Anayasa önerisini CHP Genel Ba?kan Yard?mc?s? Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Ba?kan Yard?mc?s? Mustafa Yenero?lu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Ba?kan Yard?mc?s? Serap Yaz?c?, ?Y? Parti Genel Sekreteri U?ur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Ba?kan Yard?mc?s? Bülent Kaya tan?tt?.
Anayasa de?i?ikli?i önerisi ana hatlar? ile ?öyle:
ALTILI MASA ORTAK PROGRAMLARLA SAHAYA ÇIKACAK
"Tasar?y? haz?rlayan komisyon üyeleri önümüzdeki günlerde medya organlar?n?, barolar?, sivil toplum kurulu?lar?n?, meslek örgütlerini, i? dünyas?n?, sendikalar?, kad?n ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayr?ca alt? siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir araya gelecek.
KUVVETLER AYRILI?I TES?S ED?LECEK
Alt?l? masan?n Anayasa de?i?ikli?i önerisi 84 maddeden olu?uyor. Kuvvetler ayr?l???n?n vurguland??? yeni sistemde yasaman?n etkin ve kat?l?mc?, yürütmenin istikrarl?, ?effaf ve hesap verebilir, yarg?n?n ise ba??ms?z ve tarafs?z olmas? hedefleniyor. Uzla??lan metinde “Güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem in?a etme kararl?l??? içindeyiz” ifadelerine yer veriliyor.
PART?L? CUMHURBA?KANLI?I DÖNEM? KAPANACAK
Cumhurba?kan? 7 y?ll???na halk taraf?ndan seçilecek ve seçimle beraber partisiyle ili?kisi sona erecek. Görevi sona eren bir cumhurba?kan?, seçimle gelinen siyasi bir görev üstlenemeyecek. Cumhurba?kan?na, TBMM Ba?kan? vekalet edecek. Cumhurba?kan?n?n kanunlar üzerindeki zorla?t?r?c? veto etkisi sona erdirilip geri gönderme hakk? veriliyor.
ANAYASAYA ÖZGÜRLÜKÇÜ ANLAYI? KAZANDIRILACAK
Alt?l? masan?n teklifi, Anayasay? temel haklar? “ödev” olarak vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavram?yla s?n?rlayan anlay??tan ar?nd?r?yor. Anayasaya özgürlükçü bir anlay?? kazand?r?l?yor. Anayasadan otoriter anlay???n izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.
“?NSAN ONURU” ANAYASANIN TEMEL ESASI OLACAK
Anayasan?n temel haklar? düzenleyen ilk maddesine “?nsan onuru dokunulmazd?r ve anayasal düzenin temelidir” ifadesi ekleniyor. Bu vurguyla beraber Anayasan?n insan onurunu esas alan bir bak?? aç?s? kazanmas? sa?lan?yor. Devletin temel i?levinin insan onurunu korumak ve ona sayg? göstermek oldu?u vurgulan?yor.
TEREDDÜT HAL?NDE YORUM HÜRR?YET LEH?NE YAPILACAK
Anayasa’n?n 13. maddesine “Hürriyet esas s?n?rlama istisnad?r. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yap?l?r” hükmü ekleniyor. Böylece temel hak ve hürriyetlerin s?n?rlanmas? dü?üncesinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlü?ü dönemine geçiliyor.
ELE?T?R? HÜRR?YET? GÜVENCE ALTINA ALINACAK
Dü?ünce, kanaat ve ifade hürriyeti tek bir maddede düzenleniyor. Anayasan?n 25. maddesinde yap?lacak de?i?iklikle ele?tiri hürriyeti güvence alt?na al?n?yor. Keyfi s?n?rlamalar?n önüne geçiliyor.
HAYVAN HAKLARI ?LK KEZ ANAYASAYA G?RECEK
Anayasan?n 56. maddesinde yap?lan de?i?iklikle Anayasada sa?l?k hakk? ve çevre hakk? yeniden düzenlenirken hayvan haklar? ilk kez anayasal güvenceye kavu?turuluyor.
PART? KAPATMA ZORLA?TIRILACAK
Siyasi parti kapatma davalar?n?n aç?lmas? zorla?t?r?l?yor. ?iddete ba?vurma ya da ?iddeti te?vik hariç olmak üzere parti kapatma davalar?n?n aç?labilmesi için ihtar ?art? getiriliyor. Kapatma davas?n?n aç?labilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla al?nacak izne ba?lan?yor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kulland??? ifadelerin parti kapatma davalar?nda delil olamayaca?? düzenleniyor. Bu davalardan ç?kabilecek yapt?r?mlara idari para cezas? ekleniyor.
DOKUNULMAZLI?IN KALDIRILMASI ZORLA?TIRILACAK
Milletvekillerinin sadece a??r ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü halinde dokunulmazl?ktan faydalanamayaca?? düzenleniyor. Anayasan?n 83. maddesinde Anayasan?n 14. maddesine yap?lan at?f metinden ç?kar?l?yor. Dokunulmazl???n kald?r?lmas? için üye tam say?s?n?n salt ço?unlu?u ile karar al?naca?? hükmü getiriliyor. Milletvekili dü?me karar?nda bireysel ba?vuru yoluna gidilmi? ise Anayasa Mahkemesinin karar?n?n beklenece?i düzenleniyor.
KADINA ??DDETTEN SUÇLU BULUNANLAR M?LLETVEK?L? OLAMAYACAK
Affa u?ram?? olsalar bile cinsel sald?r?, çocuklar?n cinsel istismar?, kad?na yönelik kasten yaralama ve edimi ifas?n? fesat kar??t?rma suçlar?ndan hüküm giymi? olanlar?n milletvekili seçilme yeterlili?ine sahip olamayaca?? hükmü getiriliyor.
