Melda GENCER/SONKALE?ZM?R-Bornova Belediyesi ve Bornova Kent Konseyi i?birli?i ile Bornova Nevzat Kavalar Kültür Merkezi'nde “Konut Hakk? ve Belediyelerin Sürdürülebilir Konut Politikalar?” etkinli?i düzenlendi. Etkinli?e, Ankara'daki Bat?kent konut projesi ile döneme damga vuran Eski CHP Genel Ba?kan? ve Yerel Reform Giri?imi Derne?i Ba?kan? Murat Karayalç?n'?n yan? s?ra Bornova Belediye Ba?kan? Ömer E?ki, Kar??yaka Belediye Ba?kan? Y?ld?z ??çimlenler Ünsal, Eski Bornova Belediye Ba?kan? Olgun Atila, TMMOB ?zmir Sekreteri Aykut Akdemir, Atatürkçü Dü?ünce Derne?i ile Kent Konseyi yöneticileri, STK'lar ve yurtta?lar kat?ld?.
E?K?: A?IRLAMAKTAN MUTLULUK DUYUYORUZ
Bornova Belediye Ba?kan? Ömer E?ki, kat?l?mc?lar? selamlarken, "Türk sol ve sosyal demokrasi tarihinde önemli etkisi olan k?ymetli MUrat Karayalç?n'? a??rlamaktan mutluluk duyuyoruz" dedi.
KONUT SORUNU ELE ALINDI
Konut talebi ve olu?an ortama dair dikkat çeken mesajlar veren Eski CHP Genel Ba?kan? ve Yerel Reform Giri?imi Derne?i Yönetim Ba?kan? Murat Karayalç?n ?unlar? söyledi:
“Türkiye’de yerel yönetimlerin, belediyelerimizin önem ta??yan sorunlar?n? Türkiye gündemine ta??yoruz. Yerel yönetimlerin idari ve mali özellikleri konusuyla ilgili ilk çal??mam?z? ?stanbul’da ba?latt?k. ?dari ve mali özerkli?i olmayan bir yönetimin ba?ar?l? olmas? olanakl? de?il. Konut sorununu, konut hakk? ba?l???yla gündeme ald?k. ursa Büyük?ehir Belediyemiz ile bunu konuyu tart??t?k. ?imdi Bornova Belediyesi ile tart??maktay?z. Birkaç hafta sonra Mersin Yeni?ehir ilçesinde konut konusunda bir ortak çal??ma yapmak için orada birlikte olaca??z. Sosyal demokrat belediye ba?kanlar?m?z?n ve yerel sorunlar konusunda duyarl?l??? aç?k olan kent konseylerimizin konut sorunu ile ilgili olarak böyle bir duyarl?l?k ortaya koymalar?ndan memnuniyet duyuyorum. 1980’lerin ba??ndan 1990’lar?n ba??na kadar kesintisiz olarak 10 y?l boyunca yeni kent parçalar?n?n kurulmas? ve konut sorunun ele al?nmas? hakk?nda yo?un çal??malar yapt?m. Bu çal??malar?n içinde Ankara’daki 55 bin konutlu Bat?kent projesi de var. ?zmir’deki 10 bin konutlu Egekent projesi de var. Egekent o zaman Kar??yaka s?n?rlar?ndayd? ?imdi Çi?li Belediyesi'nin s?n?rlar? içerisinde."
"B?R DEVLET N?YE KURULMU?TUR?"
