Bilim insanlar? ?zmir depremini konu?tu

?zmir Büyük?ehir Belediyesi’nin düzenledi?i “?zmir Depremi Ortak Ak?l Bulu?mas?” alan?nda söz sahibi bilim insanlar?n? bir araya getirdi. Depremin psikolojik sonuçlar?n? de?erlendiren Sosyal Psikolog Prof. Dr. Melek Göregenli, kentte stres düzeyinin çok artt???n? dile getirdi. Göregenli, ?zmir’in en büyük ?ans?n?n deprem sonras? s???nacak bo? alanlar?n varl??? oldu?una dikkat çekerek, “E?er o alanlar? kapatsayd?k çad?r kuracak yerimiz bile kalmazd?. Kamusal alanlar?m?z? gözümüz gibi korumal?y?z”

“?zmir Depremi Ortak Ak?l Bulu?mas?” kapsam?nda düzenlenen oturumlarda çok say?da bilim insan? depremler ve yap?lmas? gerekenler hakk?nda görü?lerini payla?t?. Günün ilk oturumunda Orta Do?u Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erdin Bozkurt, Prof. Dr. Bora Rojay ve Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalç?ner ile Bo?aziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi’nden Dr. Do?an Kalafat konu?tu. Depremin yeryüzünün ya?ad???na yönelik bir i?aret oldu?unu belirten uzmanlar, Anadolu co?rafyas?n?n bugünkü ?eklini almas?n?n bölgede milyonlarca y?ld?r gerçekle?en depremler sonucu oldu?unu hat?rlatt?. Co?rafyan?n dünyadaki en aktif bölgelerden biri oldu?una de?inilerek deprem ile ya?aman?n ö?renilmesi gerekti?inin alt? çizildi.

“Depremle ya?amay? ö?renemedi?imiz için felaketler ya?an?yor”
Depremler sonucunda olu?an hasarlar?n nedeninin ya?anan co?rafyan?n iyi tan?nmamas?, yak?n geçmi?teki tarihinin ve geçirdi?i evriminin iyi kavranmamas? oldu?unu ifade eden Prof. Dr. Erdin Bozkurt; “Ege Bölgesi’nde 30 y?ld?r yo?un bir çal??ma yürütüyoruz. Kaz Da?lar?’ndan ba?lay?p güneyde Gökova Körfezi’ne kadar gidersek bölgenin çok say?da diri faylar ile parçaland???n? görüyoruz. Bu faylar?n s?n?rlad??? tüm alanlar verimli ovalar. Asl?nda depremler bize bereketi getiriyor ama biz onunla ya?amas?n? ö?renemedi?imiz için felaket olarak geri dönü?ü oluyor. Jeotermal sistemler, maden olu?umlar?, verimli ovalar ve do?al güzellikleri ile Ege’nin k?y? ?eridinin tüm zenginliklerini depremlere borçluyuz” dedi.

Kentin jeolojisi üzerine çal???lmal?
Ege k?y?lar?n?n politik durumundan dolay? karadaki faylar?n denizdekilerle veri e?le?tirmesini yapamad?klar?n? belirten Bozkurt, ?unlar? kaydetti: “Son depremden ç?kan sonuçlara göre önerim, konuyla ilgili yap?lan yasal düzenlemelere fay yasas? ile yap? denetim sistemine zemin ve temel etütleri yapan jeoloji mühendislerinin dahil edilmesi. Ayn? zamanda kentin jeolojisinin çal???lmas?. Kent jeoloji haritalar? haz?rlanmas?, faylar?n iyi tan?mlanmas?, deprem üretme potansiyellerinin belirlenmesi, tarihi depremlerin tespit edilmesi, depremlerin tekrarlanma aral?klar?n?n tahmin edilmesi. Kent imar planlar?n?n ise buradan ç?kacak sonuçlara göre revize edilmesi. Buradan ç?kacak sonuçla, 1990 y?l?nda yap?lm?? olan ?zmir’in Deprem Senaryosu ve Master Plan?’n?n ivedi olarak güncellenmesi gerekmektedir.”

Faylar? ?ehir içi alanlarda takip etmek için ciddi çal??malar yap?lmal?
?zmir’i olu?turan faylara bak?ld???nda özellikle ?ehri etkileyen kuzeydeki Kar??yaka-Bornova ile körfezin güney k?sm?n? s?n?rlayan ?zmir fay? bulundu?una de?inen Prof. Dr. Bora Rojay, bu faylar?n ötesinde alan? etkileyen Karaburun, Mordo?an, Seferihisar, Tuzla faylar?n?n da ?zmir de deprem üretebilece?ini belirtti. Yap?lan jeolojik çal??malar?n yeterli olmayaca??na de?inen Prof. Dr. Rojay,  “Faylar?n yüzeyde görebildi?imiz k?sm? kontrolümüzde. Fakat ?ehir içi alanlarda bunu göremiyoruz özellikle ?zmir fay?n? takip edemiyoruz. Güzelbahçe, Narl?dere ve Üçkuyular’?n alt?ndan geçen bu fay?n devam? ?ehrin içine giriyor. Bu k?s?m için çok ciddi çal??malar yap?lmal?, zemin tan?mlanmal?d?r. Bu i? yap?l?rken di?er yer bilimleri dallar?yla entegre edilmelidir” ifadelerini kulland?.

