Türkiye Sa?l?kl? Kentler Birli?i Ba?kan? ve ?zmir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Dr. Cemil Tugay, Bursa’da Türkiye Sa?l?kl? Kentler Birli?i ve Osmangazi Belediyesi i? birli?i ile düzenlenen Kent ve ?klim Paneli'ne kat?ld?. Dünya olarak 2030 y?l?na kadar karbon nötr olmak için 3.5 trilyon dolar?n harcanmas? gerekti?ini ancak henüz harcanan rakamlar?n bu hedefin çok uza??nda oldu?unu vurgulayan Ba?kan Tugay, “Bunlar? ele?tiri olarak da konu?abiliriz ya da ya?ayaca??m?z felaketin çan sesleri olarak nitelendirebiliriz. Dünya, Türkiye de dahil bir felakete do?ru h?zl?ca gidiyor. Bunun erken evrelerini ya??yoruz. Açl???, çölle?meyi, yüksek s?cakl?klar?, toplu göçleri, bunlar?n getirdi?i çat??malar? k?sa zaman dilimleri içinde ya?ama ihtimalimiz yüksek gibi görünüyor. Herkesin bu konuda bilinçli olmaya ve etkili ad?mlar atmaya ihtiyac? var. Birlik olarak görevimiz kendi üyelerimizin bu konuda bilinç seviyesini do?ru seviyeye getirmek, mücadele için birbirimize destek olmak, özele?tirilerimizi de yapmak. ?u anda kendimizi 5 vitesli bir araban?n 2. vitesinde olarak görüyorum. Bu senenin sonlar?na do?ru 5. vitese yükseltelim” diye konu?tu.
“Türkiye’nin etkili ad?mlar att??? bir plana ihtiyac? var”
Paris Anla?mas? ile dünyan?n ?s? art???n?n 1,5 derecede s?n?rlanmas? ile ilgili bir hedef konuldu?unu, 2030 y?l?nda dünyan?n karbon nötr olmas?n?n hedeflendi?ini hat?rlatan Ba?kan Tugay, ?öyle devam etti: “Dünya bu hedeften çok uzak durumda. Son y?llardaki s?cakl?k ortalamalar?nda 1,5 derecenin üzerine ç?k?ld?. Bunun sonuçlar?n? pek çok aç?dan ya??yoruz. Bunlar çevresel sorunlar, tar?mda rekolte azalmas?, kurakl?k, ekosistem de?i?imleri olarak bize dönüyor. Türkiye’de var olmayan baz? sivrisinek ve ha?ere türlerinin, daha s?cak denizlerde bulunan canl? türlerinin artan bask?nl???n? ya??yoruz. ?zmir’de son 2 y?ld?r aedes cinsi sivrisine?inin ciddi oranda yay?l?m?n? görüyoruz. Bununla ba?a ç?kmak da zor. Daha da kötüye giderek ilerleyecek. Ya?ad???m?z çevrenin ekosisteminin bozulmas?na, bunun da kent ya?am?na olumsuz geri dönü?lerine ?ahit olaca??z diye görünüyor. Türkiye’nin biraz daha h?zl? ve etkili ad?mlar att??? bir plana ihtiyac? var.”
