Prof. Dr. ?vet Bahar, ABD'nin önemli laboratuvarlar?ndan birinin ba?kan?. ABD Bilim Akademisi'ne seçilen ilk Türk bilim kad?n?m?z. Hesaplamal? biyolojinin öncülerinden. O ve ekibi Covid-19 konusunda ciddi çal??malar yürütüyorlar. Çal??malar? ve corona virüsü ile ilgili Cuhuriyet gazetesinden Özlem Yüzak‘a bilgi veren Prof. Dr. ?vet Bahar, “Y?l sonuna kadar en az bir a?? bulunur” dedi.
HEDEF V?RÜSÜN HÜCREYE G?R???N? ENGELLEMEK
Virüsle mücadelede çok yönlü çal??malar yürüttüklerini aktaran Prof. Dr. Bahar, “Bunlardan biri virüsün hücre zar?ndan içeri girmesine engel olacak bir ilaç geli?tirmek. Virüsün “spike” ad?n? verdi?imiz proteini, insan?n hücre zar?ndaki Ace2 reseptörü ile etkile?ime geçiyor ve biz bunu engellemek istiyoruz. Bu yüzden bir “hedef” protein seçtik: Spike'in Ace2 proteinini “tan?mas?” için yard?mc? olan bir proteaza odakland?k. ?u anda o proteaza engel olacak ilaç tasarlamaktay?z” dedi.
B?RÇOK LABORATUVARLA B?LG? PAYLA?IYORUZ
Prof. Dr. Bahar, ?kinci çal??malar?n? ise ?u sözlerle özetledi
Bugüne kadar kullan?lan bütün ilaçlar hakk?nda çok kapsaml? veri bankalar? var, hangi ilaç ne amaçla kullan?l?yor, hangi proteinlerle etkilesiyor vs.
O bilgilerin tümünü kullanarak mevcut ilaçlar?n SARS-CoV-2 virüsüne kar?? ‘yeni amaçla kullan?lmas?’ için yo?un analizler yap?yoruz.
Bu konuda çal??an birçok laboratuvar ile bilgileri payla??yoruz, aday ilaçlar? test etmek üzere klinik ara?t?rmac?/uzmanlarla i?birli?i halinde çal???yoruz.
ÇOCUKLARDA COV?D-19
Üçüncü çal??may? ise “Virüsteki genetik farkl?la?malar (mutasyonlar) ve onlar?n etkileri” olarak tan?mlayan Prof. Dr. Bahar, ?u bilgileri payla?t?:
* Özellikle son zamanlarda gerek New York gerekse ABD'nin kimi do?u eyaletlerinde Covid-19'a çocuklar?n da yakaland??? ve sistemik (toksik ?ok diye bilinen) ?iddetli reaksiyonlar gösterdikleri gözlemleniyor.
* Baz? mutasyonlar?n bu semptomlar? tetikleyebilece?i ve ba????kl?k sisteminde a??r? uyarma/tepkilere yol açabilece?i sonucuna vard?k.
* ?lk sonuçlar?m?z? yay?mlanmak üzere gönderdik. UCLA ile ortakla?a çal??mam?z oradaki deneylerle devam ediyor.
“YIL SONUNA KADAR B?R A?I BULUNACAK AMA…”
Prof. Dr. Bahar, “Yeni bir ilac?n ya da a??n?n bulunmas? ne kadar zaman alacak?” sorusuna ?u yan?t? verdi:
* San?r?m y?l sonuna kadar çok etkin olmasa da en az bir a?? veya ilaç bulunacak, zamanla daha da geli?tirilecek.
* Ancak daha önemlisi bu süreçte kendimizi korumam?z. Çok basit kurallar yeterli: Hijyen, sosyal mesafe, ve maske kullanmak bunlar?n ba??nda.
* Uzakdo?u ülkelerinin ba?ar?s? (ilaç/a?? bulunmad??? halde hasta ve ölüm say?lar?n? dü?ük tutabilmeleri) bu önlemlerin dikkatli bir ?ekilde uygulanmas?ndan kaynaklan?yor.
“DO?RU ÇÖZÜMÜ BULMANIN YOLU ??B?RL???”
Pandemiye kar?? bilimsel i?birli?inin önemine vurgu yapan Prof. Dr. Bahar, bilgi kirlili?ine de dikkat çekti. ??birli?ini ‘Do?ru çözümü bulman?n yolu’ olarak tan?mlayan Bahar ?unlar? kaydetti:
* ??birli?i, farkl? disiplinlerden ara?t?rmac?lar?n güç birli?i yapmas?, ortaya at?lan konularda/çözümlerde çe?itlilik olmas? iyi bir ?ey.
* Do?ru çözümü bulman?n yolu bu. Tabii bazen acele ile, yeteri kadar s?nanmadan, s?k? bir hakem onay?ndan geçmeden, baz? sonuçlar yay?mlan?yor, zaman zaman birbiri ile çeli?en sonuçlar görülüyor.
* Maalesef bazen kan?tlanmam?? bilgiler halk? da yan?ltabiliyor. O nedenle bas?n-yay?na, yöneticilere i? dü?üyor, yanl??/eksik bilgilerin yay?lmamas? için.
* Bilim insanlar?na gelince, biz çal??malar?n yay?mlad??? dergilerin kalitesinden, yay?n yapan laboratuvarlar?n daha önceki çal??malar?ndan, rapor edilen sonuçlar?n ne kadar geçerli oldu?unu iyi-kötü tahmin edebiliyoruz; arada deneme-yan?lma pay? da oldu?unu biliyoruz, her ?eyi sorguluyoruz tabii.