Koronavirüse kar?? mücadelede bilim insanlar? zamanla yar???rken, salg?na zaman?nda müdahale ederek takdir toplayan ülkelerden biri olan Singapur’da çarp?c? bir ara?t?rma yap?ld?.
Singapur Teknoloji ve Tasar?m Üniversitesi bünyesinde çal??malar?n? sürdüren Veri Destekli ?novasyon Laboratuvar? (Data-Driven Innovation Lab) yapay zeka ve modelleme geli?tirerek ülkelerde koronavirüsün etkisinin ne zaman azalaca??n? tespit etmeye çal??t?.
“REHBER OLARAK KULLANILAB?L?R”
Kurulu?, “Covid-19’un Tahmini Takibi” ismi verilen ara?t?rmada günlük vakalar, ölüm ve di?er t?bbi detaylarla istatistik bilimini ve epidemiyolojik modelleri bir araya getirdi.
Ara?t?rmay? yürüten ekip, Covid-19 ile ilgili birçok bilinmez oldu?unu ve insan davran???n?n dinamik yap?s?n?n da salg?n?n yay?lmas?yla ilgili de?i?ken yaratabilece?ini aç?klayarak, “Bu veriler yüzde 100 net ve kesin de?il, sadece mevcut ?artlar alt?nda bir öngörü. Bu veriler sadece gerçek gelece?i ?ekillendirmek için harekete geçmek için bir rehber olarak kullan?labilir” yorumunu yapt?.
Ara?t?rmay? yürüten bilim ekibi, farkl? modeller ve verilerden faydaland?klar?n? aç?klarken, “Her bula??c? hastal???n bir ya?am döngüsü var. Salg?n?n patlamas?, h?zla yay?lmas?, yava?lama h?z? ve sona ermesi ?eklinde. Fakat salg?nda bu ya?am döngüleri ülkelere ya da bölgere göre de?i?iklik gösterebiliyor. Farkl? ülkeler ayn? anda farkl? fazlarda olabiliyor. Örne?in 21 Nisan’da Singapur Ba?bakan? Hsien-Loong Lee, soka?a ç?kma yasaklar?n? uzat?rken ?talya Ba?bakan? Giuseppe Conte de 4 May?s’ta i?letmelerin tekrar aç?lmas? için plan yapt?klar?n? aç?klad?” ifadesini kulland?.
RAPORU KULLANIMA KAPADILAR
Singapur merkezli bilim ekibi haz?rlad?klar? bir grafikle ülkelerde koronavirüsün ne zaman sona erece?ini modelledi. K?sa bir süre sonra yay?ndan kald?r?lan bu verilerin resmi ya da kesin bir gerçeklik sunmad???n? aktaran bilim insanlar? k?sa bir süre sonra bu verileri “iç kullan?m” için kamuoyuna kapatt?.
Fakat yay?nlanan veriler ve öngörüler gündem oldu. Koronavirüsle mücadele eden her ülke için haz?rlanan özel grafiklerde, ülkelerin verilerinden al?nan detaylarla bir takvim ve plan yap?ld?.
MODELE GÖRE 8 EYLÜL’DE B?TECEK
Singapurlu bilim insanlar? Türkiye ile ilgili olan öngörülerin 6 May?s 2020 tarihine kadarki verilerden al?nd???n? aç?klad?. Uzmanlar modellemeye göre Türkiye’de koronavirüsün bitmesi için yakla??k 120 günlük bir süreye ihtiyaç duyuldu?unu iddia etti.
Kamuoyunun kullan?m?na kapat?lan raporda, salg?n?n hangi ülkede kaç gün daha devam edece?i haz?rlanan yapay zeka ve modelleme ile belirlendi. Grafikteki dikey çizgide gün baz?nda de?i?ken yer al?rken yatay çizgide ise, “Teoride salg?n?n 7 May?s’tan itibaren bitmesi öngörülen gün say?s?” gösterildi. Grafikte Türkiye’nin kar??s?nda 121 gün gösterilirken, de?i?kenlik gösteren gün say?s?nda da 5 i?aret edildi.
Haz?rlanan grafikte Türkiye’de salg?n?n?n bitece?i tarih olarak 8 Eylül 2020 gösterildi.
Ara?t?rmada, tahminin belirsiz oldu?u ve zaman içinde de?i?ebilece?i vurgulan?rken salg?n?n teoride 8 Eylül 2020’de bitece?i iddia edildi.
Grafikte gün say?s?ndaki de?i?kenlik ve olas? hatalara da dikkat çekildi. Uzmanlar Türkiye’deki gün baz?ndaki de?i?ikli?i 5 gün olarak kay?tlara geçti.