinde de?er kaybedince Borsa yönetiminin akl? ba??na geldi. ??lemler 6 i? günü boyunca durduruldu.
Oysa borsa hiç aç?lmadan 7 veya 10 i?günü kapal? kalsa, panik olmayacak, borsa aç?ld???nda sat??lar muhtemelen kredili hesaplarla s?n?rl? kalacakt?. Ama olmad?.
Borsa'da 2,5 günlük -en hafif tabiriyle- "deneme yan?lma" uygulamas?n?n sonucunda hisseler a??r kayba u?rad?.
DEPREM BÖLGES?NDEK? 381 B?N YATIRIMCI 3 GÜN BOYUNCA ??LEM YAPAMADI. K?M? CANINI Y?T?RM??, K?M? ?LET???M ?MKANINDMAN MAHRUM KALMI?, K?M? YAKINLARINI KAYBETT??? ?Ç?N H?SSELERLE U?RA?ACAK DURUMDA DE??LD?. BORSA YATIRIMCILARININ YÜZDE 10'UNUN ??LEM YAPMA KAB?L?YET?N? Y?T?RM?? OLMASI BORSADAK? TÜM ??LEMLER?N ?PTAL ED?LMES? ?Ç?N ÇOK ÖNEML? B?R HUKUK? GEREKÇED?R. DO?AL AFET YETM?YORMU? G?B? BORSADA KAYBA U?RAYAN, U?RATILAN DEPREMZEDELER?N DAVA AÇMA HAKLARI SAKLIDIR.
Borsa ?stanbul'u aç?k tutarak küçük yat?r?mc?lar?n hisselerinde de?er kayb?na yol açmak kabul edilemez. Hukuki sonuçlar? olacak bu i?lemlerin bir an önce ortadan kald?r?lmas? gerekir.
Borsa ?stanbul'da Pazartesi ve Sal? günleri 20 bin yat?r?mc? ç?k?? yapt? ve toplam yat?r?mc? say?s? 7 ?ubat gün sonu itibariyle 4 milyondan 3 milyon 980 bine geriledi.
Borsa yönetimi gecikmeli de olsa do?ru bir kararla, Çar?amba sabah? saat 11'e kadar yap?lan i?lemleri iptal etti ve 14 ?ubat gün sonuna kadar i?lemleri durdurdu. ?imdi yap?lmas? gereken, Pazartesi ve Sal? günü gerçekle?en i?lemlerin de iptalidir.
Bunu yapmak mümkün mü?
Mümkün. Borsa'da 3. gün i?lemleri hangi gerekçeyle iptal edilmi?se, 1. ve 2. gün i?lemlerini de ayn? gerekçeyle iptal edilebilir.
E?er 15 ?ubat'ta ba?layacak i?lemler öncesinde baz? tedbirler al?n?rsa panik diner ve endeks yönünü yukar? çevirebilir.
?imdi manipülasyon ya da spekülasyon zaman? de?il. Borsan?n yönünü yukar? çevirmek ?irketlerin ba?ta depremzedeler olmak üzere tüm küçük yat?r?mc?lara borcudur.
Özel ?irketler kendi hisselerindeki al?mlar? art?rmal?, Varl?k Fonundaki ya da devlet kontrolündeki ?irketler de al?m yönünde emirlerle borsan?n yükseli?ine destek vermelidir.
Çünkü deprem borsadaki ?irketlerin fabrikalar?na zarar vermedi. Aksine önümüzdeki süreçte birçok ?irketin ürünlerine olan talep artacakt?r. Böyle bir ortamda, spekülatif i?lemlerle "küçük yat?r?mc?n?n elindeki hisselere nas?l çökerim" hesab? yap?p panik yaratmak en hafif deyimiyle f?rsatç?l?kt?r.
DEPREMDE YIKILAN DÜKKANLARI, EVLER? YA?MALAMAKLA DEPREMZEDELER?N H?SSELER?N? YA?MALAMAK, DE?ER KAYBINA U?RATMAK ARASINDA NE FARK VAR?
SPK 3 gün boyunca borsada kimin nas?l panik yaratt???n? inceleyip gerekli cezalar? uygulamak için yeterli zamana sahiptir.
Borsada Pazartesi ve Sal? günü yap?lan i?lemler de iptal edilirse, hisse senedi sahipleri toplam 870 milyar liral?k bir kay?ptan kurtulmu? olacak ve geri al?mlar?n etkisiyle hisseler de?er kazanmaya ba?layacakt?r.
Bu beklenti gerçekle?irse, özellikle büyük yat?r?mc?lara ça?r?m?z ?udur:
HERKES 870 M?LYAR L?RALIK DE?ER KAYBINI GER? ALDIKTAN SONRA BUNUN YÜZDE 1'?N? DEPREM BÖLGES?NE BA?I?LASIN. BÖYLECE 87 M?LYAR L?RALIK DEVASA B?R KAYNAK YARATILMI? OLUR.
Bu kaynakla depremzedeler için binlerce ev yap?l?r.
Üstelik böyle bir yard?m?n yat?r?mc?lara moral etkisi ve hisselere pozitif yans?mas? olaca?? gibi Borsa ?stanbul'un itibar?n? da kurtaracakt?r...
Ne dersiniz?”