Prof. Dr. Esergül Balc?:
- Ta?rada devlet e?itimden kademe kademe çekilmi?. Baz? bölgelerde okullar kapat?lm??. Yoksulluk ve sahipsizlik nedeniyle aileler çocuklar?n? tarikatlara teslim etmi?. Yar?n bu çocuklar?n hangi amaç için nas?l kullan?laca?? meçhul.
- Bu durum terör kadar ciddi bir ulusal güvenlik sorunudur. I??D’e kat?lanlar?n ço?unun Do?u ve Güneydo?u Anadolu bölgelerinden oldu?unu mahkeme kay?tlar?ndan biliyoruz. Biz bunun için AB’nin program?ndan esinlenerek “Tarikat Erasmus”u ifadesini kulland?k.
- Afrin’de, ?dlib’de evlatlar?m?z terör örgütü PYD/YPG ile yani PKK’nin Suriye koluyla sava??yor. Bunlar?n lideri Salih Müslim’in karde?i de Gaziantep’te Zehra ad?nda bir medrese açt?. Mehmetçik, Suriyeli teröristlerin aileleri Türkiye’de medrese açs?n diye mi ?ehit oluyor?
- Yapt???m?z ara?t?rmaya göre, Türkiye’de bir milyon civar?nda çocuk tarikatlar?n elinde. Ço?unlu?u yoksul ailelerden geliyor. Çaresizler. Kalabal?k ailesinin karn?n? zar zor doyuran ebeveynler çocuklar?n? tarikata verince, bir bo?az eksiltmi? oluyor.
- Siz bakmay?n tarikatlar?n ?stanbul Sözle?mesi konusunda yaygara kopard?klar?na. Kar?? cinsle neredeyse hiçbir temaslar? yok. Battaniyeden tahrik olan ve bu konuda fetva veren ?eyhler var.
- ?stanbul’da bir Kuran kursunda çocuklara, ard?ndan Sakarya’da 12 ya??nda bir k?z çocu?una tecavüz edildi gibi pek çok haber ve bunlara ili?kin tutuklamalar oluyor. Bunlar buzda??n?n görünen yüzü. Tarikat yurtlar?, okullar?, kurslar? ve evleri her türlü istismara aç?k.
- Akademik ya?am?n?z? “sona erdiren” “E?itimde Tarikat ve Medrese Gerçe?i” raporunun seyrini anlat?r m?s?n?z?
Raporun konusu, Türkiye’de E?itim Politikalar? kitab?m? yazarken, günümüz e?itimini inceleme esnas?nda gündeme geldi ve 2018 y?l?nda yay?mland? ancak geçmi?i epey eski. Böyle bir ara?t?rma yapma fikri, Rusya’da, onlar?n e?itim sistemini incelerken akl?ma gelmi?ti. FETÖ eski Sovyet co?rafyas?na yay?lm??t? ama Ruslar bunu tehdit olarak görüyorlard?. Daha sonra e?itim politikalar? konusunda ara?t?rma yapmak için ABD’ye gitti?imde korunup kolland?klar?n? gördüm. Bu tür bir yap?n?n Türkiye için ne kadar büyük bir tehdit oldu?una ?ahit oldum. Üstelik altyap?lar?n? e?itim üzerine kurmu? bir örgütten söz ediyoruz. Dershanelerle büyümü?, liseler, üniversiteler ve yurtlar kurmu?, e?itim ve yay?n alan?nda holdingle?mi? bir yap?. Giderek büyütülmü? ve 2002 y?l?nda iktidar orta?? yap?lm?? bir tarikat. 15 Temmuz’dan sonra tarikatlar konusunda k?s?r tart??malar ya?and?....
- “FETÖ’nün yerine hangi tarikat gelecek” türünden tart??malar...
Aynen. Yani yap?sal sorun çözülmemi?ti. Bunun üzerine Türkiye’deki tarikatlarla ilgili ara?t?rma yapmaya ba?lad?m. Fakat Osmanl?’dan bu yana sorun olan bu konuda çal??malar?n s?? oldu?unu fark ettim. Türk e?itiminde tarikat gerçe?i konusunda bir rapor haz?rlama fikri böylece ortaya ç?kt?. Rapor dört ayda tamamland? ancak haz?rl?klar ve incelemeler neredeyse bir y?l sürdü. Sonuçlar kar??s?nda biz de hayrete dü?tük. ?stanbul’daki tarikat ve kollar?n?n Kuran kursu ad? alt?nda binlerce çocu?a e?itim verdi?ini tespit ettik. Bu çocuklar?n bir k?sm? okul ça??nda bile de?ildi. Ta?rada durum asl?nda daha vahim.
