?zmir'de havalar?n ?s?nmas?yla ba?layan ve son 1 haftada artan orman yang?nlar?, do?ay? ve canl?lar? tehdit ediyor. Yang?n?n gözle görülen etkilerinin yan? s?ra görülmeyen etkileri de çevresel krize yol aç?yor. Ege Üniversitesi (EÜ) Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü ö?retim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Hüsnü Kay?kç?o?lu, her yang?n?n havan?n kalitesini, canl?lar?n ya?am alanlar?n? ve topra??n dokusunu olumsuz etkiledi?ini belirtip, "En h?zl? etki atmosfere büyük bir karbondioksit sal?m? gerçekle?mesi. Büyük yang?nlar, milyonlarca ton sera gaz? salarak küresel iklim de?i?ikli?ini artt?rmada çok önemli bir rol üstleniyor. Ye?il örtünün kayb?, bölgesel oksijen üretimini ve ekosistem dengesini olumsuz etkiliyor. Duman ve partiküller, hava kalitesinin bozulmas?na neden oluyor. Canl? türleri habitat kayb?na u?ruyor. Her seferinde toprak, yang?n?n sessiz ma?duru oluyor. Canl?lar kaç?yor, insanlar?n evleri yan?yor ama yang?n?n topra?a olan etkileri gözle görülmedi?i için dikkate al?nm?yor" dedi.
'YANGIN SONRASI DÖNEMDE EROZYON ARTIYOR'
Prof. Dr. Kay?kç?o?lu, "Yang?n sonras?nda sessiz ma?dur olan topraklar?m?z?n hem fiziksel hem kimyasal hem de biyolojik yap?s?nda ciddi bozulmalar görülüyor. Fiziksel bozulma ile topraklar?n yap?s?n? koruyan ve hava-su dengesini sa?layan yap? zarar görüyor. Topraklar?n hava ve su geçirgenlikleri azal?yor. Yang?n sonras? dönemde gerçekle?en ya???larla birlikte e?ime ba?l? olarak erozyonun görülme s?kl??? ve ?iddeti art?yor. Yüksek s?cakl?klarla kil mineralleri adete pi?er ve topra??n fiziksel bütünlü?ü bozulur. Kimyasal bozulmada sürdürülebilir toprak verimlili?i için önemli olan organik maddenin yanmas? gerçekle?iyor. Azot ve karbon kayb? ya?an?yor. Özellikle topraklarda s?cakl???n artmas?na ba?l? olarak a??r metallerin hareketlili?i art?yor. Bu da çevre sa?l??? aç?s?ndan büyük bir risk olu?turuyor. Biyolojik olarak bakt???m?zda da toprak canl? bir sistemdir. Topraklar?n canl?l???n? veren yap? ise topra??n içerisinde ya?ayan biyoçe?itliliktir. Bir tatl? ka???? toprakta dünyadaki insan nüfusundan daha fazla canl? ya??yor. Dünyadaki biyoçe?itlili?in 4'te 1'i de toprakta ya??yor. Biyolojik çe?itlilik orman yang?nlar?yla ciddi ?ekilde zarar görüyor. Orman?n yang?na dirençlili?ini art?ran mantar, toprak verimlili?i için son derece önemli olan solucanlar yok oluyor. Orman yang?nlar? sadece do?a olay? de?il, do?rudan insan kaynakl? bir ekosistem krizi olarak ele al?nmal?. Kaybolan sadece a?açlar de?il, temiz hava, sa?l?kl? toprak, geçim kaynaklar? ve do?al ya?am. Bu krize ba?a ç?kmak için de sadece yang?n? söndürmek de?il, topra?? ve do?ay? ya?atacak uzun vadeli politikalar üretmek durumunday?z" diye konu?tu.
'TOPRA?IN YEN?LENMES? YILLAR ALAB?L?R, MÜMKÜN DE OLMAYAB?L?R'
Topra??n kendini toparlama süresinin yang?n?n ?iddetine ve süresine göre de?i?kenlik gösterdi?ini ifade eden Prof. Dr. Kay?kç?o?lu, ?öyle dedi: "?iddetli yang?nlarda toprak yüzeyindeki s?cakl?k 500 ila 800 santigrat dereceye kadar ç?kabilir, bu da organik maddeyi h?zla yok eder. Bu da topra??n su kapasitesini yok eder. Topra??n kendini yenilemesi y?llar alabilir, baz? durumlarda mümkün olmayabilir. Ya???larla birlikte özellikle e?itimli alanlarda üst topra??n ak??? h?zlan?r ve erozyon riski artar. Kurak bölgelerde nemin ve mikroorganizma aktivitesinin dü?ük olmas? nedeniyle iyile?me daha da yava? olur. Toprak tipi ve organik madde içeri?i de önemli. Organik maddesi zengin topraklar daha dirençliyken, kumlu ve fakir topraklar yang?n sonras? daha çok zarar görebilir. Yang?n sonras? insanlar?n uygulayaca?? biyolojik restorasyonla örtü bitkisi, organik gübre süreçleri topra??n kendini toparlama sürecini h?zland?rabilir. Müdahale edilmezse toprak canl?l??? kayb? 10 ila 30 y?l ciddi ?ekilde azalabilir."
'EROZYONUN ÖNLEMES? SON DERECE ÖNEML?'
Yang?n sonras?nda ya?anabilecek felaketinin artmamas? için yap?lmas? gerekenleri s?ralayan Prof. Dr. Kay?kç?o?lu, "Erozyonun önlenmesi son derece önemli. Yang?ndan sonra toprak suyu kabul etmedi?i için e?ime ba?l? olarak su ak???yla beraber üst toprak tabakas?n?n kayb? gerçekle?iyor. Verimlili?i kaybetmemek için topra?? oldu?u yerde tutmak gerekiyor. Bunun için örtücü materyaller, organik at?klar, saman, a?aç kabuklar?, malç gibi yüzey örtüsünün sa?lanmas? erozyonu azalt?p, toprak s?cakl???n? dengeleyip su kayb?n? önleyecektir. Bu ad?m son derece önemli. Yamaç alanlarda su ve toprak ak???n? azaltmak için yanan a?aç gövdeleri, dallar dizilmeli. Kompost ve organik gübre uygulamalar? gerçekle?ebilir, bu da topra??n biyolojik canl?l???n? artt?r?r. Gerekli ko?ullarda mantarlar ya da toprak bakterileri topra?a verilebilir, bu kök geli?imini ve köklerin beslenmesini, suya ula?mas?n? artt?rabilir. H?zl? büyüyen yerli bitkilerle derin köklü azot ba?layan a?açlar dikilebilir. Bölgede uzun vadeli restorasyon çal??mas? toplumsal kat?l?m ile yap?labilir. Bütün bu uygulamalar, Ege Bölgesi ve ?zmir'de yanan alanlarda uygulanabilir" dedi.
'?ZM?R'DE TOPRAK KEND?S?N? YEN?LEYEB?L?R'
Prof. Dr. Kay?kç?o?lu, "?zmir, Akdeniz iklimi etkisi alt?nda kalan bir bölge. Y?ll?k ya??? ve s?cakl?k özellikle topraktaki biyoçe?itlili?in kendisini yenilemesi için uygun bir ortam sa?l?yor. Nem de s?cakl?k da var, toprak kendisini yenileyebilir. Dolay?s?yla ?zmir'de gerekli uygulamalar yap?ld???nda toprak yeniden kazan?labilir" diye konu?tu.