Karayalç?n ?öyle devam etti:
"Bir devlet ne yapar? Bir devlet niye kurulmu?tur? Ne i? yapar? Bu sorular?n yan?t? konusunda genel bir mutabakat var. E?itim, sa?l?k, sosyal güvenlik ve konut. Devletler nerede kurulmu? olursa olsun bu dört konuya girmek durumundad?r. Buralar münhas?r kamusal alanlard?r. Buralarda kamu hizmeti üretilmek durumundad?r. Çok say?da ürünü kullan?yoruz ama bana göre bunlardan en özel olan? konuttur. Bar?nma gereksinimimizi konutla kar??l?yoruz. Ya?am kalitesini konut belirlemektedir. ?zmir için depremsellik önemli bir konu. Konut arac?l???yla gelir da??l?m?n?n iyile?tirilmesi konusu var. Bu nedenlerle konut özel bir ürün. Konutun gelir da??l?m?n?n iyile?tirilmesine nas?l katk?da bulundu?unu gözlerimle Bat?kent projesinde ya?ad?m. Bir ki?inin konut sahibi olmas?n?n o ki?inin gelir da??l?m? skalas?nda 3-5 puan nas?l yukar? ç?kt???n? görmü?, ya?am?? olan birisiyim. Tüm bu nedenlerle kamucu devlet yönetimleri için, belediye yönetimleri için konut sorununun özel bir önemi var. Belediyelerimizin ve devletimizin konut konusuna özel bir biçimde yakla?mas? gerekiyor.
ANAYASA GÜVENCE ALTINA ALIYOR
Dar gelirliler için konut ihtiyac?n?n Anayasa ile güvence alt?na al?nd???na dikkat çeken Murat Karayalç?n ?öyle devam etti:
"1961 Anayasas? 49. Maddesi ile devlete görev veriyor. Devlet dar gelirli ve yoksul ailelerin ça?da? standartlarda konut gereksiniminin kar??lanmas? için gerekli önlemleri al?r. Devletimiz bunun gere?ini yerine getiremedi. 1982 Anayasas? 57. Maddesi ile ileri gitti ve konut hakk?n? getirdi. Türkiye Cumhuriyeti yurtta?lar?n konut hakk? var. Anayasa bunu hak kabul ediyor. Hukukçular yönünden pozitif statü hakk? olarak adland?r?l?yor. Pozitif statü hakk? yurtta?lar?n talep etme hakk?na sahip oldu?u bir hakt?r. Yurtta?lar?m?z?n bu haklar?n? talep ettikleri bir eyleme ben pek tan?k olmad?m. Sizler gördünüz mü, okudunuz mu, rastlad?n?z m? bilmiyorum. Bundan 9 gün önce ?spanya’da Madrid’de Barcelona’da yüz binlerce ?spanyol, kiralar?n yüzde 50 oran?nda indirilmesi için büyük bir eylem yapt?. Gerekçeleri ise ?öyle, Türkler için biraz komik olacak ama, geçen y?l ABD’de ücretler yüzde 4.7 oran?nda artarken ?spanya’da art?? oran? yüzde 3.2 olmu?. Kira art?? oran? ise yüzde 11.5 olmu?. Yüz binlerce ?spanyol kira indirimi için eylem yapt?. Bunu okudu?um gün, ?sviçre’de de benzer eylemler yap?ld?. Avrupa'da tan?d?klar?m?z var Avrupa ile ilgili haberleri s?k s?k okumaktay?z. Almanya ve Hollanda'da benzer sorunlar?n ya?and???n? hem duyuyorum hem okuyorum. Devletin, konut ile ilgili uzmanl?k örgütü olan TOK?’nin sitesinden söylüyorum. TOK? sitesinde yoksul ve dar gelirli yurtta?lar?m?z için 101 proje olmu?. Dar gelirli yurtda?lar?m?z için 42 bin 457 konut üretilmi?. Toplam üretim ise 1.4 milyon. Kooperatiflerin ise TOK?’den alm?? oldu?u krediler hemen hemen ihmal edilebilir bir düzeyde. ?stanbul Planlama Ajans?, TOK?’nin ?stanbul’daki üretimine bakarak AK Parti'nin görve geldi?i 2002 tarihinden geçen y?la kadar üretilmi? olan konutlara bakm??. Toplam konut miktar? 80 bin 788, yüzde 84 lüks konut olarak imal edilmi?. Konut piyasas?ndaki çarp?kl?k ve dar gelirli yurtta?lar?n d??lanm??l???n? görüyoruz. Piyasa ba?kanlar? diyor ki toplumumuzun sadece yüzde 65’ine konut yapabiliyoruz. Müteahhitler Derne?i Ba?kan? da ‘Bugünkü piyasa ko?ullar? içinde alt ve orta s?n?f ev alamaz. Fiyatlar sadece üst s?n?f için üretim yap?labilecek noktaya geldi’ diyor."