- Hangi aç?dan?
Devlet e?itimden kademe kademe çekilmi?. Baz? bölgelerde okullar art?k kapat?lm??. Yoksulluk ve sahipsizlik nedeniyle aileler çocuklar?n? tarikatlara teslim etmi? durumda. Yar?n bu çocuklar?n hangi amaç için nas?l kullan?laca?? meçhul. E?itimleri dolay?s?yla her türlü istismara aç?klar. Bu durum terör kadar ciddi bir ulusal güvenlik sorunudur. I??D’e kat?lanlar?n ço?unun Do?u ve Güneydo?u Anadolu bölgelerinden oldu?unu mahkeme kay?tlar?ndan biliyoruz. Do?u ve Güneydo?u Anadolu’daki medreseler Irak, ?ran ve Suriye gibi sorunlu ülkelerdeki benzer yap?larla ba?lant? halinde. Biz bunun için AB’nin program?ndan esinlenerek “Tarikat Erasmus”u ifadesini kulland?k. Ö?renciler geliyor, ö?renciler gidiyor. Devlet, bu yap?lara y?llarca göz yummu?; ama bu tedrisattan geçenlerin bir k?sm? sonra teröre bula?m??. Afrin’de, ?dlib’de evlatlar?m?z terör örgütü PYD/YPG ile yani PKK’nin Suriye koluyla sava??yor. Bunlar?n lideri Salih Müslim’in karde?i de Gaziantep’te Zehra ad?nda bir medrese açt?. Mehmetçik, Suriyeli teröristlerin aileleri Türkiye’de medrese açs?n diye mi ?ehit oluyor? Türk e?itim sisteminin geldi?i yer buras?d?r. Bizim bir y?ll?k çal??mam?z?n özeti de asl?nda budur.
- Nas?l bir metodoloji izlediniz? Kimlerle görü?tünüz?
Öncelikle aç?k kaynaklar? tarad?k. Çünkü Türkiye’de tarikatlar o kadar pervas?z ki, yasak olmas?na ra?men kanunsuz para toplama; yurt, okul, dershane açma; toplant?lar düzenleme; TV açma; Türkiye aleyhine manifestolar yay?mlama gibi pek çok konuyu aç?ktan yürütüyorlar. Hatta “Suriye Cihad?”na aç?ktan eleman toplayanlar bile var. Milli Güvenlik Kurulu’nun 25 A?ustos 2004 tarih ve 481 say?l? karar?na istinaden tarikatlar?n yap?lanmalar? ve çal??malar?na ili?kin faaliyetleri yürüten güvenlik birimleriyle görü?meler gerçekle?tirdik. Farkl? illerde tarikat yurt ve okullar?na giden ö?renciler ve velileriyle görü?meler yapt?k.
- ?zledikleri yol ve bu kadar büyüme nedenleri?
Türkiye’deki tarikatlar asl?nda So?uk Sava? art??? yap?lar. Komünizmle mücadele için desteklenmi?, daha sonra para ve menfaat ili?kileriyle palazlanm?? karanl?k organizasyonlar.
- Onca paran?n kayna???
Önceleri hac, umre, ba???, fitre, zekât ve kurban derisi gibi gelirleri varken, art?k kamudan beslenen devasa holdinglere dönü?tüler. Özellikle herkesin bildi?i gibi e?itim ve sa?l?k alan?n? tercih etmi? durumdalar.
- Ve sonunda siyaseti de ele geçirdiler..
Asl?nda siyasetle hep iç içeydiler. Kurulu? amaçlar? bu diyebiliriz. Osmanl?’dan bugüne tarikatlar devlet örgütlenmesi içinde etkin konuma gelmek için içeriden ve d??ar?dan her türlü deste?i ald?lar. As?l amaçlar? buydu.
- Ya kamuya nas?l s?zd?lar?
Yoksul ö?rencileri ve gençleri a?lar?na dü?ürdüler. Özellikle büyük ?ehirlerde okumak zorunda olan ancak paras? olmayan gençleri toplad?lar. Yurt ve burs olanaklar? sa?lad?lar. Mezun olanlar? da siyasi ili?kilerini kullanarak kamuya monte ettiler.
TAR?KATLARIN EL?NDE 1 M?LYON ÇOCUK VAR!