ANAYASA MAHKEMES?’NE B?REYSEL BA?VURUNUN ALANI GEN??LET?LECEK
Anayasa Mahkemesi’nin üye say?s? 15’ten 22’ye ç?kar?l?yor. Üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurba?kan? taraf?ndan seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin bölüm say?s? 2’den 4’e yükseltiliyor. Anayasada veya Avrupa ?nsan Haklar? Sözle?mesi’nde düzenlenen haklar?n ihlali iddias?yla Anayasa Mahkemesine bireysel ba?vuru yolu aç?l?yor.
ULUSLARARASI ANLA?MALARDAN ÇEK?LME KARARI AÇIKÇA TBMM’N?N UYGUN BULMASINA BA?LANACAK
Türkiye’nin taraf oldu?u bir uluslararas? anla?madan çekilme için TBMM’nin uygun bulmas? ?art? Anayasada aç?kça düzenleniyor.
HERKES MECL?S ARA?TIRMA KOM?SYONU’NUN DAVET?NE UYACAK
Meclisin denetim yetkisi güçlendiriliyor. ?effaf ve hesap verebilir bir yönetim için hükümete hesap sorulabilmesini sa?layacak araçlar? art?r?p etkili k?l?n?yor. Muhalefete bir yasama y?l?nda en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görü?me açma hakk? tan?n?yor. Herkesin Meclis Ara?t?rma Komisyonunun davetine uymak zorunda oldu?u düzenleniyor.
M?LLET?N MECL?S?, BÜTÇE YETK?S?NE KAVU?ACAK
Bütçe yetkisi Meclise iade ediliyor. Hükümetlerin politikalar?n? Bütçe Kanununun s?n?rlar?na uygun olarak yürütmelerini sa?lamak amac?yla Kesinhesap Anayasada ayr? bir maddede düzenleniyor. De?i?ikli?e göre, Kesinhesap Komisyonu kuruluyor ve ba?kan?n?n ana muhalefet partisinin milletvekili olmas? ?art? getiriliyor.
YEN? HÜKÜMET KURULMADAN MEVCUT HÜKÜMET DÜ?ÜRÜLEMEYECEK
Hükümet, ba?bakan ve bakanlar hakk?nda gensoru verme yetkisi tesis ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Kurulu aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Ba?bakan?n isminin eklenmesi zorunlu k?l?n?yor. Böylece meclis, istikrar?n gere?i olarak ancak yeni hükümeti kurmakta birle?ebilirse mevcut hükümeti dü?ürebilecek.
HSK KAPATILACAK
Hakimler ve Savc?lar Kurulu kapat?larak Hakimler Kurulu ve Savc?lar Kurulu kuruluyor. Yarg? ba??ms?zl???n?n sa?lanmas? için Adalet Bakan? ve yard?mc?s?n?n Hakimler Kurulu üyesi olmas?na son veriliyor.
OHAL KHK’LARINA SON VER?LECEK
OHAL KHK’lar? kald?r?l?yor. Ola?anüstü Hallere ili?kin tedbirlerin Ola?anüstü Hal Kanunu ile düzenlenece?i ve Ola?anüstü Hal Kanunu ile bu kanundan kaynakl? idari eylem ve i?lemlere kar?? yarg? yolunun kapat?lamayaca?? düzenleniyor.
SAVUNMA VE ?DD?A MAKAMI E??TLENECEK
Hakim ve savc?lara co?rafi teminat getiriliyor. Savunman?n ba??ms?zl??? vurgulan?yor. Yarg?lama sürecinin temel unsurlar?ndan biri olan savunma makam?, ilk defa, bir anayasa hükmüyle düzenlenerek bu makam?n iddia makam?yla e?it bir statüye kavu?turulmas? sa?lan?yor. Her ilde bir baro olaca?? aç?kça Anayasada düzenleniyor.
SAYI?TAY VE YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK
Say??tay yüksek mahkeme statüsüne kavu?turuluyor. Kurumun denetim yetkisinin kapsam? geni?letiliyor. Yüksek Seçim Kurulu Anayasada yarg? bölümünde bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, kurulun niteli?i aç?kl??a kavu?turuluyor. Yüksek Seçim Kurulunun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakk?na ili?kin kararlar? Anayasa Mahkemesinin denetimine aç?l?yor.
RTÜK ÜYELER? GAZETEC? VE AKADEM?SYENLERDEN OLU?ACAK
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun üye yap?s?nda ço?ulculuk sa?lan?yor. RTÜK üyeleri, bas?n mensuplar? ile ileti?im ve hukuk fakültesi ö?retim üyeleri aras?ndan seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli ço?unlu?u aran?yor. Kurulun ço?ulculuk, özerklik ve tarafs?zl?k esaslar?na ba?l? olarak çal??aca?? vurgulan?yor.
BELED?YE BA?KANLARININ GÖREVDEN UZAKLA?TIRILMASINA DANI?TAY KARAR VERECEK
?çi?leri Bakanl???’n?n belediye ba?kanlar?n? ve meclis üyelerini görevden uzakla?t?rma yetkisi kald?r?l?yor. Onun yerine Dan??tay karar? ?art? getiriliyor. Görevden uzakla?t?rman?n en fazla alt? ay sürebilece?i düzenleniyor.
YÖK KALDIRILACAK
Yüksekö?retim Kurulu kald?r?l?yor. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kayd?yla planlama ve koordinasyon kurulu olacak Yüksekö?retim Üst Kurulu düzenleniyor."