Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastal?klar? Derne?i (KL?M?K) Ba?kan? ve Sa?l?k Bakanl??? Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap ?im?ek Yavuz, Kovid-19’da gelinen son durum ve dünyada endi?eyle izlenen monkeypox ( salg?n?yla ilgili aç?klamalarda bulundu.
Koronavirüste ölüm ve vaka say?lar?n?n tüm dünyada azalma e?iliminde oldu?unu belirten Prof. Dr. Yavuz, yeni varyantlarla ilgili “yaz ya da sonbaharda yeni dalgalara yol açar m?” endi?esi ya?and???n? ve sürecin yak?ndan takip edildi?ini kaydetti.
Prof. Dr. Yavuz, ?öyle konu?tu:
*Ayr?ca bundan sonra yap?lacak a??lar?n içeri?inin belirlenmesi için Dünya Sa?l?k Örgütü’nün aynen grip a??lar?nda oldu?u gibi bir organizasyonu söz konusu.
*Yani nas?l grip a??lar? her y?l yenileniyor, böyle bir yenilenmeye ihtiyaç var m?, bunu görece?iz sonbahara do?ru. Çünkü ?u an dünyada BA.2 varyant? da art?k azal?yor.
*Di?er varyantlar, BA. 4, 5, Amerika’da ç?kan BA.12 varyantlar?, bula??k özellikleri daha yüksek oldu?u için, bask?n hale geçti.
*Onlar da kaç?yorlar a?? ba????kl???ndan. Dolay?s?yla a?? takviminde bir de?i?iklik gerekecek mi bunun cevab?n? ar?yoruz.
“SALGIN VAR AMA PANDEM?YE DÖNÜ?MES?N? BEKLEM?YORUZ”
Maymun çiçe?i salg?n?na dair de önemli bilgiler veren Prof. Dr. Yavuz, ilk kez 7 May?s’ta ?ngiltere’de tespit edilen vakan?n üzerinden geçen 20 günde, tam 21 ülkede yeni vaka tespit edildi?ine i?aret ederek ?u ifadeleri kulland?:
* Koronavirüsteki gibi büyük bir pandemi beklenmese de burada en büyük s?k?nt?; virüsün hayvan konaklardan da geçebilmesi nedeniyle, kontrolünün zorla?abilece?i
*20 günde, 21 ülkede vaka tespit edildi. Bu baya?? bir salg?n oldu?unu gösteriyor bize. Gerçek boyutunu da tam olarak bilemiyoruz.
*Bu sadece yakalanan olgular. Sürveyans (takip) sistemi iyi olan ülkelerin yakalad??? olgular.
*Asl?nda bilinenden çok daha fazla vaka oldu?u tahmin ediliyor. Eldeki verilere göre pandemik kapasitesinin çok yüksek olmad??? dü?ünülüyor.
*Çünkü solunum yoluyla çok etkili bir ?ekilde bula?am?yor, ya da asemptomatik dönemde bula?t?r?c?l??? yok diye kabul ediliyor.
*DNA virüsü oldu?u için çok mutasyon geçirmeyecek diye tahmin ediliyor. Ama tabii ki mikroorganizmalar?n yak?n takip edilmesi gerekiyor.
*Çünkü daha önce corona virüsler de bu kadar bula??c? olarak bilinmiyordu. SARS hele hiç yay?lm?yordu mesela.
“?LK TEMASLIYA ?SE A?I VE 21 GÜN KARANT?NA”
Prof. Dr. Yavuz, henüz Türkiye’de vaka tespit edilmedi?ini ama ilk vaka ç?karsa neler yap?lmas? gerekti?ini ise ?u sözlerle anlatt?:
*Türkiye’de dü?ünsenize hiç görülmemi? bir hastal?k. ?lk hastan?n, döküntüler tamamen kuruyana kadar izolasyonda kalmas? gerekecek.
Çünkü toplumda hiç görülmeyen bir hastal?k ki ilk defa olacak. Daha önce yay?lmam?? bir hastal?k yani, bu ?ekilde belki yay?lmas?n? engelleyebiliriz.
*Hasta tespit edildikten sonra tüm lezyonlar kuruyacak, kabuklar? dökülecek, çünkü oralardan da bula?ma söz konusu olabiliyor; bu da 2 ila 4 hafta kadar sürüyor.
*Semptomlar ç?kt?ktan, döküntüler ba?lad?ktan sonra 14-28 gün aras? hasta olan ki?inin izolasyonu gerekiyor.
*Temasl?da ise semptomlar olu?madan a??lama yap?lmas? ve 21 güne kadar izolasyonu söz konusu olabilir.”