- Türkiye’de a?a?? yukar? kaç çocuk tarikatlar?n elinde?
Yapt???m?z ara?t?rmaya göre, Türkiye’de bir milyon civar?nda çocu?un tarikatlar?n elinde oldu?u sonucuna ula?t?k. Ço?unlu?u yoksul ailelerden geliyor. Çaresizler. Özellikle büyük ?ehirlerin varo?lar?nda ya?ayan, k?rsaldan gelen, dinsel ve geleneksel de?erlerle çocuklar?n? koruyabilece?ini zanneden ailelerin çocuklar?.
- Hangi saiklerle tarikatlara veriliyorlar?
Öncelik ekonomi. Kalabal?k ailesinin karn?n? zar zor doyuran ebeveynler çocuklar?n? tarikata verince, bir bo?az eksiltmi? oluyor. Sonra “O?lum-k?z?m büyük?ehirde kap?l?p gider, kötü yola dü?er, dininde iman?nda büyüsün” diye dü?ünenler var. Bir de geldikleri çevredeki hem?erilerinin yönlendirmesi söz konusu. Bu insanlar kentte tutunamaman?n ezikli?ini ve ekonomik yetersizliklerinin s?k?nt?s?n? “hiç de?ilse çocu?umuz paras?z e?itiliyor” dü?üncesiyle azaltmaktad?rlar. Bu durum bir yerde “çaresizli?in çaresi” halini alm??t?r.
- Ve “Eti senin kemi?i benim” deniyor..
Sonuçta çocu?unun karn?n? doyuran, yatacak yer veren bir organizasyondan söz ediyoruz. Ailenin ba?ka bir seçene?i yok. Devlet 24 Ocak Kararlar? sonras?nda küreselle?me ve özelle?tirme kapsam?nda, kademe kademe sosyal hayattan ve e?itimden çekilmi?, yoksul ailelere ba?ka çare b?rakmam??.
- Ald?klar? e?itim ne?
E?itimlerin ço?u Arapça ve Kürtçe. Tavizsiz bir itaat ve metafizik bir hayal âlemiyle soslanm?? e?itim veriliyor. Hiçbir bilimsel ve rasyonel ö?enin bu e?itimde yeri yok. Hiçbir ?ey sorgulanamaz. Peygamberlere özgü mucizeleri oldu?unu iddia ediyorlar. Sohbetlerde çocuklara anlat?lan ya da izlettirilen propagandalarla bu durum perçinleniyor. Dinimiz gerçekleri ile ilgisiz bir e?itim.
- Bu dini yap?lara girmek kolay m?, yani her isteyen çocu?unu verebiliyor mu?
Asl?nda kolay. Tarikata girebilmek için herhangi bir s?nav, test ya da mülakat söz konusu de?il. Hatta yoksul aileler, çevrenin etkisi ve ö?retmene duyduklar? güven ile “çocu?um hem e?itim als?n hem de evden bir bo?az eksilsin” diye kendileri çocuklar?n? buralara götürüyorlar. Girdikten sonra çocuklar?n özelliklerine göre s?n?fland?rma yap?labiliyor. Ya? ve cinsiyet ayr?m?na göre sorumlular belirleniyor. Bu sorumlular kendi grubundaki çocuklar? yönlendiriyor.
- Kendilerinin de seçti?i “zeki” çocuklar var m??
Elbette oluyor. Bu çocuklar?n zeki olanlar? kimi tarikatlarda farkl? bir e?itime tabi tutuluyor, e?itim hayat? boyunca yönlendiriliyor, tarikata en faydal? olaca?? kuruma yerle?tirmek yahut tarikat hiyerar?isi içerisinde görevlendirilmek suretiyle de?erlendiriliyorlar. Üniversiteler aç?ld???nda, giri? kap?lar?nda tarikat yurtlar?na ö?renci avlamaya çal??anlar? s?kl?kla görüyoruz. ??te onlar, zeki, yoksul ve çal??kan çocuklar? yurtlar?na kazanmaya çal???yorlar.
- Ba?ka ülkelerle ba?lant?lar? söz konusu mu?
Özellikle Do?u ve Güneydo?u illerindeki tarikatlar?n ?ran, Irak ve Suriye gibi ülkelerde güçlü ba?lant?lar? var. Bu ba?lant?lar sadece dini de?il, ekonomik, sosyal ve aile ba?lar? da söz konusu. S?n?rlardan geçi?ler kolay oldu?u için kar??l?kl? gidi? geli?ler oluyor.