"YATIRIM ?Ç?N KONUT ALINIYOR"
Karayalç?n sözlerini ?öyle sürdürdü:
"Türkiye’nin varl?kl? kesimleri, konut almak için de?il, yat?r?m için giriyorlar. Türkiye'de konut piyasas? bir tür sermaye piyasas?na dönü?mü? durumda. Konut piyasas? böyle bir noktaya geldi. Bu y?l?n ilk üç ay?nda 700 bin konut sat?lm??. Ve bu Türkiye için bir rekor. Peki ne olmu? da halk?m?z 3 ayda 700 bin konut alm??. Piyasa uzmanlar? diyor ki, '2024 y?l?nda konut fiyatlar? enflasyonun alt?nda kald?.' Görece olarak ucuzlam??. ?stanbul'da çok yak?n tarihe kadar bir konutun amortisman? (sat?n ald???n?z konutun d?erlendirilmesi ve o paran?n geri geli?i) 25 y?l iken ?stanbul’da 11-12 y?la inmi?. Bu ola?anüstü bir de?i?iklik. Konut sahipleri oran? 2014 y?l?nda yüzde 60.9. 2023’te yüzde 56’ya geriliyor. Fiyatlar? piyasaya indirerek pompalam?? oluyorlar. Bana göre yap?lmas? gereken ?ey konut piyasas?n?n yeniden kamusal alanda kurulumunu sa?lamak. T?pk? 1980 dönemini ya??yoruz. Bir konut kriziyle kar?? kar??yay?z. Her yerde konut krizinin bir toplumsal krize, bir toplumsal bunal?m?na dönü?memesi için Türkiye’nin yönetiminin öncelikle yo?un göçlerin ya?and??? Marmara ve Ege Bölgesi'nde ba?ta Ankara, ?stanbul, ?zmir olmak üzere üç büyük kentimizde yoksul ve dar gelirli yurtta?lar?m?z için sosyal kiral?k konut ve sosyal mülk konut üretecek yeni bir konut siyasetine ihtiyac?m?z var. Yeni kent projeleri, kentselyenileme ve kentsel dönü?üm projeleri, yeni konut siyasetin temel araçlar? olacakt?r. Türkiye’de konut yap?m?yla ba?lant?l? 4 kesim var. Bu 4 kesimin e? zamanl? olarak harekete geçmesi ve birbirleri ile i? birli?i içinde imalat ve üretim yapmas? gerekiyor. Bu konuda sonuç getirecek kesimlerin birincisi belediyelerdir. Bornova Belediyesi, ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Ankara- ?stanbul Belediyeleri Samsun-Adana hatt?n?n bat?s?nda kalan belediyelerimiz, hemen hemen tümü, yeni kent parçalar?n? tan?mlamal? ve plan yaparak oray? kamula?t?rmal?. Bu alanlar?n altyap?s?n? yapmal?, altyap?l? arsa üretmeli. Üçüncü olarak yeni kent parçalar? ile kent merkezi aras?nda toplu ta??ma ba?lant?s? sa?lamal?d?r. ?stanbul Kad?köy'de Fikirtepe diye bir yer var. Orada ya?anan rezalet, bu anlay??a ve bu yakla??ma sahip olunmamas?ndan kaynaklan?yor."