“EV HALKININ YÜZDE 10’UNA BULA?TI?I GÖSTER?LD?”
*Döküntülerde bol miktarda virüs var. O döküntü veya hastan?n ç?kart?lar?yla diyelim (vücut s?v?lar?) yak?n temasla bula??r.
*Mesela konu?urken de uzun süre çok yak?n temasta, bula?ma riski var. Çünkü Afrika’daki salg?nlarda yap?lan çal??malarda, ev halk?n?n yüzde 10’una yak?n, temasla bula?t??? tespit edilmi?.
Hastal???n yay?lmas? Kovid’den zor olsa da neredeyse Kovid’den daha fazla ölümcül olabilen bir virüs oldu?una da dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, ?u ifadeleri kulland?:
*Bir di?er s?k?nt? da çiçek hastal???n?n akrabas? bir virüs olmakla birlikte, hayvan rezervuarlar?nda bulunabilmesi. Gerçek hayvan rezervuar? hangisi, onu bile bilmiyoruz.
*Böyle bir hastal?k oldu?u zaman, hayvanlarda da etken olabiliyorsa, Kovid’den de biliyoruz, o zaman kontrolü daha zor oluyor.
*Bir de ki?i semptomatik olduktan sonra yani hastal?k belirtileri ba?lad?ktan sonra bula?t?r?c?l?k oldukça uzun sürüyor.
*Kabuklanmalar?n hepsi, vücutta ç?kan döküntülerin hepsi yok olana kadar bula?t?r?c?l??? sürebiliyor.
*Ama hastalar? yakalamak kolay oldu?u için, döküntülerden hemen tan?y?p hastay? izole edip, çevresini de ‘ring a??lama’ dedi?imiz ?ekilde a??lad???n?z zaman kontrol alt?na al?nabilece?i dü?ünülüyor.
“HEK?MLER?N DE B?LG?LEND?R?LMES? LAZIM”
“Bizim de Türkiye olarak h?zl?ca vaka tan?mlamas? yapmam?z laz?m ve sürveyans? (takip) art?rmam?z laz?m” diyen Prof. Dr. Yavuz, ?u uyar?larla sözlerine devam etti:
*?nsanlar?n fark?ndal???n? artt?rmam?z laz?m. Vakay? görecek olan hekimlerin e?itimlerini art?rmam?z laz?m çünkü uzun zamand?r görülmeyen bir hastal?k.
*Biz KL?M?K Derne?i olarak bugün hekimlerimize yönelik bu yönde bir e?itim toplant?s? yap?yoruz örne?in.
*Türkiye’de 1980’e kadar a??lanma vard?, 80’den sonra a??l? olan yok. Dolay?s?yla en geç a??lanan grubun bile a??s?n?n üzerinden 42 y?l geçmi?.
*A??s? olup da hastal??a yakalanan var. A?? ne kadar koruyor, gene k?smi bir koruyuculu?u olacakt?r. Ama bunun yüzde 80-90 düzeyinde olmas? beklenmiyor aç?kças?.
“TÜRK?YE DE B?R M?KTAR Ç?ÇEK A?ISI ALMI?TI”
2001’de Amerika’da gerçekle?en ?arbon sald?r?s? sonras? ülkelerin çiçek virüsüyle de ilgili alarma geçti?ini ve biyolojik sald?r? tehdidine kar?? çiçek a??s? temini gerçekle?ti?ine de de?inen Prof. Dr. Yavuz, Türkiye’nin de o y?llarda belli bir miktar çiçek a??s? ald???n? söyleyerek sözlerini ?öyle noktalad?:
*Çiçek a??lar? stoklam??t? baz? ülkeler. San?r?m Türkiye’de de 2011 y?l?nda belli bir miktar a?? al?nm??t?. Asl?nda öngörülüyordu maymun çiçe?i salg?n?.
*Çünkü Nijerya’da 2017 y?l?nda birdenbire ortaya ç?kt?, ?u andakinin bir modeli orada ya?anm??t? zaten. Böyle bir haz?rl?k vard?.
*Bu nedenle de 2019’da, daha az yan etkisi olan MVA (nonreplike atenüe canl? a??) a??s?na EMA ve FDA onay vermi?ti. Ama o a?? da kitlesel a??lamalarda henüz büyük çapta kullan?lmad??? için, koruyuculu?uyla ilgili acaba etkinli?i ne olur diye dü?ünülüyor.
*Maymun çiçe?inde riskli grup daha çok çocuklar ve gebeler. O yüzden ekstra dikkat edilmesi gerekiyor bu grupta.