Sanayi devriminden bu yana kullan?lan fosil yak?tlara dayal? olarak dünyadaki ortalama s?cakl???n 1 ile 1.5 santigrat derece artt???n? söyleyen Prof. Dr. Hasan Çukur, Türkiye'de de son dönemde yüksek bas?nç ?artlar?n?n egemen oldu?unu belirtti. Yurt genelinde, Afrika'n?n kuzeyinde büyük sahradaki kontinental tropikal (cT) hava kütlesinin etkili oldu?unu anlatan Prof. Dr. Çukur, bunun kuru karakterli, s?cakl?k de?erleri yüksek bir hava kütlesi oldu?unu dile getirdi. Çukur, "Sanki çöl s?cakl?klar? buraya do?ru ta??nd? diye ifadeler duyuyoruz. Çünkü yüksek bas?nç sahas?nday?z. Bu nedenle hava çok sakin, rüzgars?z, bunalt?c? ve cT hava kütlesi egemen. E?er alçak bas?nç ?artlar? olu?sayd?; nem, s?cakl?k ve bas?nç de?erleri farkl? hava kütleleri buraya sokulaca?? için hava rüzgarl? ve belki de cephesel ya???lar?n oldu?u hava olaylar?n? ya?ard?k" dedi.
Orta Atlantik’ten/Azorlar?n üzerinden gelen yüksek bas?nç sahas?n?n a?ustos ve eylül ay?n?n ilk yar?s? boyunca tüm Akdeniz çana??n? ve Anadolu'yu kaplad???n? anlatan Prof. Dr. Hasan Çukur, buna ba?l? olarak s?cakl?k de?erlerinin yüksek seyretti?ini dile getirerek ?u bilgileri verdi:
"Azor yüksek bas?nç sahas?, alan?n? daralt?nca, hava s?cakl?klar? de?i?meye ba?layacak ve s?cakl?k de?erleri dü?ecek. Böylece cephesel ya???lar almaya ba?layaca??z. Kuzey Atlantik Sal?n?m? (KAS) a?ustos ve eylülde pozitif seyretti?i için yüksek bas?nç ?artlar? egemen ve bunalt?c? s?caklar ya?amaya devam edece?iz. Dünyam?z güne?in etraf?nda 1 tur yaparken, 4 mevsimi ya??yoruz. Bunun d???nda ya?ad???m?z do?al ortam ve atmosfer ?artlar?n? etkileyen, dünyan?n yapt??? presesyon/ba? sallama hareketi mevcut. Bu hareketin toplam 1 periyodu 26 bin y?ld?r. Yani 13 bin y?l s?cak (interglasiyel-buzul aras?) dönem, 13 bin y?l ise so?uk (glasiyel-buzul) dönem ya?anmaktad?r. Dünya ortalama s?cakl??? 4-5 derece dü?erse so?uk/buzul döneme geçilir. ?u anda s?cak/interglasiyel dönemdeyiz. Son jeolojik dönemde 4 defa buzul-so?uk ve buzul aras?-interglasiyel-s?cak dönem ya?anm??t?r. Yani çok uzun periyotlar halinde 13 bin y?l+13 bin y?l dünyan?n genel ortalama s?cakl??? buzul dönemi ve s?cak dönem olarak insan faaliyetlerinden istisna olarak de?i?mektedir."
DOLU YA?I?LARINDA YÜZDE 500 ARTI?
Hava ve deniz suyu s?cakl???n?n ortalama de?erlerin üzerinde seyretmesinin sa?anak, dolu, hortum ve tropik f?rt?na benzeri olaylar? tetikledi?ini belirten Prof. Dr. Hasan Çukur, son 20 y?ll?k dönemde dolu ya???lar?nda yüzde 500 gibi bir art???n söz konusu oldu?una dikkat çekti. Çukur, geçen günlerde Ankara'da ya?anan kum f?rt?nas?n?n yüksek s?cakl?k neticesinde olu?an termik alçak bas?nç etkisi nedeniyle olu?tu?unu söyleyerek, ?öyle devam etti:
"Bir gram su ortamdan buharla??rken yakla??k 650 kalori ?s? al?r. Olu?an su buhar?n?n ya???a dönü?ebilmesi için; gaz faz?ndan tekrar s?v? hale gelmesi laz?m ki ya???tan söz edelim. Zeminde 1 metrekareye 1 mm ya??? dü?tü?ünde yakla??k 1 kg'l?k ya??? dü?mü?tür. 1 gün içerisinde dü?en ya??? 10, 50 hatta 100 milimetre veya 100 kilogram olabilmekte. Az önce 1 gram suyun buharla??rken 650 kalori ?s? ald???n? belirtmi?tim. O halde örne?in bir günde 1 metrekareye 10 milimetre veya 10 kilogram ya??? dü?mü? olsa; 6 milyon 500 bin kalorilik bir enerji aç??a ç?kmakta. Bu de?eri ya????n oldu?u bütün alan için dü?ünürseniz ne kadar büyük bir enerjinin ya??? esnas?nda aç??a ç?kt???n? tasavvur edebilirsiniz. ??te bu aç??a ç?kan enerji, bulutlar?n ani yükselmesine ve dolulu ya???lara, ?iddetli sa?anaklara y?l açmaktad?r. Ya??? esnas?nda, ya?mur bulutunun içinde aç??a ç?kan bu gizli ?s? nedeniyle, su tanesi yukar? ç?karken donar ve buz haline gelebilir. A?a?? dü?ü?ü s?ras?nda küçük ya?mur ve buz kristalleri ile birle?ip büyüyerek ceviz büyüklü?ünde, yumruk büyüklü?ünde dolular haline gelebilmektedir. Son 20 y?ll?k dönemde dolu ya???lar?nda yüzde 500 gibi bir art?? söz konusu. Konya, Karaman gibi kurak bölgelerde bu belirtilen nedenlerle ani alçak bas?nç sonras?nda olu?an hava sirkülasyonu; ortamda ne varsa al?r yükseltir ve kum f?rt?nas? olu?turur. Geçen günlerde Ankara'da olu?an benzer bir hava olay?d?r. Derin bir alçak bas?nç varsa hortumdan da söz edebiliriz. Olay?n olu?tu?u yere göre ya?anan meteorolojik olay?n ad?, seyri ve ?iddeti de?i?ebilmektedir. Atmosfer a??r? derecede ?s?nd??? için bunlar? yo?un ?ekilde ya??yoruz. Uzun süreli bak?ld???nda bunlar beklenen hava olaylar?d?r. Yapt???m?z bir çal??maya göre Karadeniz bölgesi hariç ya???l? gün say?lar?nda bir azalma söz konusu. Bunun bir sonucu olarak da normal ya???larda azalma; çok ?iddetli sa?anak ya???larda art?? gözlenmektedir. Maalesef enerjinin fazla olmas?, s?cakl?k art??? nedeniyle ?iddetli sa?anak ya???lar? daha fazla görmeye ba?lad?k."