“En büyük sorumluluk alan?m?z enerji”
Türkiye’nin 2053 y?l?nda karbon nötr hedefi koydu?unu an?msatan Ba?kan Tugay, “Ne yaz?k ki bu gidi?le buna ula?mam?z da imkans?z. OECD ülkeleri aras?nda kömür yat?r?mlar?n? art?ran tek ülke Türkiye. Hala ülke olarak kömüre dayal? termik santrallerin yat?r?m?n? yapmaya çal???yoruz. Karbon emisyonundaki durumumuza bakt???m?zda Türkiye’nin y?ll?k 558 milyon ton karbon emisyonu var. Ki?i ba??na Türkiye 6.71 ton karbon üretiyor. Türkiye karbon emisyon yüksekli?inde bu rakamla dünyada 15. s?rada. Tüm dünyan?n karbon emisyonu oran?nda yüzde 1’ini Türkiye üretiyor. Bunu karbon nötr yolunda sa?l?kl? ad?mlar atm?? bir ülke kategorisinde sayam?yoruz. Karbon emisyonuna neden olan en büyük kalemin enerji üretimi oldu?unu görüyoruz. Ondan sonra sanayi ve tar?m geliyor. Ev kökenli karbon emisyonlar?n? da 44 milyon ton civar?nda hesaplam??lar. Bizlerin birey olarak en büyük sorumluluk alan?m?z enerji gibi görünüyor. Önümüzdeki günlerde enerji tüketimimizi azaltmak ya da daha verimli kullanmak yolunda öncelikli ve h?zl? çal??malar yapmam?z gerekiyor” diye belirtti.
“Su yönetimi plan?na sahibi olmam?z laz?m”
?klim krizine kar?? dört odaktan bahseden Ba?kan Tugay, “Su, g?da, enerji ve toprak olmak üzere bu dört ba?l?kta krizler bizi bekliyor. Bu dört maddeyi Anayasa’n?n ilk maddeleri gibi akl?m?zda her zaman tutal?m. Susuzluk sorunun bu y?l Türkiye’de zirve yapt???n? gözlemledik. Art?k bizim gerçek anlamda su yönetimi plan? sahibi olmam?z laz?m. Yerel yönetimler kendi elleriyle kendi bölgelerinde tabii ki bu konuda plan yürütmeli ama özelikle havza bazl? su yönetimi planlar?na acil ihtiyaç var. G?dan?n rekoltesinde dü?me var. Sa?l?kl? ve güvenli g?da üretimi ile ilgili de ciddi sorun var. Planlamas?n?, do?ru tar?m tekniklerini hem yerel yönetimler hem de üst ölçekli belki bölgesel ve ulusal planlamalar çerçevesinde do?ru yönetmemiz gerekiyor. Kentsel bir g?da stratejisi eylem plan?m?z mutlaka olmal?. Kendine yeten kentler, kendine yeten havzalar anlay???yla gelecek g?da krizine kar?? bölgelerimizi haz?rlamal?y?z” ifadelerini kulland?.
“Önce enerji verimlili?ine ak?l yormak zorunday?z”
“Enerji, hayat?m?zda yer kaplad???ndan daha az ihtiyaç duydu?umuz bir ?eye dönü?ebilir” diyen Ba?kan Tugay, al?nabilecek pek çok önemle yüzde 50’ye varan enerji tüketimi azalt?mlar?n?n gerçekle?ebilece?ine i?aret etti. Yenilenebilir enerji yat?r?mlar?na ihtiyaç oldu?unu dile getiren Ba?kan Tugay, “Ülkemizde ne yaz?k ki bu yat?r?mlar planl? ve do?ru ?ekilde yap?lm?yor. Tar?m alanlar?, meralar?, ye?il alanlar? bozan enerji yat?r?mlar? yap?l?yor. Türkiye’nin genelinde asl?nda yenilenebilir enerji alan?nda do?ru politikalar?n uygulanmad???n?, te?viklerin biraz daha çok belli yat?r?mc?lar? destekleyecek ?ekilde yap?ld???n? söylemek durumunday?m. Rüzgar enerjisi ve jeotermallerle ilgili çok ciddi potansiyelimiz var. Do?ru yerde, do?ru ?ekilde i?letilirse Türkiye için önemli bir kaynak oldu?unu dü?ünüyorum. Tamam?n? ithal etti?i do?algazla elektrik üreten Türkiye’nin a??r fatura ödedi?ini söylemek isterim. Bundan kurtulmak için elimizin alt?nda olan yenilenebilir enerji kaynaklar?n? do?ru kullanmaya ihtiyac?m?z var. Bundan önce enerji verimlili?ine ak?l yormak zorunday?z ve asl?nda çok daha kolay. Önce yönetti?imiz kurumlardan ba?layarak sonra kamu kurumlar? ile devam ederek ve d?? mekanlar? ile ki?i, kurum, kurulu?lar? dahil ederek enerji tüketimini iyi noktaya getirebiliriz ve enerji ihtiyac?m?z? azaltabiliriz” diye konu?tu.