- Kaç tarikat var Türkiye’de?
Türkiye’de belli ba?l? 30 tarikat silsilesi ve bunlar?n 400 kolu bulunuyor. Sadece ?stanbul’da 448 tekke faaliyetlerini aç?ktan sürdürüyor. Ço?unlu?u ?stanbul, Siirt, Diyarbak?r, Mardin, Ad?yaman, Batman, Van, Hakkâri, ??rnak, A?r?, Mu?, Bitlis, Gaziantep ve ?anl?urfa olmak üzere 800’ün üzerinde faal medrese var. Üstelik büyük ?ehirlerde kaç apartman medresesinin faaliyette oldu?u bilinemiyor.
- Hepsi birbirine benziyor mu, yoksa ayr??t?ran önemli noktalar var m??
Dini yorumlar konusunda birbirlerinden ayr?ld?klar?n? iddia etseler de yap?sal olarak birbirlerinin ayn? denebilir. Örgütlenmeleri, finans kaynaklar?, iktidar ve devletle ili?kilerinde ayn?lar.
- Bu çocuklar? kimler e?itiyor?
Ço?unlukla e?itimleri “Seyda” denilen ki?iler ile ayn? tarikatta ve ayn? yollardan geçmi? a?abeylerle ablalar veriyor. Son dönemde Suriye iç sava?? nedeniyle, Türkiye’ye gelenlerden de hoca olarak faydaland?klar?n? gördük.
TAR?KAT YURTLARI HER TÜRLÜ ?ST?SMARA AÇIK
- Son y?llarda taciz ve tecavüz olaylar?yla s?kça gündeme geliyor tarikatlar. Daha geçenlerde U??aki tarikat?n?n lideri Fatih Nurullah, 12 ya??ndaki bir k?z çocu?una cinsel istismarda bulundu?u gerekçesiyle tutukland?. Nas?l bir sosyoloji ve psikoloji yat?yor bu taciz olaylar?n?n alt?nda?
Medrese ö?rencileri yat?l? olarak kal?yor. Kapal? ortam, beyin y?kama, korku ve güvensizlik nedeniyle her türlü istismara aç?k durumdalar. Siz bakmay?n tarikatlar?n ?stanbul Sözle?mesi konusunda yaygara kopard?klar?na. Kar?? cinsle neredeyse hiçbir temaslar? yok. Battaniyeden tahrik olan ve bu konuda fetva veren ?eyhler var. Küçük ya?tan itibaren kendilerinden büyüklerle birlikte ya?amak ve onlara tam anlam?yla itaat etmek üzerine kurulu kapal? bir yap?n?n içinde yeti?iyorlar. Biz, tarikat yurtlar?nda ve okullar?nda ya?anan tecavüzleri ve istismarlar? ileti?imin olanaklar?n?n artmas?yla ö?renebildik. Oysa bu geçmi?ten beri olagelen bir durumdu. ?stanbul’da bir Kuran kursunda çocuklara, ard?ndan Sakarya’da 12 ya??nda bir k?z çocu?una tecavüz edildi gibi pek çok haber ve bunlara ili?kin tutuklamalar oluyor. Bunlar buzda??n?n görünen yüzü. Tarikat yurtlar?, okullar?, kurslar? ve evleri her türlü istismara aç?k. Buralarda kalan çocuklar evlerine döndüklerinde kendi psikolojik durumlar?n? ailelerine, varsa karde?lerine de yans?tabiliyorlar.
- Kad?nlara ne ö?retiliyor?
Kad?n?n görevi olarak erke?e itaat en önemli ö?reti ne yaz?k ki! Bir kad?n olarak bunu içim ac?yarak söylüyorum. Onlar?n dü?üncesine göre kad?n, zaten erke?in kaburga kemi?inden yarat?lm?? ikinci s?n?f bir varl?k ve erke?in kölesi durumunda.
- Kad?nlarla dertleri ne, niye sayg? duyulmuyor?
Kad?nlar kendilerine ait birer mal, ganimet ve ikinci s?n?f insan olarak görülüyor. Süslü laflar?n ötesinde hiçbir de?erleri yok. T?pk? ?eyhe itaat gibi, kad?nlar?n kocalar?na itaat etmeleri ve do?urmalar? üzerine bir e?itim veriliyor. Bunun sonucunda tarikatlar kad?nlara hiçbir sayg? duymuyor. Baz?lar? ise kad?nlar? küfrün kayna?? olarak görüyor.
- Aileler tüm bunlar? biliyor, yine de hiç bir ?ey de?i?miyor mu?