?zmir Depremi yeni gerilimleri tetiklemi? olabilir
Depremin ve bölgenin sismolojik çerçevesini anlatan Dr. Do?an Kalafat, 30 Ekim ?zmir Depremi sonucu olu?an hasar? zemin üzerinden de?erlendirdi. Dr. Kalafat, “Sismik dalga kaya içerisinde girdi?i zaman 1-2 saniye içinde oradan ç?kar. Ancak yumu?ak zemine girince daha uzun sürede oradan geçer ve bu da titre?imin uzun süre etki etmesine sebep olur. Yumu?ak zemine girdi?i zaman üzerindeki malzemeye mutlaka zarar veriyor. Bunu bilerek bir tak?m in?alar yapmam?z gerekiyor” dedi. ?zmir Depremi’nin bölgede yak?n zamanda meydana gelen büyük depremlerle bozulmu? gerilme dengesini daha da artt?raca?? ve dolay?s?yla deprem üretme potansiyelini de artt???n? hat?rlatan Dr. Kalafat, yak?n gelecekte orta büyüklükte deprem olabilme riskinin yükseldi?inin göz ard? edilmemesi gerekti?ini belirtti. Deprem uzman?; her an haz?rl?kl? ve bilinçli olabilmenin bütü ;nle?ik afet yönetimi sistemi, risk yönetimi ve kriz yönetiminin topyekûn mücadelesi ile mümkün olabilece?inin alt?n? çizdi.

“Deprem denizde, y?k?m ?zmir’de oldu”
30 Ekim günü depremin ard?ndan denizde gözlemlenen olaylar? örnekleriyle anlatan Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalç?ner, 1.9 metre yüksekli?ine uzanan dalga seviyelerinin 2.5 kilometre kadar k?y?dan uzakla?t???n? gözlemlediklerini anlatt?. Prof. Dr. Yalç?ner, “Deprem denizde oldu ancak y?k?m ?zmir’de oldu. Deniz taban?n?n çökmesiyle tsunami olu?turdu. Deprem deniz taban?nda çökme yarat?yor ve su çökünce denize enerji geçmi? oldu. O potansiyel enerji k?y?ya vurdu. Bal?kç?lar denizde su kabarc?klar? görmü?ler depremden bir saat önce. Yeryüzü size bir tak?m i?aretler veriyor asl?nda. Yine de bunu bilimsel dayanaklarla güçlendirmek laz?m. Biz do?al bir olay ya?ad?k ancak sonuçlar? bizi felakete götürmü? oldu.

Konut üretmeliyiz
“Mekansal Planlama ve Deprem Odakl? Kentsel Dönü?üm” konferans?nda konu?an ?zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nden Doç. Dr. Semahat Özdemir, mühendislik hizmeti almam?? çok fazla yap? bulundu?unu ifade etti. Birçok kamu kurumu binas?n?n da denetlenmesi gerekti?ini belirten Özdemir, geçmi? y?llardaki yap? stoklar?n?n yeniden hayata geçmesi gerekti?ini söyledi. Özdemir, “Kiral?k sosyal konutlar?n üretilmesi kaç?n?lmaz” dedi. ?stanbul Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Handan Türko?lu, gerçekle?en do?al afetlerin zaman içinde deneyim kazand?rd???n? anlatt?. Orta Do?u Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Murat Balamir, do?al afet durumlar?nda toplumda yerle?ik kurulu? ve birimlerin temsilcileriyle platform kurulmas? gerekti?ini ifade ederek kararlar?n ortak ak?lla al?nmas? gerekti?ini belirtti. Bolu Abant ?zzet Baysal &Uu ml;niversitesi’nden Doç. Dr. Binali Tercan ise kentsel dönü?üm hakk?nda aç?klamalarda bulundu.

