Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP’nin ba?vurusu üzerine Cumhurba?kanl??? ?leti?im Ba?kanl???’n?n Anadolu Ajans?’n?n (AA) “Faaliyet” ve “Örgütlenme ve insan kaynaklar? yönetimi” üzerindeki denetim yetkisini anayasaya ayk?r? bularak iptal etti. AYM üyeleri R?dvan Güleç, Recai Akyel ise iptal karar?na kat?lmayarak kar?? oy kulland?lar.
Cumhurba?kanl???’n?n 33 No’lu kararnamesi ile 18 Nisan 2019’da ?leti?im Ba?kanl??? Te?kilat? Hakk?nda Cumhurba?kanl??? Kararnamesi’nde de?i?iklik yap?ld?. CHP, AYM'ye ba?vurarak, kamu yard?m? almas?na ra?men özel ?irket niteli?i bulunan Anadolu Ajans? Türk Anonim ?irketi’nin denetimine dair kanunlarda düzenlemelerin bulundu?unu an?msatt?. CHP ba?vurusunda, "Harcamalar?n y?ll?k bütçelerle yap?lmas? nedeniyle Ajans ile sözle?me yap?lmas?n? öngören kural?n kanunla düzenlenmesi gerekti?i, ayr?ca kararname ile ?leti?im Ba?kanl???’na verilen denetim yetkisinin kurumun özerkli?i ve tarafs?zl???yla ba?da?mad???” gerekçesiyle iptali talep edildi.
2’YE KAR?I 13 OYLA ?PTAL GELD?
Anayasa Mahkemesi, 30 Aral?k 2020 tarihinde CHP’nin ba?vurusunu görü?erek iptal yönünde karar ald?. AYM karar?n?n gerekçesi bugünkü Resmi Gazete’de yay?mland?. AYM üyeleri R?dvan Güleç ve Recai Akyel’in kar?? oylar? nedeniyle iptal karar? 2’ye kar?? 13 oyla al?nd?.
Cumhurba?kanl??? Hükümet Sistemi’ne geçilmesinin ard?ndan Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an taraf?ndan yay?mlanan 14 No’lu Cumhurba?kanl??? Kararnamesiyle (CBK) ?leti?im Ba?kanl???’n?n yetkileri belirlendi. Kararnamenin 14. Maddesinde Anadolu Ajans? ba?l??? alt?nda ?u düzenleme getirildi:
“Bakanl?k her y?l kendi bütçesinin Anadolu Ajans? bölümündeki ödene?i a?mamak üzere Anadolu Ajans? ile en çok 5 y?ll?k sözle?me yapmaya yetkili olup; Anadolu Ajans?n?n faaliyet, bütçe, örgütlenme ve insan kaynaklar? yönetimi üzerinde denetime de sahiptir. Bu denetime ili?kin usul ve esaslar Ba?kanl?kça belirlenir. Yap?lacak sözle?mede Anadolu Ajans? yöneticilerinin atanma yollar? da belirlenir.”
?LET???M BA?KANLI?I'NIN AA’YI DENET?M YETK?S? ANAYASAYA AYKIRI
Yay?mlanan gerekçeli kararla AYM, düzenlemedeki ?leti?im Ba?kanl???’n?n AA’n?n “Faaliyet” ile “Örgütlenme ve insan kaynaklar? yönetimi” üzerinde “Denetim” yapma yetkisini anayasaya ayk?r? buldu. AYM, “Bu denetime ili?kin usul ve esaslar Ba?kanl?kça belirlenir” ?eklindeki ikinci cümle ile “Yap?lacak sözle?mede Anadolu Ajans? yöneticilerinin atanma yollar? da belirlenir” ibareli üçüncü cümlenin de iptaline karar verdi.
AYM karar? özetle ?öyle:
“Kural?n birinci cümlesinde ajans?n bütçesinin yan? s?ra faaliyeti, örgütlenmesi ve insan kaynaklar? yönetimi üzerindeki denetimin de merkezi idare taraf?ndan yap?lmas? öngörülmektedir. Ajans?n ?irket olarak temel amac?, yurt içinde ya yurt d???ndaki olaylarla ilgili do?ru, çabuk, tarafs?z, ça?da? haber ve foto?raf, görüntü ve multimedya istihbarat? yaparak bilgiyi bas?n ve yay?n abonelerine ula?t?rmakt?r. Bu itibarla ajans?n faaliyetlerinin yürütmenin içinde yer alan ve Cumhurba?kanl???na ba?l? olan ba?kanl?kça denetlenmesi, ajans?n özerkli?iyle ba?da?mad??? gibi yay?nlar?n?n tarafs?zl???n? da etkileme ihtimalini bar?nd?rmaktad?r. Öte yandan Ajans?n örgütlenmesi ve insan kaynaklar? yönetimi üzerinde Ba?kanl???n denetim yetkisine sahip olmas? da Ajans?n kendi faaliyetlerine ili?kin kararlar? alma ve uygulama konusundaki serbestisini ortadan kald?rd???ndan Anayasan?n 133. Maddesinin üçüncü f?kras?nda güvence alt?na al?nan kamu tüzel ki?ilerinden yard?m gören haber ajanslar?n?n özerkli?i ilkesiyle ba?da?mamaktad?r.”
CBK YETK?S? ?DAREYE DEVRED?LEMEZ
CBK ç?karabilme yetkisinin bir sonucu olarak CBK ile düzenlenmesi gereken bir konuya ili?kin düzenleme yetkisinin Cumhurba?kan?’nca CBK ç?karmak suretiyle kullan?lmas? ve bu yetkinin idareye b?rak?lmamas? gerekir. Anayasa koyucu taraf?ndan CBK’ya tan?nan asli bir yetkinin, ba?ka bir idari i?leme b?rak?lmas? mümkün de?ildir" denildi.
SÖZLE?ME ?LE YÖNET?C? ATAMA, ÖZERKL??? ANLAMSIZ KILAR
Anayasan?n 133. Maddesinin 3. F?kras?nda düzenlenen haber ajanslar?n?n özerkli?inin, Ajans?n kendi yönetim ve örgütlenmesine ili?kin kararlar? alma ve uygulama konusunda gerekli yetkiyle donat?lm?? olmas?n? ve Ajans?n d?? etkilere kar?? korunmas?n? güvence alt?na ald???na i?aret edilen kararda, “Bu itibarla Ajans?n yöneticilerinin atama yollar?n?n her y?l yenilenen sözle?me ile belirlenmesi, Ajans?n, Anayasa’n?n an?lan maddesi gere?ince sahip oldu?u özerkli?i anlams?z k?lmaktad?r” denildi. (CUMHUR?YET)