Ekonomi ??lerinden sorumlu Genel Ba?kan Yard?mc?s? olan Nurettin Canikli, pandemi ko?ullar?nda verilen negatif faizin döviz talebine yol açt???n? ve bu nedenle rezerv sat??lar?na gidildi?ini belirterek, bundan sonra negatif faiz verilemeyece?ini söyledi.
Ba?ta CHP’nin ba?latt??? geni? çapl? kampanya olmak üzere muhalefet partileri bir süredir Cumhurba?kan? Tayyip Erdogan’?n kar??s?na “128 milyar dolar nerede?” sorusu ile ç?k?yorlar. Bu soru sosyal medyada da destek görürken son günlerde ekonomiden sorumlu üst düzey yetkililer bu sat??larla ilgili medyada aç?klama yapmaya ba?lad?.
‘NEDEN? NEGAT?F FA?Z’
Canikli, dün gece bir televizyonun program?nda yapt??? konu?mada, TCMB’nin rezervlerinin 128 milyar dolar?n?n kullan?lmas?na ili?kin sorulara, “Kabaca 95 milyar dolarl?k k?sm? 2020 döneminde, pandemi döneminde kullan?ld?. Nedeni negatif reel faiz. Neden negatif faize göz yumdunuz diye bir soru hakl? olarak gelir. Reel faiz negatifse do?al olarak insanlar TL varl?klar?ndan alternatif yap?lara yönelir” dedi ve ekledi:
“Firmalar?n mali yap?lar?n?n bozulmas?na neden olmayacak deste?i sa?larsan?z üretim ve istihdam devam eder. Biz bunu tercih ettik. Büyüme böyle gerçekle?ti. Bu ?ekilde olsayd? en az 4.5-5 milyon istihdam kayb? ortaya ç?kacakt?.”
‘BUNDAN SONRA HEP POZ?T?F REEL FA?Z OLACAK’
Negatif faizin faturas?n?n “enflasyonun yükselmesi, faizlerin yükselmesi” olaca??n? bildiklerine dikkat çeken Canikli, “Piyasa ?unu dü?ünebilir, ‘siz böyle ikide bir reel faizleri negatife mi dü?üreceksiniz’, hay?r.
“Böyle bir yöntem 100 y?lda bir kullan?labilir. Önümüzdeki dönem bu arac? bu ?ekilde kullanma imkan?m?z yok” diyen Canikli sözlerini ?öyle sürdürdü:
“Bundan sonra reel faiz hep pozitif olacak nokta. Önümüzdeki dönemde reel faizlerin negatife dü?mesi söz konusu olamaz. Reel faiz art? olarak kullan?lacakt?r”
‘?FLAS EDERD?K’
“Piyasada dolara talep varsa, dolar talebi piyasa dinamikleri taraf?ndan kar??lanam?yorsa, TL’nin konvertibil olmas? yüzünden bu talebi Merkez Bankas? kar??lamas? gerekiyor” diyen Canikli, ekonomistlerin yanl?? oldu?unu belirtmelerine ra?men TCMB’nin herkese dolar satma yükümlülü?ü varm?? gibi konu?tu.
“E?er bu taahhüdünün gere?i talep edilen dövizi vermek zorunda. Bir talep var TL’den dövize geçme talebi. Piyasa kar??lam?yorsa Merkez Bankas? kar??l?yor” diyen Canikli ?öyle devam etti:
“Aksi halde temerrüde dü?er. Temerrüd ne demektir? ?flas demektir. Yo?un bir döviz talebi sorunsuz kar??lanan bir ekonomi yok ?u anda dünyada. Esas sorun e?er bu talep ortadayken siz bunu kar??lamam??san?z Türkiye Cumhuriyeti devleti yükümlülü?ünü yerine getirememi?, Bu kelimeyi kullanmak istemiyorum ama iflas anlam?na gelir bu.”
FA?Z ENFLASYONUN ALTINA ÇEK?LM??T?