“Bu dört ba?l?k bizim Anayasam?z”
Toksik kimyasal içerikli sanayi, kentsel ve evsel at?klar?n ve yanl?? tar?m tekniklerinin topraklar? h?zla bozdu?unu belirten Ba?kan Tugay, ?öyle devam etti: “Plasti?i mikro plasti?e dönü?mü?, dolay?s?yla sular? ve denizleri kirleten ama havada ve toprakta da yo?un ?ekilde bulunan mikro plasti?i görmek zorunday?z. Çünkü parçalan?nca görmüyoruz. Görmeyince yok zannediyoruz ama Prene Da?lar?’nda mikro plastik buldular. Vücudumuzda belli oranda mikro plastik ile ya??yoruz. Plastik at?klar? h?zla kontrol alt?na almak zorunday?z. Mümkün olan en az miktarda at??? üretmek ve üretti?imiz at??? mutlaka kontrol alt?na almal?y?z. Yanl?? tar?m tekniklerinin en önemli nedeni yanl?? sulama, kullan?lan ilaçlar. Do?ru tar?m teknikleri ile do?ru ürünü seçerek hayvanc?l??? çevreye zarar vermeyecek ?ekilde yaparak, hayvansal ürün tüketiminde daha bilinçli davranarak tar?m kökenli toprak bozulmas?n? durdurmaya ihtiyaç var. Su, g?da, enerji ve toprak bu dört ba?l?k bizim Anayasam?z.”
Ba?kan Ayd?n su krizine de?indi
Bursa Osmangazi Belediye Ba?kan? Erkan Ayd?n da “Bursa sanayi kenti mi, turizm kenti mi yoksa kültür ve sanat kenti mi olmal?d?r? Asl?nda bu sorulardan daha önce sormam?z gereken sorular var. Bursa bir sa?l?kl? kent midir? Uluda? eteklerinde yer alan bu kadim ?ehir, ne yaz?k ki önemli bir kimlik aray??? içinde. Sadece sanayi, kültür ya da turizm odakl? bakmak yerine Bursa’n?n sa?l?kl? bir ?ehir olup olmad???na dair sorular? da gelece?imizi ?ekillendirme aç?s?ndan önemli buluyoruz” ifadelerini kulland?. Bursa’da su krizine de de?inen Ba?kan Ayd?n, Bursa’n?n 45 günlük suyunun kald???n? ifade ederek müsilaj sorunu ve hava kirlili?i sorunlar?n? aktard? Ayd?n, iklim krizi ile mücadelede yapt?klar? çal??malarla ilgili de bilgi verdi.
Bursa Osmangazi Gösteri Merkezi’nde yap?lan panelin ?klim ve Sa?l?k Ekseninde COP 29 ba?l?kl? oturumun moderatörlü?ünü ?zmir Planlama Ajans? Ba?kan? ve Sa?l?kl? Kentler Birli?i Dan??ma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Koray Velibeyo?lu yapt?. ?zmir Büyük?ehir Belediyesi Genel Sekreter Yard?mc?s? Prof. Dr. P?nar Okyay, Dünya Sa?l?k Örgütü Avrupa Sa?l?kl? ?ehirler A?? Bölgesel Direktörü Kira Fortune ve Eski?ehir Teknik Üniversitesi Fen Fakültesi Ekoloji Anabilim Dal? Ba?kan? ve Türkiye Sa?l?kl? Kentler Birli?i Dan??ma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Cengiz Türe sunum yapt?.