?zmir'in Seferihisar ilçesi aç?klar?nda 30 Ekim 2020'de meydana gelen deprem, ?zmir'de y?k?ma neden olurken, 117 ki?i hayat?n? kaybetti, çok say?da ki?i de yaraland?. Depremden en çok etkilenen yerlerden biri de Bornova ve Bayrakl? ilçeleri oldu.
?zmir'deki Dokuz Eylül, Ege ve Katip Çelebi ba?ta olmak üzere 8 farkl? üniversite, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Ara?t?rma Enstitüsü, TÜB?TAK - MAM, Japon Teknoloji Enstitüsü ve farkl? kurum ve kurulu?lar?n dahil oldu?u 30'a yak?n bilim insan? ile yer bilimleri, in?aat, deprem mühendisli?i, ?ehir ve bölge planlama ve sosyal bilimler gibi 8 farkl? ana disiplinin i? birli?iyle Bornova Havzas? özelinde, 'kent k?r?lganl???' projesi hayata geçirildi. Havzadaki 8 kilometrelik alanda 'sismik yans?ma kesiti' çal??mas? yap?ld?. 360 metre derine inilerek, zemini olu?turan parametreler tespit edildi. Projeden ç?kacak verilerin bilgisayarda haz?rlanacak sanal deprem simülasyonunda kullan?lacak. Böylelikle ba?ka bir yerde k?r?lmas? muhtemel bir fay?n, bölgede nas?l bir etki yarataca?? tespit edilmesinin hedeflendi?i bildirildi.
'Kent K?r?lganl???' projesiyle ilgili bilgi veren DEÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisli?i Bölümü Ö?retim Üyesi Doç. Dr. Ökmen Sümer, "?zmir'de gerçekle?en y?k?c? depremden sonra en fazla etkilenen yer, Bornova ilçemiz oldu. Bunun nedenini ara?t?rmak için proje ba?latt?k. Neden 75 kilometre uzakl?ktaki bir fay, daha yak?n yerleri daha az etkilememesine ra?men daha uzaktaki bir alan? çok fazla etkiledi. Biz bunu asl?nda biliyorduk. Bu duruma, 'havza etkisi' diyoruz. Deprem dalgalar?, havzan?n içerisine girdi?i zaman farkl? davranarak üst yap?y? daha fazla etkilemeye ba?l?yor. Bu havzan?n derinli?iyle de ili?kili. Bu durumu biliyorduk ama buradaki yer bilimsel parametrelerini ortaya koymam?z gerekiyordu. Depremden hemen sonra DEÜ olarak proje ba?latt?k. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Ara?t?rma Kurumu (TÜB?TAK) üzerinden birkaç e? güdüm projesi yürüttük. Bu nedenle Bornova Havzas?'n?n yer bilimsel parametrelerini tespit etmek için tabiri tacizse cihazlarla yer alt?n?n röntgenini çektik. Yerin alt?ndaki faylar?, zemindeki kayalar?n hangi tip oldu?unu gördük. Depremde bunlar?n nas?l davranaca??n?, ortaya koymam?z gerekiyordu" dedi.
3 BOYUTLU MODELLEME HAZIRLANIYOR
Bornova'da 8 kilometrelik alanda sismik yans?ma kesiti çal??mas? yapt?klar?n? aktaran Doç. Dr. Sümer, "Bu, dünyadaki böyle kalabal?k bir metropol alan?nda, en uzun sismik yans?ma kesiti çal??mas? oldu. Çok iyi sonuç ald?k. Di?er yandan Bornova'da, en derin kuyuyu da açt?k. 1950'lerden beri özellikle Bornova Havzas?'ndaki en karotlu sondajlardan birini gerçekle?tirdik. 350- 360 metreye kadar indik. Havzan?n dolgusunun kal?nl???n? ilk kez gördük. Jeofiziksel ve jeolojik bilgileri birle?tirip harmanlayarak havzan?n 3 boyutlu geometrisini modelleme a?amalar?ndaki son çal??malar?m?z? yapmaktay?z. Havzada 360 metrede sa?lam zemine rastlad?k. Onun üstü hep alüvyon ve bizim dolgu dedi?imiz yap?dan olu?uyor" diye konu?tu.
‘B?Z?M YER B?L?MSEL VER?LER?M?Z?N ÜSTÜNE, YAPI STOKUNU KOYACA?IZ’
Elde edilen verilerin bir ba?ka projede kullan?laca??n? belirten Doç. Dr. Ökmen Sümer, "E? güdümlü projemizde ise in?aat ve deprem mühendisleri görev alacak. Sosyal bilim uzmanlar? ve ?ehir bölge planlamac?lar? çal??acak. Ne yapaca??z burada. Bizim yer bilimsel verilerimizin üstüne, yap? stokunu koyaca??z. Onun üstüne sosyal bilimciler demografik yap?y? koyacak. Bütün bu verilerin hepsini al?p, deprem yaratabilecek faylar? bilgisayarda k?rarak depremi simüle edece?iz. Sanal bir deprem yarataca??z. Bu depremler üzerinden, Bornova Havzas?'n?n nas?l etkilendi?ini görece?iz. Bu anlamda ileriye dönük çok önemli bir altyap? verisi olacak. Bornova'da yeni yap?lar yap?l?yor. Bu nedenle bu ?artlara göre hareket edilmesi gereken ?artlar olu?turmal?y?z. DEÜ olarak biz bu projeyi ba?latt?k. Kent k?r?lganl??? anlam?nda belki Türkiye ve dünyadaki en önemli projelerden birini yapt?k" ifadelerini kulland?.