"BANKALAR KRED? SA?LAMALI"
?kinci aktör ise devlet. Devlet genel olarak toplu konut üretimini sa?lamal?d?r. Dar gelirli yurtta?lar?m?z?n konut sahibi olmas?n? sa?lamal?d?r. Banka kredilerinin sübvansiyonu da olabilir. Türkiye'nin bankalar?n?n konut kredisi verecek potansiyele sahip oldu?unu bilen biriyim. ?? Bankas?'nda temsilcilik yapt?m. Bankalar da konut kredisi vermekten memnun olurlar çünkü konut kredilerinin geri getirisi çok yüksek. Say?n Mehmet ?im?ek, üç gün önce bir aç?klamada bulundu tar?m sektörünün sübvansiyonu için devletin yüzde 70’ini kar??lad???n? söyledi. 2025’te 160 milyar lira önerece?ini söylüyor. Devlet bu krediyi sa?lamal?. 2'ncisi okul, hastane gibi toplumsal donat? alanlar?n?n yap?m?n? üstlenmeli. Üçüncü aktör konut sahibi olacak yurtta?lar. Konut sektörüne tekil ya da toplu olarak da girebilirler. Benim tercihim yurtta?lar?n toplu olarak girmeleridir. Kooperatifçilik deneyiminin olumlu olmad???n? biliyorum. Özellikle Konut Kooperatiflerimiz yurtta?lar?m?za olumlu bir deneyim sunmad?, biliyorum ama iyi kooperatif örneklerini de oldu?unu biliyorum. E?er toplu olarak girerlerse konut projelerinin uygulanmas?n?n öznesi yurtta?lar olacakt?r. Kamu, belediyenin yan?nda TOK?’nin kar??s?nda yurtta?lar örgütlü bir ?ekilde özne olacaklard?r.
Murat Karayalç?n sözlerini ?öyle tamamlad?:
"Son olarak da dördüncü aktörü özel sektördür.Burada yap?c? yada geli?irici olarak yer alabilir Avrupa’da sosyal demokrat deneyleinin bulundu?u yerlerde büyük konut projelerini üstlenen özel sektör kurulu?lar?na Belediyeler ayn? zamanda o projeler içinde sosyal konut üretme zorunlulu?u getiriyor. Bu anlatt?klar?m?n tümünü 45 y?l önce Ankara’da Bat?kent projesinde ?zmir’de Egekent projesinde uygulad?k. Dikmen’de ve Portakal Vadisi’nde de bir k?sm?n? uygulad?k. Türkiye’nin yeni Bat?kent’lere Ege kentlere ihtiyac? var. Bat?kent kamula?mayla elde edildi. 1000 hektarl?k bir alan 55 bin konut. Bat?kent projesinin maliyeti 1 milyar 200 milyon dolar. Kamula?t?rma bedeli(arsa bedeli) 24 milyon, altyap? bedeli, 84 milyon toplumsal donat?(okul, hastane v.) bedeli ,319 milyon, konut 450 milyon, K?z?lay Bat?kent metrosu 330 milyon dolar.Toplam 1 milyar 200 milyon olar. Bu paray? devlet vermedi, belediye de vermedi. Bu paray? Bat?kent’liler kuru?u kuru?una geri ödediler. Hiçbir sübvansiyon yok ba??? yok. Kredi olarak kullan?ld? ve geri ödendi. Belediye buradan çok paralar da kazand?. Ayr?ca Bat?kent, Ankara’n?n en çok yerle?ilmek istenen yeri oldu. Bir kent 11-12 y?lda kuruldu. Bugün böyle bir proje haz?rlansa süre a?a??ya çekilebilir. Dikmen Vadisi projesi 2 y?lda, Portakal çice?i projesi yine ayn? ?ekilde bitti. Niye Bat?kent 11 y?lda bitti? Niye AK Parti’nin 15-20 y?ld?r uygulamaya çal??t??? Fikirtepe projesi bitmiyor? Niye GAP Projesi bitmiyor? Onlar bitmiyor da bu proje bitiyor? Ne fark var burda burdaki fark halkt?r. Halk örgütlü olarak kamu ile bir araya gelmi?tir. Halk proje muhaf?z? haline gelmi?tir bir an önce konutlar?na kavu?abilmek için. Bizi h?zl? k?lan halk?n kendisidir. Ben buna kat?l?mc?l?k demiyorum, ortak yöneti?im, ortakla??m diyorum. Türkiye büyük bir ülke ve konut sorununu çözebilecek olanaklara sahip bir ülkedir.”