Kendilerini bu yolla koruyacaklar?n? zannediyorlar. Bauman’?n söyledi?i gibi, tarikat ve cemaatler, H?ristiyan dünyas?nda da bizde de güvenli olmayan bir dünyada güvenlik aray???, kaybedip döne döne arad???m?z kay?p cennet. ?nsanlar güvenlik iste?i ve çaresizlikle cemaatlere gidiyorlar. Güvenli?e kar?? özgürlük kayb? ve itaat var. Devlet örgütlenmesinin olmad???, bo?luk b?rakt??? yerde tarikat örgütlenmeleriyle kendilerini güvende hissediyorlar.
- Peki, bu çocuklar aras?nda kaçanlar oluyor mu, yoksa hepsi kabullenerek bu ö?retilerle mi ya??yor?
Münferit olaylar d???nda neredeyse tamam? bu durumu kabullenerek bu ö?retilerle ya??yor. Çünkü orada itaat etme ö?retiliyor. K?saca “itaat et rahat et” ö?retisi var ve insanlar bu k?s?rdöngüden isteseler de ç?kam?yorlar.
D?N-S?YASET-E??T?M ?L??K?S?NE SON VER?LMEL?
- Peki, ne yap?lmal??
Tarikat ve cemaatler, kapat?ls?n demek en kolay? ancak “Tekke ve Zaviyelerin Kapat?lmas?” yasas? halen yürürlükte, yani zaten kapal? olmalar? gerekiyor. Sorun Türkiye’deki pek çok konuda oldu?u gibi uygulamada. Devlet görüp de görmezden geliyor, ço?u dernek ve vak?f çat?s? alt?nda oldu?u için. Üstelik ?eyhlerin ço?u röportaj veriyor, devlet adamlar? ile görü?üyor. Öncelikle yasalar?n uygulama sorunu giderilmelidir. Tarikat ve cemaatler, özellikle devletin yetersiz kald??? alanlarda ortaya ç?k?yorlar. Do?a bo?luk kald?rmaz, hemen ba?kalar? taraf?ndan doldurulur. Ortaya ç?kan bo?lu?u devlet, doldurmal?d?r. E?itim politikalar? savrulmalardan kurtar?larak herkese e?itim hakk?, yurt, burs olana?? sa?lamal?; laik, ça?da?, bilimsel, sorgulay?c?, özgür dü?ünceye sahip insan yeti?tirilmelidir. K?saca, anayasam?z?n 42. maddesi ile 1973 tarih ve 1739 say?l? Milli E?itim Temel Kanunu gerçek anlamda uygulanmal?d?r. Tabii her ?eyden önemlisi, din-siyaset-e?itim ili?kisine son verilmelidir.
NEDEN PROF. DR. ESERGÜL BALCI?
?stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat? Bölümü’nü bitirdikten sonra çe?itli yerlerde edebiyat ö?retmenli?i yapt?. Türkiye Ortado?u Amme ?daresi Enstitüsü’nde yüksek lisans, Hacettepe Üniversitesi E?itim Fakültesi’nde E?itim Yönetimi Tefti?i Planlamas? Ekonomisi alan?nda doktora yapt?. Hacettepe, Abant ?zzet Baysal, Mu?la S?tk? Koçman, Ege, Dokuz Eylül üniversitelerinde çal??t?. Bölüm ba?kanl???, enstitü müdürlü?ü, dekan yard?mc?l???, dekanl?k görevlerinde bulundu. Moskova Devlet Üniversitesi’nde ders verdi ve Rus e?itim sistemini inceledi. Polonya’daki Krakow Üniversitesi ile Litvanya Vilnius Üniversitesi’nde Erasmus kapsam?nda ders verdi. ABD’deki Michigan State Üniversitesi’nde ara?t?rmac? olarak çal??t?. E?itimde tarikatlar?n etkisini incelemek üzere 2018’deki “E?itimde Tarikat ve Medrese Gerçe?i” adl? ara?t?rmas? nedeniyle Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlü?ü’nce “ara?t?rmay? hangi amaçla, kimlerle ve izin almadan yapt??? gerekçesiyle” hakk?nda inceleme ba?lat?ld?. Savunmas?n? yapt?, kendi ifadesiyle “i?in tad? kaçt??? için” emekli olup, ?Y? Parti’de siyaset yapmaya karar verdi. Halen çal??malar?n? ?Y? Parti E?itim Komisyonu’nda sürdürüyor.