Ayasofya Müzesi'nin cami olarak aç?lmas? ve Diyanet ??leri Ba?kanl???'na devredilmesinin ard?ndan Atatürkçü ?lahiyatç? yazarlardan tepki geldi. ?lahiyat uzman? Yazar Nazif Ay, ?lahiyatç? Yazar Mehmet Ali Öz ve Yusuf Dülger ortak bir bildiri yay?mlayarak tepkilerini dile getirdi.
Atatürkçü ilahiyatç?lar?n, hemen her kesimin görü? bildirdi?i Ayasofya konusunda görü?, yorum ve önerilerimizi payla?may? milli ve dini bir görev addediyoruz dedikleri ve payla?t?klar? bildirinin sat?rba?lar? ise ?u ?ekilde;
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ?MZALI KARAR
"Herkesin malumu oldu?u üzere, 2 Temmuz 2020 tarihinde Dan??tay 10. Dairesi Ayasofya’n?n hukuki durumunu görü?mek maksad?yla toplanm??, 10 Temmuz 2020 tarihinde ise uygarl?klar?n ortak de?eri olan bu miras?n müze olarak varl???na devam etmesi gerekti?ine dair Mustafa Kemal Atatürk imzal? karar?n?n iptal edilebilece?i hükmünü aç?klam??t?r. Neticede, Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an’?n imzas? ile Ayasofya’n?n cami olarak aç?lmas? ve Diyanet ??leri Ba?kanl???'na devri karar? al?nm??t?r.
'UYGARLIK M?RASI VE B?R ORTAK DE?ER OLDU?U GERÇE?? UNUTULMAMALI'
?u bilinen bir gerçek ki, hiçbir kavram sözlükte verilen kar??l??? kadar dar anlama sahip de?ildir. Bir kavram?n herkes taraf?ndan ona yüklenen pek çok anlam? vard?r.
Kutsall?k arz eden kavram, terim ve maddi varl?klar?n, inananlar?n ruh ve dü?ünce dünyas?nda, tasavvurunda, hatta hayallerinde sayg?nl?k uyand?ran yönleri bulundu?u gibi, ilahi mesajl? edebiyat ve ö?retiye uzak veya dinlere mesafeli ki?ilerce de olumlu ya da olumsuz yarg? ifade eden yönler bulunur. Kutsall??a verilen anlamlar aras?ndaki bu taban tabana z?tl?klar, e?yan?n tabiat?ndand?r/ varl???n do?al sonucudur. Ayasofya konusu da kutsall?k arz eden kavramlardand?r ve bugün ortak tart??ma konusu Ayasofya’n?n da statüsü hakk?nda birçok görü?, yorum ve önerilere ?ahit olmaktay?z. Her ne kadar Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik sahas? içinde olursa olsun bu yap?n?n bir uygarl?k miras? ve bir ortak de?er oldu?u gerçe?i unutulmamal?d?r. ?slam âlemi için mübareklik atfedilen Ayasofya, “kutsal bilgelik” anlam?ndaki ismiyle, onu in?a eden Ortodoks Hristiyan medeniyetine de aitlik mesaj? vermektedir.
'?SLAMOFOB? DEN?LEN ?SLAM DÜ?MANLI?I BA?NAZLI?INI CANLI TUTACAKTIR'
Ayasofya, ayn? arsa üzerine yap?lan üçüncü dinsel yap?d?r ve son Roma ?mparatoru olarak kabul gören Jüstinyen’in insanl??a arma?an etti?i e?siz eserdir. Fatih Sultan Mehmet’in, fethin akabinde buray? kendi özel mal? olarak vak?f miras? vasf?yla ?ahs?na ait k?lan tasarrufunun hukuken ve dinen ne kadar do?ru oldu?u sorusu hâlâ tart??ma konusudur. Günümüz siyasi literatüründe ise fetih kültürünün ve Ortodoks mezhebine ait bir dini mekân?n ba?ka bir dine mal edilmesinin moral de?erlerde, hukukta ve devletleraras? ili?kilerde bir k?ymetinin olmad??? tart??mas?zd?r. Yap?m?n? Ortodoks Hristiyan din mensuplar?n?n üstlendi?i bir tap?na??n, yapt?m oldu mant???yla ve emri vaki suretiyle ?slam’a ait k?l?nmaya çal???lmas? gayrimüslimleri rencide edecek ve ?slamofobi denilen ?slam korkusu veya ?slam dü?manl??? ba?nazl???n? canl? tutacakt?r. ?badetlerin gösteri?e ve siyasete alet edilmesi, tüm samimi inançl?lar? rahats?z edecek ve din ad?na sava?t?klar?n? ileri süren radikal unsurlara yanl?? mesaj verme tehlikesi ortaya ç?kacakt?r.