Ne kadar ilerledik?
“Afet ve Acil Durum Yönetimi: Koordinasyon, E?itim, ?lk Yard?m ve Sa?l?k, Arama-Kurtarma, Geçici ?skan, Hasar Tespiti, Ula??m, ?leti?im” adl? konferansta konu?an Herkes için Acil Sa?l?k Derne?i Ba?kan? Dr. Ülkümen Rodoplu, “?mar aff? ç?k?yor, evi ruhsat alam?yor, geçici ruhsat veriliyor. Hepimiz alk??l?yoruz. Ruhsat verene oy veriyoruz, sonra o bina çöküyor, içinde onlarca ölen var. Ama bir ki?iyi canl? ç?kard???m?zda yine ayn? politikac?y? alk??l?yoruz. Ne kadar ilerledik? 1994 y?l?nda da asl?nda ayn? ?eyleri konu?uyorduk. Evet; yapt???m?z iyi i?ler var, AFAD kuruldu?unda çok heyecanlanm??t?m. Gördük ki ?zmir depreminde AFAD evet, birçok iyi i? yapt? ama bir yandan da 8 bin 700 arama kurtarma ekibi bölgede. 17 bina var. Yemesi içmesi bar?nmas? tuvaleti… Kar???k bir tablo ile kar?? kar??yay?z. Bu tablodan umut ç?karmal?y?z. Depremlerle ilg ili art?k çok tecrübemiz var. Bireyler haz?r de?il, y?llardan beri çal???yorum ama benim e?im de sars?nt? s?ras?nda ne yapaca??n? bilmiyor. Kaç ki?inin deprem çantas? var? Kaç ki?i sars?nt? s?ras?nda nas?l davranaca??n? biliyor? Ba??m?z?n çaresine bakmay? ö?renece?iz. Binalar y?k?l?yor. Bu bilinç ba?larsa insanlar oturdu?u binay? sorgulamaya ba?lar. Ruhsat? vereni de demokrasi sayesinde de?i?tirir. Ki?isel eylem plan? çok önemli” diye konu?tu.

Ya?ar Üniversitesi’nden Dr. Mauricio Morales Beltran, Bayrakl?’da ve Samos’ta gerçekle?en y?k?mlar üzerinden aç?klamalar yapt?. Beltran, “Zemin katlarda dükkan yap?larak aç?k alanlar olu?turuluyor. Kolon kesme gibi uygulamalar yap?l?yor. Bunun yerine perde duvarlar istiyoruz” dedi. ?zmir Valili?i Kriz Yönetim Merkezi eski Müdürü Ok?en Mersin Atikbay, ?zmir’de gerçekle?en depreme dair bilgilendirmelerde bulundu. Ege Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ninel Alver ise hasarl? binalarda yap?lacak tespitleri anlatt?. Acil Afet Ambulans Hekimleri Derne?i Ba?kan? Dr. Turhan Sofuo?lu ise afetlerde acil müdahale yönetimlerinden bahsetti.  

Stres düzeyimiz çok artt?
“Depremin Toplumsal ve Psikolojik Sonuçlar?” oturumunda aç?klamalarda bulunan Sosyal Psikolog Prof. Dr. Melek Göregenli, “Stres düzeyimiz çok artt?. Hepimiz bu ?ehirde ya??yoruz. ?u anda yapmaya çal??t???m?z ?ey ak?l üretme ve ak?l verme çabas?. Hepimiz bütün o mesleki bilgilerimizin i?e yaramad??? bir süreç ya?ad?k ve ya??yoruz. Belki de her ?eye ra?men çok a??r olabilecek kötü bir olay ya?ad?k. Belki bir i?aret olabilir haz?rlanmaya bir an önce ba?layabiliriz. Afet diyoruz ama deprem bir do?al olay. Afet haline getiren biz insanlar?z. Art?k kendi yaratt???m?z ?ehirler dü?manlar?m?z haline geldi. Evim bana dü?man oldu gibi… Ev ba??m?z? sokacak yerdir. Ev bu dünya ile kurdu?umuz ili?kinin ba?lad???, aya??m?z? bast???m?z yerdir. Deprem di?er afetlerden farkl? olarak gerçekten aya??m?z? bast???m?z yeri alt?m?zda hareket ettiren ve belki de onu yok eden bir ?ey. Hepsinden çok daha farkl?… 1999 depreminde 6 ay bölgede çal??t?k. Biz insan?z, korkuyoruz ve pani?e kap?l?yoruz. ?nsan zihni, ba?a ç?kamayaca?? ?eyleri inkar ediyor. Bu depremdeki en büyük ?ans?m?z bo? alanlar?m?z?n olmas?yd?. Kamusal alanlar konusunda do?ru yerel politikalar izlenmesi... E?er o alanlar? kapatsayd?k çad?r kuracak yerimiz bile kalmazd?. Kamusal alanlar?m?z? gözümüz gibi korumal?y?z. ?zmir, kent kimli?inin çok güçlü oldu?u bir ?ehir… Bir haftada 500 tane gönüllü psikolog çal??mak istedi” dedi. Uzman Psikolog Dünya Polat ise krize psikolojik müdahalelere ili?kin aç?klamalarda bulundu.