TCMB Murat Uysal ba?kanl???nda politika faizini yüzde 24 seviyesinden 1 y?ldan k?sa bir sürede yüzde 8.25’e indirmi?ti. Politika faizinin en dü?ük seviyeye geriledi?i ve ayn? zamanda pandemi sürecinin ilk aylar?nda TÜ?K’in aç?klad??? enflasyon ise çift hanede bulunuyordu. Özellikle lokallerin döviz birikimini yo?unla?t?rd??? 2020 yaz aylar?nda TÜ?K’in aç?klad??? enflasyon ile TCMB politika faizi aras?ndaki fark en yüksek noktaya ula?m??t?. Bu dönemde gerçekle?en enflasyona göre eksi 4 puan seviyesinde negatif reel faiz uygulanm??t?.
“128 milyar dolar?n buharla?mas?, kaybolmas? gibi bir durum söz konusu de?il” diyen Canikli, “Bu paran?n 75 milyar dolar?n? Türkiye’deki insanlar sat?n alm?? ve bankaya yat?rm??lar. Büyük ço?unlu?u TL mevduatlar?n? dolara çevirmi?ler. Merkez Bankas? bilançosuna bakt???m?zda bu anlamda rezervin kendisi gözüküyor. Sadece ismi de?i?iyor” dedi.
‘B?Z? Ç?? Ç?? YERLERD?’
Canikli iddialar? ortaya atanlardan özür beklediklerini de belirterek, “O paralar? iç ettiniz, suistimale konu ettiniz, pe?ke? çektiniz, yurt d???na transfer ettiniz gibi ak?lla mant?kla izah edilmesi mümkün olmayan iddialarda bulundular” dedi.
Döviz sat??lar?n?n piyasa fiyat?ndan yap?ld???na dikkat çeken Canikli, “Piyasaya dolar sat???n? piyasa fiyat?n?n alt?ndan satm?? olsayd?k bizi çi? çi? yerlerdi. ?u anda söylenecekleri tahmin bile edemiyorum. Hem ihale yönteminde hem do?rudan sat?? yönteminde ayn? sak?ncalar geçerli” dedi.
‘BÖYLE B?R FATURA ÇIKACA?INI B?L?YORUZ’
Canikli ?öyle devam etti:
“Negatif reel faizden sonra böyle bir faturan?n ç?kaca??n? biliyoruz. Mecburen yapmak zorunda kald???m?z bir karar de?il bu. Tamam büyümeyi sa?lad?k, orada kolumuz kesilmedi, istihdamda da alt?ndan kalkamayaca??m?z bir ?ey ya?amad?k ama bunun faturas?n?n enflasyonu artt?raca??n?, faizleri yükseltmek zorunda kalaca??m?z? biliyorduk. Bunu ekonomi yönetiminin öngörmemesi mümkün de?il. ?imdi o faturay? ödüyoruz… Enflasyonla faiz aras?ndaki ili?kiyi enflasyonun üstünde kurarak, fiyat istikrar?ndan sonra enflasyondaki kal?c? dü?ü? trendini kesin olarak gördükten sonra faizdeki düzenlemeler gündeme gelecek. Önümüzdeki dönemde hedefimiz bu.”
TCMB için esas olan?n brüt rezerv oldu?una dikkat çeken Canikli, “Esas brüt rezervdir…Sonuç olarak 90 milyar dolar? fiilen kullanabilir Merkez Bankas?, bu kadar aç?k ve nettir” dedi.
Canikli muhalefetin ele?tirilerinin sorulmas? üzerine ise “Birilerine ayr?cal?k sa?land? m?? Bu sorunun cevab? kocaman hay?r” yan?t?n? verdi.
REZERV KAYIPLARI
Erdo?an’?n damad? da olan Berat Albayrak’?n Hazine ve Maliye Bakan? görevinden ayr?ld??? Kas?m 2020 öncesinde uygulanan al???lagelmi?in d???ndaki politikalarla sonucu iki y?lda TCMB kendine ait rezervlerinin büyük bölümünü kaybetti.
Bankac?lar?n hesaplamas?na göre TCMB ilgili iki y?lda yakla??k 128 milyar dolar rezerv kayb? ya?ad?. TCMB’nin rezervlerindeki kay?p, lokal bankalarla gerçekle?tirilen swap i?lemleri nedeniyle brüt rezervlere ayn? ölçüde yans?mad?.