'?SLAM’IN UZLA?MA VE ADALET MESAJLARINA DARBE VURUR N?TEL?KTE B?R TERC?H'
Ayasofya’n?n evrensel de?erler yok say?larak camiye dönü?türülmesi, sözlük anlam? “Bar??” olan ?slam’?n uzla?ma ve adalet mesajlar?na darbe vurur nitelikte bir tercihtir. Ayr?ca Kur’an’da, Hac suresinin 40. ayetinde: “Onlar s?rf "Rabbimiz Allah’t?r" dediklerinden dolay? haks?z yere yurtlar?ndan ç?kar?lm?? kimselerdir. E?er Allah’?n, insanlar?n bir k?sm?yla di?er k?sm?n? engellemesi olmasayd?, manast?rlar, kiliseler, havralar ve mescidler -ki oralarda Allah’?n ad? çokça an?l?r- y?k?l?r giderdi. Allah kendi dinine yard?m edenlere muhakkak yard?m edecektir. Ku?kusuz Allah güçlüdür, mutlak galiptir” denilerek di?er dinlerin ibadethanelerine zinhar dokunulmamas? ve de?i?tirilmemesi emredilmektedir. Allah’?n kesin emrini bilen ?kinci halife Hz. Ömer, Kudüs’ün fethinden sonra, hem de orada ikamet eden sayg?n Hristiyan din adamlar?n?n ?srar?na ra?men namaz?n? bir kilisenin içinde k?lmam??t?r. Gerekçesini soranlara: “Ben burada namaz k?lsam, ba?kalar? da ‘madem Ömer burada namaz k?ld?, o halde biz de buray? kiliseden camiye çevirelim’ derler diye endi?e ediyorum” cevab?n? vermi?tir.
'AYNI KAYGIYI ATATÜRK H?SSETM??'
Ayn? kayg?y?, 1922 mübadelesinden sonra Yunanistan’?n Türklere ait birçok cami ve mescidi kiliseye çevirme politikalar?na tepki gösteren Atatürk de bu co?rafyada hissetmi?, dü?üncelerini Yunanl? i? insan? Bodosakis Athanasiadis’e hiddetli ?ekilde ?öyle ifade etmi?tir: “Sizinkiler, Selanik’te Türklere ait ne varsa yok etmekte acele ediyorlar. Biliyorsunuz ben muhacirim/ göçmenim ve aslen oral?y?m. Bu olaylar neden ileri geldi?inin fark?nday?m. Fakat size ?unu söylemeliyim ki, bu tür davran??lar sadece kötü örnek olu?tururlar.”
"ATATÜRK, AYASOFYA’YA VER?LEB?LECEK EN UZLA?MACI STATÜYÜ VERM??"
Atatürk, insanl?k miras?n?n iste?i, dinin emri ve siyaset gelene?inin gere?i olarak Ayasofya’y? müze statüsünde tutarak asl?nda hiçbir din ba?l?s?n?n onurunu k?rmam?? ve Ayasofya’n?n sayg?nl???n? korumu?tur. Toplumu ayr??t?ran ve inançlar üzerinden maddi manevi ç?kar sa?layan anlay??la in?a edilen yap?lar?n “Takva (Allah’a sayg?) üzerine kurulu ibadethane olmay?p, Hz. Muhammed’in ya?am?nda görmek istemedi?i “Mescidi d?rar” hükmünde olaca??n? bilen Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Ayasofya’ya verilebilecek en uzla?mac? statüyü vermi? ve dinin yüce hedefi olan bar??? sa?lam??t?r.
'?K? YANLI?TAN B?R DO?RU ÇIKMAZ'
Bu noktada hiç kimse olumsuz uygulamalar?, mesela ?spanya’n?n Kurtuba/ Cordoba kentindeki Emevi Camiinin a??r? Hristiyan anlay???yla katedrale çevrilmesini uygun örnek olarak öne sürmemelidir. Zira iki yanl??tan bir do?ru ç?kmaz. ?slam hukuku mecmuas? Mecelle’de yer alan: “Bât?l, mâkusun aleyh olmaz, ya da sui misal emsal olamaz” kaidesince, kötüden ve kötülükten örnek olmaz kural? unutulmamal?d?r.
'MEDEN? KANUNDAK? M?RAS HUKUKUNUN GÖZ ARDI ED?LMES?N? KABUL ETM?YORUZ'
Son olarak; Mustafa Kemal Atatürk’ün ferasete, basirete, engin bilgi ve tecrübeye, ayr?ca tarihi sorumlulu?a müstenit olan “Ayasofya’n?n müze olarak varl???n? sürdürme” karar?n?n takip edilmesini, böylece devletimizin öngörülemeyen cenderelere sürüklenmemesini ve uluslararas? alanda hukuki problemlerle kar??la?mamas?n? arzu etmekteyiz. Dan??tay 10. Daire karar?nda, Osmanl? vak?f hukukuna vurgu yap?l?p, pozitif bilimden güç alan medeni kanundaki miras hukukunun göz ard? edilmesini kabul etmiyoruz, çünkü bu vurgu sebebiyle Ayasofya’n?n ibadethaneye çevrilmesinden cesaret alarak, esas vasf? olan kiliseye dönü?türülmesi için harekete geçecek d?? bask?lara ?imdiden f?rsat verilmesini istemiyoruz.
'BÜYÜK VE ONARILMAZ B?R HATA'
Atatürkçü ?lahiyatç?lar olarak hassasiyetimizin, devlet yönetiminde olmas? gereken so?ukkanl?l?kla dikkate al?nmas?n? bekliyoruz. Aksi halde, bir insanl?k miras? olan Ayasofya’n?n sadece bir dinin ibadetine özel k?l?nmas?n?n büyük ve onar?lmaz bir hata olaca??n? hat?rlat?yor, önümüzdeki süreçte konunun takipçisi olaca??m?z? kamuoyunun yüksek bilgisine sayg?yla sunuyoruz."